Oficjum rymowane o św. Katarzynie w Pontyfikale Płockim z XII wieku

• Authors: Wiśniewski Piotr

Title variants

EN

Rhymed Officium about St. Catherine in the 12th-Century Płock Pontifical

DE

DAS REIMOFFIZIUM VON DER HL. KATHARINA IM PONTIFICALE VON PŁOCK AUS DEM 12. JAHRHUNDERT

• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Pontificale Plocense aus dem 12. Jh. ist eines der ersten vollständig erhaltenen einheimischen Pontifikalen. Unter den liturgischen Riten gibt es das Reimoffizium zu Ehren der Hl. Katharina von Alexandria. Seine Musik trägt die charakteristischen Merkmale einer Monodie des späten Mittelal- ters. Diese entspricht gut hinein in Europa geltenden Grundregeln der spätmittelalterlichen Ton- kunst. Die untersuchte Matutin ist ein Beleg daf ü r, dass das Mittelalter auch in der Musik keine statische Epoche war, sondern die K ü nstler immer nach neuen Ausdrucksformen gesucht und diese auch verwirklicht hatten.

EN

Pontificale Plocense from the 12th-century is one of the first Polish pontificals entirely preserved to this day. Among liturgical ceremonials, there is a rhymed officium about St. Catherine of Alexandria. Its music bears some explicitly characteristic features of the late Middle Ages monody. A condensed musical style reveals a departure from the initial esthetic assumptions and it presents another possibility of performing the Gregorian chant. This officium, apart from following the compositional principles prevailing in Europe at that time, provides evidence that the Middle Ages were also an era seeking new forms of expression.

PL

Pontificale Plocense z XII w. jest jednym z pierwszych, kompletnie zachowanych rodzimych pontyfikałów. Zawarte w nim obrzędy „Depositio Crucis” i „Visitatio Sepulchri” oraz procesja rezurekcyjna należą do najstarszych misteriów na ziemiach polskich. Wśród 85 obrzędów liturgicznych znajduje się oficjum rymowane o św. Katarzynie Aleksandryjskiej. Jego muzyka nosi wyraźne cechy monodii późnego średniowiecza, o czym świadczą cechy stylu postgregoriańskiego. Skondensowany styl muzyczny zdradza odejście od pierwotnych założeń estetycznych i ukazuje inną możliwość kształtowania chorału gregoriańskiego. Oficjum to stanowi nie tylko odwzorowanie obowiązujących w ówczesnej Europie zasad, ale jest dowodem tego, iż średniowiecze było epoką poszukującą nowych form wyrazu.

Keywords

DE

Hl. Katharina von Alexandria, Reimoffizium; Gregorianischer Gesang; postgregorianische Monodie

PL

św. Katarzyna Aleksandryjska; oficjum rymowane; chorał gregoriański; monodia; postgregoriańska

EN

St. Catherine of Alexandria; rhymed office; Gregorian chant; Postregorian monody

• Publisher: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego
• Journal: Seminare. Poszukiwania naukowe
• Year: 2019
• Volume: 40
• Issue: 3
• Pages: 171-183

Dates

printed

2019-09-30

Contributors

author

Wiśniewski Piotr

• Katholische Universität Lublin „Johannes Paul II”

References

• Augustyniak, Bogna. 1999. Antyfonarz jako typ źródła liturgicznego [Das Antiphonale als Typus einer liturgischen Quelle]. W: Źródła muzyczne, krytyka, analiza, interpretacja [Musikquellen, Kritik, Analyse, Interpretation], red. Ludwik Bielawsk i Katarzyna Dadak-Kozicka, 200-231. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
• Bodzioch, Beata. 2005. Antyfonarze Andrzeja Piotrkowczyka z lat 1600-1645 jako przekaz polskich tradycji liturgiczno-muzycznych na przykładzie oficjów rymowanych. Studium źródłoznawczo-muzykologiczne [Die Antiphonare von Andrzej Piotrkowczyk aus dem Jahren 1600-1645 als die Überlieferung von polnischen liturgisch-musikalischen Traditionen anhand der Reimoffizien. Ein quellenkundiges, musikwissenschaftliches Studium]. Lublin (Maschinenschriftliche Fassung der Dissertation im Archiv KUL).
• Claire, Jean. 1975. Les répertoires liturgiques latins avant l’octoéchos. Études grégoriennes, 15, 5-192.
• Danielski, Wojciech. 1995. Benedic regem cunctorum. W: Encyklopedia Katolicka [Kirchliche Enzyklopädie], t. 2, red. Feliks Gryglewicz, 214. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Danielski, Wojciech. 1997. Kult św. Wojciecha na ziemiach polskich w świetle przedtry¬denckich ksiąg liturgicznych [Die Verehrung des hl. Adalbert in Polen im Spiegel der vortridentinischen liturgischen Bücher]. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Dreves, Guido Maria. 1897. Analecta Hymnica Medii Aevi, t. 26: Historiae Rhythmi¬cae. Liturgische Reimofficien des Mittelalters. Leipzig: Fues’s Verlag.
• Gładysz, Bronisław. 1933. O łacińskich oficjach rymowanych z polskich źródeł średniowiecz¬nych [Über die lateinischen Reimoffizien aus den polnischen, mittelalterlichen Quellen]. Pamiętnik Literacki, 30, 313-351.
• Grajewski, Czesław. 2004. Formuły dyferencyjne psalmodii brewiarzowej w źródłach polskich [Die Schlußformel der Psalmodie des Breviers in polnischen Quellen]. Toruń: Pomorskie Stowarzyszenie Muzyki Sakralnej.
• Hankeln, Roman. 1999. Die Antiphonen des Dionysius-Offiziums in Clm 14872 (St. Emme¬ram, Regensburg, 16. