Bezpieczeństwo zdrowotne jako istotny komponent bezpieczeństwa państwa

• Authors: Bober Benedykt

Title variants

EN

Health security as an important component of the security of the state

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zaprezentowano wybrane czynniki determinujące bezpieczeństwo zdrowotne. Na bazie przeprowadzonych rozważań stwierdzono, że bezpieczeństwo zdrowotne zależy zarówno od czynników wewnętrznych, jak i uwarunkowań egzogenicznych, a w szczególności jakości polityki zdrowotnej, determinantami której są m.in. czynniki społeczno-kulturowe, demograficzne oraz jakość rozwiązań prawnych. Niniejsze opracowanie przedstawia diagnozę obszarów o zasadniczym wpływie na poziom bezpieczeństwa zdrowotnego. Infrastruktura ochrony zdrowia, informacja oraz technologie diagnostyczno-terapeutyczne przedstawione zostały jako istotne elementy budowania materialnej równowagi wewnętrznej systemu w procesie kształtowania bezpieczeństwa zdrowotnego.

EN

This article presents selected determinants of health security. Consideration is based on the literature as well as source documents. Critical analysis of the literature, induction, observation and deduction is used. On the basis of deliberations conducted it is found that health security depends on both internal factors and exogenous conditions, and in particular the quality of health policy determinants, which include socio-cultural, demographic and quality legal solutions. Among the endogenous conditions, factors such as socio-culturally stimulating, creative and innovative behavior should stress the importance of projects aimed at creating a network of public hospitals – a knowledge-based organization, the formation of a pro-innovation culture, establish a system of personnel development, generating changes in the system to stimulate creative thinking (creativity) and action (innovation), as well as entering into synergistic systems of innovative cooperation – building a “knowledge network” with the external environment. The last section presents the conclusions from the analysis of literature and documentation on the activities of public entities and knowledge of health safety, based on the results of individual interviews conducted between January 2007 to December 2011. In such an adopted framework, this paper presents a diagnosis of areas of major impact on health security. Health care infrastructure, information and diagnostic and therapeutic technologies are presented as essential elements in building an internally balanced system in the development of health security.

Keywords

PL

bezpieczeństwo zdrowotne; zarządzanie; polityka zdrowotna; choroba; jakość; czynniki ryzyka

EN

health security; management; health policy; disease; quality; risk factors

• Publisher: Uniwersytet Pomorski w Słupsku
• Journal: Studia nad Bezpieczeństwem
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 33–64

