Bliskość kulturowa a przekład w obrębie literatury polskiej i słowackiej

• Authors: Spyrka Lucyna

Title variants

SK

Kultúrna blízkosť a preklad v okruhu poľskej a slovenskej literatúry

EN

The proximity of culture and literary translation within Polish and Slovak

• Languages of publication: PL

Abstracts

SK

Translatologický výskum spravidla sa sústreďuje na problémoch spojených s prekladom v okruhu jazykov a kultúr priemerne vzdialených. Vo všeobecnom presvedčení Poliakov slovenská kultúra je poľskej blízka. Podľa najnovších antropologických koncepcií ako kultúru blízku sa považuje takú, ktorá v prijímacom okruhu je dobré známa a akceptovaná a vzhľadom na stupeň záujmu o ňu zostáva v centrálnom postavení v porovnaní s ostatnými cudzími kultúrami. Slovenská kultúra je v Poľsku malo známa, nie je o ňu záujem, dá sa teda povedať, že je to len susedská kultúra. Takéto postavenie sa prenáša na počet uverejňovaných prekladov literárnej tvorby z južnej strany Tatier a na jej recepciu. Zase presvedčenie o blízkosti slovenskej kultúry voči poľskej sa nadpisuje na pociťovanú podobnosť jazykov, čo ovplyvňuje kvalitu prekladov. Rozdiely a odlišnosti v oblasti kultúry sa odzrkadľujú v jazyku a zapríčiňujú rôzneho druhu ťažkosti v procese translácie: v oblasti prekladu vlastných mien, slov — reálií, frazeologických spojení, vo spoločenských zvykoch, textových konvenciách, literárnych prúdoch a smeroch. Pozorovanie týchto ťažkosti vedie ku konštatácii, že napriek všeobecnému presvedčeniu o blízkosti poľskej a slovenskej kultúry preklad v okruhu týchto literatúr je plný problémov spôsobených kultúrnou odlišnosťou. Riešenia týchto ťažkosti prijímané prekladateľmi nasvedčujú tomu, že príliš často podliehajú ilúzii kultúrnej blízkosti a preklady neplnia svoje funkcie, ktoré im patria v poľsko-slovenskom interkultúrnom dialógu. Presvedčenie o kultúrnej blízkosti je jedna s najdôležitejších prekážok v preklade.

EN

Translatological research generally focuses on problems of translation in the languages and cultures with the average distance between each other. For Poles the common perception is that the Slovak culture is close to the Polish one. According to the latest anthropological concept the culture is considered close when in the receiving area it is well-known and accepted and interest in it puts it in a central position in comparison with other strange cultures. Slovak culture in Poland is little-known, does not attract the interest, so it can only be described as a neighbourly. Such a position of Slovak culture in Poland is reflected in the number of published translations of Slovak literature and their reception. The belief that Slovak culture proximity to the Polish one is applied to the perceived similarity of languages which affects the quality of translation. Differences and dissimilarities in culture are reflected in the language and cause various types of obstacles in the process of translation: in the translation of names, words-realities, collocations, social behaviors, conventions of text, literary trends and currents. Observation of these difficulties leads to the conclusion that contrary to popular belief about the proximity to the Polish and Slovak cultures translation within these literatures poses many problems caused by cultural differences. Solutions of these difficulties adopted by translators, demonstrate the fact that translators yield to the illusion of proximity of cultures. Translations do not perform their functions belonging to them in the Polish-Slovak intercultural dialogue. The belief in the cultural proximity is one of the most significant barriers in translation.

Keywords

PL

przekład; bliskość kulturowa; kultura polska i słowacka; literatura; recepcja

SK

translacia; kultúrna blízkosť; poľská, slovenská kultúra; literatúra; literárna recepcia

EN

translation; cultural proximity; Polish, Slovak culture; literature; reception

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2012
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 184-199