Dates

published

2016-10-31

Contributors

author

Bober Benedykt

• Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Poznaniu

References

• 1. Pełną redukcję tego uczucia możemy traktować jako osiągnięcie swego rodzaju dobrostanu – poczucia pełnego bezpieczeństwa zdrowotnego. J. Ruszkowski, Zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego, ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010, s. 6.
• 2. Brytyjski ekonomista żyjący na przełomie XIX i XX wieku, twórca systemu emerytalnego Wielkiej Brytanii.
• 3. Za: K. Cichy, Kapitał ludzki w modelach i teorii wzrostu gospodarczego, „Zeszyty Studiów Doktoranckich – Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Wydział Ekonomii” 2005, nr 23, s. 54.
• 4. I. Rydlewska-Liszkowska, Podstawy ekonomiki zdrowia. Wybrane zagadnienia ekonomiczne ochrony zdrowia w miejscu pracy, Łódź 2006, s. 21–22.
• 5. W teorii dostępność traktowana jest jako relacja między wielkością i strukturą zasobów znajdujących się w dyspozycji systemu a wielkością i strukturą potrzeb zdrowotnych określonej populacji, liczbą pracowników medycznych określonych kategorii (lekarzy, pielęgniarek) i jednostek infrastruktury (łóżek szpitalnych, jednostek aparatury) przypadającą na określoną liczbę ludności danego obszaru. Jest to zależność między przestrzenną dystrybucją zasobów a terytorialnym rozmieszczeniem osób, które mają korzystać ze świadczeń. Podstawą oceny tego aspektu dostępności jest odległość między miejscem, gdzie znajduje się osoba, która ma uzyskać świadczenie, a miejscem, gdzie świadczenie może być udzielone. Oprócz odległości należy uwzględnić także możliwość przemieszczania się, a więc warunki komunikacyjne, łatwość korzystania ze środków transportu oraz koszt pokonania odległości do placówki ochrony zdrowia. W praktyce cele tej grupy definiuje się jako liczbę minut, w ciągu których możliwe jest dotarcie do określonej placówki, stopień dopasowania organizacyjnych warunków udostępniania świadczeń i praktycznych możliwości korzystania przez pacjentów ze stosowanych rozwiązań. Warunki, o których tu mowa, to czas pracy zarówno całej placówki, jak i poszczególnych pracowników, zasady rejestracji i ustalania wizyt, możliwość kontaktu telefonicznego i zakres spraw, które mogą być przy jego pomocy załatwione, możliwość uzyskania nieumówionej wizyty. Cele związane z tą formą dostępności wyrażane są zwykle poprzez wskazanie godzin otwarcia i wyliczenie określonych cech organizacyjnych. Ważna jest infrastruktura techniczna, np. telefony czy wzorce korzystania ze świadczeń; powinna być analizowana na poziomie makro i na poziomie mikro. W skali makro dotyczy zasad przyznawania uprawnień do korzystania ze świadczeń. Na poziomie mikro jest to postrzegana przez pacjenta jego zdolność do poniesienia kosztu związanego z kontaktem. W niektórych systemach głównym przedmiotem troski na poziomie jednostkowym jest wysokość opłaty, jeśli występuje, ale możliwe są także inne postaci kosztu: przede wszystkim czas, a także utracone zarobki, opłaty nieformalne, wreszcie koszt psychiczny. Poziom relacji między oczekiwaniami pacjenta obejmujących techniczne, psychologiczne i kulturowe aspekty warunkuje spełnienie prozdrowotnych potrzeb w kontakcie z określonym podmiotem ochrony zdrowia. Odnosi się to do postrzeganego przez pacjentów poziomu wiedzy i fachowej biegłości lekarza oraz innych pracowników medycznych. W.C. Włodarczyk, Polityka zdrowotna w społeczeństwie demokratycznym, Kraków 1996.
• 6. M. Brzeziński, Kategoria bezpieczeństwa, [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sułowski, M. Brzeziński, Warszawa 2009, s. 30.
• 7. M. Cieślarczyk, Teoretyczne i metodologiczne podstawy badania problemów bezpieczeństwa i obronności państwa, Siedlce 2009, s. 9.
• 8. K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Poznań 2007, s. 111.
• 9. Tamże, s. 129.
• 10. J. Ruszkowski, Zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego, ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010, s. 33.
• 11. A. Ameljańczyk, Ochrona przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń, Warszawa 2011, s. 57.
• 12. M. Demel, Z dziejów promocji zdrowia w Polsce, Warszawa 2000, s. 77.
• 13. K. Brandys, Miesiące 1978-79, Warszawa 1987, s. 7.
• 14. A. Kister, Rachunek kosztów i jego rola w zarządzaniu szpitalem, [w:] Innowacje organizacyjne w szpitalach, red. J. Stępniewski, P. Karniej, M. Kęsy, Warszawa 2011, s. 281–293.
• 15. J. Orczyk, Polityka społeczna. Uwarunkowania i cele, Poznań 2005, s. 33.
• 16. Z. Woźniak, W stronę zdrowia społeczności – socjologiczny kontekst nowej polityki zdrowotnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2004, R. LXVI, z. 1, s. 186.
• 17. Strategia to działanie związane z podejmowaniem decyzji – wzory działania z punktu widzenia celów organizacji, co pociąga za sobą dyslokację (rozmieszczenia) zasobów, by osiągnąć cel. Strategia ma dystans perspektywiczny, odzwierciedla środki, za pomocą których cele określonej polityki będą osiągane, wskazuje drogę wprowadzania polityki i osiągania celów w danych warunkach i z wykorzystaniem posiadanych zasobów.
• 18. Polska jest na 6. miejscu w Europie pod względem wartości sprzedanych leków, w 2010 r. wynosiła ona 20,1 mld zł. Firmy farmaceutyczne w 2010 roku dostarczyły na polski rynek produkty o wartości 9,4 mld zł, co stanowi 58% wartości rynku leków na receptę i leków szpitalnych. Produkują one ponad 70% leków stosowanych w szpitalach, a w przypadku rynku aptecznego udział ten wynosi 55%. Wkład innowacyjnego przemysłu farmaceutycznego w rozwój polskiej gospodarki, raport PWC, wrzesień 2011, www.pwc.pl/pl/publikacje/2011/wklad-innowacyjnego- przemyslu-farmaceutycznego-w-rozwoj-polskiej-gospodarki.html (dostęp: 1.12.2016).
• 19. Współpłacenie za leki w Polsce wynosi aż 65% – powyżej 40% stanowi to istotne ograniczenie dostępności usług zdrowotnych. Preskrypcja off-label wynosi: 7,5–15% w typowych ambulatoryjnych wskazaniach internistycznych, 30–50% u pacjentów onkologicznych oraz nawet 90% w przypadku oddziałów neonatologii i onkologii pediatrycznej. Działy medycyny, w których off-label use jest szczególnie częste, to: pediatria, onkologia, dermatologia, hematologia, medycyna paliatywna. Raport na temat ustawy o refundacji leków. Implementacja oraz wpływ na uczestników rynku, raport IMS, listopad 2011, www.farmacja-polska.org.pl/cms/uploads/IMS_ raport_06.12.2011.pdf (dostęp: 1.12.2016).
• 20. Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013, poz. 1245, z późn. zm.).
• 21. B. Bober, Metody analizy i oceny uwarunkowań ryzyka decyzyjnego w zarządzaniu procesem świadczenia usług w szpitalach publicznych, Poznań 2013, s. 162–172.
• 22. M. Olkiewicz, B. Bober, Jakościowe czynniki efektywności procesu świadczenia usług szpitalnych, „Zeszyty Naukowe UP–H” 2013, nr 98, seria: „Administracja i Zarządzanie”, nr 25, s. 269–278.
• 23. K. Tymowska, Na więcej nas nie stać, „Gazeta Wyborcza” 22 września 2003 r.
• 24. B. Jastrzębski, Obywatel a demokratyczne państwo prawa, [w:] Jednostka w demokratycznym państwie prawa, red. J. Filipek, Bielsko-Biała 2003, s. 203.
• 25. L. Dyczewski, Terroryzm w mediach, sensacja i spektakl, odpowiedzialność i informacja, [w:] Polityka medialna instytucji państwowych w obszarze zagrożeń terrorystycznych. Materiały z II edycji konferencji z cyklu przeciwdziałanie terroryzmowi, Warszawa, 18 listopada 2008, red. B. Perkowska, „Biblioteka Bezpieczeństwa Narodowego” t. 9, Warszawa 2009, s. 127.