Dates

published

2012-10-01

Contributors

author

Spyrka Lucyna

• Instytut Filologii Słowiańskiej, Uniwersytet Śląski

References

• Balcerzan, Edward. „Czym jest nieprzekładalność — faktem praktyki translatorskiej czy zmyśleniem teoretyków?” Przekład artystyczny a współczesne teorie translatologiczne. Red. Piotr Fast. Katowice: Śląsk, 1998.
• Basaj, Mieczysław. „O antroponimach w przekładach z języków blisko spokrewnionych.” Onomastyka literacka. Red. Maria Biolik. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1993.
• Benedict, Ruth. Wzory kultury. Tłum. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: PWN, 1999.
• Bobek, Władysław. „Dzieje literatury słowackiej w zarysie.” Słowacja i Słowacy. Red. Władysław Semkowicz. Kraków: Nakładem Sekcji Słowackiej Towarzystwa Słowiańskiego, 1938.
• Bodziany, Marek. „Profil kulturowy żołnierzy wielonarodowych jednostek wojskowych w strukturach SZ RP.” Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki. 2 (156). (2010): 112. Web 10.03.2011.
• Buczek, Marta. O polskich przekładach prozy Vincenta Šikuli. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
• Buffa, Ferdinand. „Bezekvivalentnosť v poľsko-slovenskom komparatívnom pláne.” Slovensko-poľské vzťahy v realiách interkultúrnej komunikácie. Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckej konferencie. Ed. J. Dudášová. Prešov 2000.
• Cieślikowa, Aleksandra. „Jak ocalić w tłumaczeniu nazwy własne.” Między oryginałem a przekładem. Red. Maria Filipowicz-Rudek, Jadwiga Konieczna. Kraków 1996.
• Durišin, Dionýz. Teoria literárnej komparatistiky. Bratislava 1975.
• Grosbart, Zygmunt. Teoretyczne problemy przekładu literackiego w ramach języków bliskopokrewnych (Na materiale języka polskiego i języków wschodniosłowiańskich). Łódź: Uniwersytet Łódzki, 1984.
• Hierowski, Zdzisław. „Polskie przekłady z literatury słowackiej po r. 1945 w świetle analizy artystycznej.” Vzťahy slovenskej a poľskej literatúry od klasicizmu po súčasnosť. Ed. M. Bakoš. Bratislava 1972.
• Hierowski, Zdzisław. Literatura czeska i słowacka w Polsce Ludowej (1945—1964). Katowice: Śląsk, 1966.
• Janaszek-Ivaničková, Halina, Peter Káša. „P.O. Hviezdoslav, Dzieci Prometeusza, Deti Prometeusa.” Kontakty. 2. Ed. J. Hvišč. Bratislava 2003. 53—54.
• Kroh, Antoni. „Elementy słowackie w kulturze ludowej Podhala.” Związki kulturalne polsko-słowackie w dziejach. Red. Jerzy Wyrozumski. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1995. 297—309.
• Mikułowski-Pomorski, Jerzy. Komunikacja międzykulturowa. Wprowadzenie. Kraków: Universitas, 1999. 101—119.
• Nowakowska-Kempna, Iwona. Transpozycje nazw własnych z języka polskiego na języki południowosłowiańskie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1979.
• Nowik, Krystyna. „Przygoda z egzonimami.” 80. vyročie polonistiky na Univerzite Komenského v Bratislave. Ed. M. Pančíková, M. M. Nowakowska. Bratislava 2006.
• Papierz, Maria. „Ćwiczenia przekładowe — teoria i praktyka przekładu.” Slovakistika v Poľsku. Zborník materiálov z 1. slovakistickej konferencie. Slowacystyka w Polsce. Materiały z I konferencji słowacystycznej. Red. J. Siatkowski, P. Káša. Warszawa—Kraków 1999.
• Perek, Marzena. „Literacki przekład nazw własnych.” Onomastica 42 (1997).
• Rejak, Bożena. Mechanizmy językowe w przekładzie związków frazeologicznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, 1994.
• Rejak, Bożena. Związki frazeologiczne o identycznej lub podobnej budowie morfologicznej w języku słowackim i polskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.
• Sierny, Tadeusz, Witold Nawrocki. Czeska i słowacka literatura piękna w Polsce w latach 1945— 1980. Dzieje recepcji i bibliografia. Katowice: Śląsk, 1983.
• Skorupka, Stanisław. „Wstęp.” Skorupka, Stanisław. Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989.
• Smolińska, Teresa. „Obraz Słowacji i Słowaków wśród polskich studentów (cz. 1).” Kontakty VI. Kraków 2007. 32—41.
• Straková, Vlasta. „Překládat, či nepřekládat ze slovenštiny? ” Překládání a čeština. Ed. Z. Kufnerová, Z. Skoumalová. Jinočany 2003.
• Szpociński, Andrzej. Inni wśród swoich. Kultury artystyczne innych narodów w kulturze Polaków. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1999.
• Tokarz, Bożena. „Przekład w dialogu międzykulturowym.” Dialog czy nieporozumienie? Z zagadnień krytyki przekładu. Red. Piotr Fast, Przemysław Janikowski. Katowice: Śląsk, 2006.
• Tokarz, Bożena. Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego. Katowice: Śląsk, 2010.
• Żygadło-Czopnik, Dorota. „W popkulturowym świecie Michala Hvoreckiego. Kilka uwag o polskim przekładzie tomu »W misji idealnej czystości«.” Kultura popularna a przekład. Red. Piotr Fast. Katowice: Śląsk, 2005.

Identifiers

ISSN

1899-9417