• 26. B. Bober, Rola informacji w procesie świadczenia usługi szpitalnej, [w:] Współczesne wyzwania strukturalne i menedżerskie w ochronie zdrowia, red. R. Walkowiak, R. Lewandowski, Olsztyn 2010, s. 7–18.
• 27. Angielski wyraz health (zdrowie) wywodzi się z tego samego pnia, co termin whole (całość) – ze słowa wholesome (zdrowy, korzystny).
• 28. R. Kolman, Zastosowania inżynierii jakości. Poradnik, Bydgoszcz 2003, s. 248.
• 29. K. Opolski, G. Dykowska, M. Możdżonek, Zarządzanie przez jakość w usługach zdrowotnych. Teoria i praktyka, Warszawa 2005, s. 192–193.
• 30. B. Bulanowska, M. Kautsch, Marketing usług zdrowotnych, [w:] Zarządzanie w opiece zdrowotnej, red. M. Kautsch, M. Whitfield, J. Klich, Kraków 2001, s. 150.
• 31. G. Zieliński, Akredytacja zakładów opieki zdrowotnej jako uwarunkowanie sukcesu usług medycznych, [w:] Źródła sukcesu organizacji, red. J. Rybicki, W. Machel, „Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego” nr 4/2, Sopot 2011, s. 115.
• 32. Decyzja nr 97/MON z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie funkcjonowania w resorcie obrony narodowej systemu zapewnienia jakości wyrobów obronnych, (Dz.Urz. MON 2011, nr 7).
• 33. M. Kozłowski, E. Gancarz, S. Wojciechowski, Rynek NATO – wymagania jakościowe, „Problemy Jakości” 2004, nr 4, s. 10–11.
• 34. STANAG 4159 w AQAP 110 dotyczą zapewnienia jakości projektowania prac rozwojowych i produkcji oraz potrzebnych organizacji w standardzie ISO 10007:2003, Quality management systems – Guidelines for cofiguration management, poprzednie wydanie ISO 10007:1995 (PN ISO 10007:2005, Systemy zarządzania jakością. Wytyczne dotyczące zarządzania konfiguracją). Spełnienie wymagań standardu ISO 10007 jest jednym z elementów wytycznych AQAP.
• 35. Decyzja nr 427/MON z dnia 29 października 2014 r. w sprawie określenia zasad funkcjonowania systemu zapewnienia jakości wyrobów obronnych, obowiązków zamawiającego, rejonowego przedstawicielstwa wojskowego, gestora sprzętu wojskowego i centralnego organu logistycznego oraz Wojskowego Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji w zakresie zapewnienia jakości wyrobów obronnych. Porozumienie standaryzacyjne NATO STANAG 4107, wyd. 8, z 6 lipca 2007 r. (Dz.Urz. MON 2014, poz. 343).
• 36. Stosowanie zasad określonych przez ten dokument zapewnia: - wykorzystanie systemu jakości dostawcy (szpitala) jako narzędzia do nadzorowania umowy, - ujednolicenie zasad nadzorowania i odbioru przez wojskowych przedstawicieli we wszystkich państwach NATO, - wzajemny nadzór wśród członków NATO.
• 37. Szpital powinien udokumentować wdrożenie procedur zarządzania ryzykiem. Stanowią one istotny element Rządowego Procesu Zapewnienia Jakości GQA. Podstawowe zadania w zakresie zarządzania ryzykiem dla umów z wymogami typu AQAP obejmują: - oszacowanie ryzyka związanego z kontraktem, - opracowanie planów zarządzania ryzykiem, - działania zapobiegawcze w celu zredukowania ryzyka, - ustanowienie i utrzymanie bazy danych zarządzania ryzykiem, - sterowanie ryzykiem na etapie realizacji, - dostarczenie do Przedstawiciela Zapewnienia Jakości informacji dotyczących ryzyka związanego z wyborem, procesem lub szpitalem, - informację zwrotną o ryzyku na zakończenie realizacji kontraktu.
• 38. E. Bilski, I. Dubielewicz, Cykl życia oprogramowania – modele, procesy, jakość w normach ISO, Wrocław 2007, s. 61.
• 39. I. Dubielewicz, B. Hnatkowska, Z. Huzar, L. Tuzinkiewicz, Quality-driven software development within MDA approach, „International Review on Computers and Software (I.RE.CO.S.)” 2007, vol. 2, no. 6, s. 573–580.
• 40. B. Wojtyniak, P. Goryński, B. Moskalewicz, Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, Warszawa 2012, s. 21–45.
• 41. Główny Urząd Statystyczny, Stan zdrowia ludności Polski w 2009 r., Warszawa 2011, s. 38.
• 42. Analiza korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w 2009 r. oraz rozkładu indywidualnych wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia związanych z finansowaniem tych świadczeń, oprac. D. Dziełak, J. Włodarczyk, J. Karaś, K. Czach, M. Sierakowski, Centrala NFZ, Departament Świadczeń Opieki Zdrowotnej, Warszawa 2010, s. 4–7.
• 43. J. Derejczyk, B. Bień, J. Kokoszka-Paszkot, J. Szczygieł, Gerontologia i geriatria w Polsce na tle Europy – czy należy inwestować w ich rozwój w naszym kraju?, „Gerontologia Polska” 2008, t. 16, nr 3.
• 44. Autorski projekt badawczy: Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania zarządzania procesem świadczenia usług w szpitalach publicznych . Badania przeprowadzono w przyjętych cyklach rocznych, w okresie od stycznia 2007 r. do grudnia 2011 r. na terenie trzech województw w 104 szpitalach publicznych. Objęto nimi: N1 – 8975 przedstawicieli środowiska medycznego, uczestników grupy pilotażowej N2 – 120, 540 uczestników indywidualnych wywiadów – N3, N4 – 93 600 hospitalizowanych pacjentów i 1000 uczestników grupy pilotażowej – N5.
• 45. Kryterium wyboru oddziałów w szpitalach publicznych (wewnętrznego, ginekologii i położnictwa, neurologii, ortopedii oraz kardiologii) były dane o ilości skarg wnoszonych do Rzecznika Praw Obywatelskich (Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich – Dz.U. 2001, nr 14, poz. 147, z późn. zm.) i Rzecznika Praw Pacjenta (Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – Dz.U. 2009, nr 52, poz. 417), Ministerstwa Zdrowia oraz Naczelnego Sądu Lekarskiego o składzie, którego, zgodnie z treścią art. 38 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o Izbach Lekarskich, decyduje Krajowy Zjazd Lekarzy.
• 46. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. 2011, nr 122, poz. 696).
• 47. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, (Dz.U. 2008, nr 234, poz. 1570, z późn. zm.).
• 48. A. Grochowska, Procesy kategoryzacji i zniekształcenia pamięciowe w reklamie, Gdańsk 2008, s. 545.
• 49. Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym oraz Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2011, nr 113, poz. 660).
• 50. Przeprowadzone badania dowiodły, że połowa czynników odpowiedzialnych za zdrowie to styl życia i związane z nim zachowania (używki, dieta, wzory aktywności, substancje i czynniki toksyczne), 20% ma pochodzenie socjoekonomiczne, kulturowe i środowiskowe, kolejne 20% to uwarunkowania genetyczne, a tylko 10% związane jest z opieką zdrowotną.
• 51. J.M. McGinnis, W.H. Foege, Actual causes of death in the United States, „Journal of American Medical Association” 1993, nr 270 (18), s. 207–212.
• 52. R.F. Heller, T.D. Heller, S. Pattison, Putting the public back into public health. Part II. How can public health be accauntable to the public?, „Public Health – Journal of the Royal Institute of Public Health” 2003, nr 117, s. 66.
• 53. Za: W. El Ansari, J. Russel, W. Spencer, E. Ryder, C. Chambers, New skills for a new age: leading the introduction of public health concepts in healthcare curricula, „Public Health – Journal of the Royal Institute of Public Health” 2003, nr 117, s. 81.
• 54. F. Sim, P. Mackie, Editorial: public health and primary care; arranged marriage or free love1?, „Public Health – Journal of the Royal Institute of Public Health” 2002, nr 116, s. 67.
• 55. Według danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego studia na tych kierunkach prowadzą 83 uczelnie.
• 56. B. Bober, Uwarunkowania implementacji rachunku kosztów ABC w przedsiębiorstwie medycznym, [w:] Zarządzanie kosztami, informacją i jakością w ochronie zdrowia, red. R. Lewandowski, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, nr 4, Łódź 2012, s. 71–88.

Identifiers

ISSN

2543–7321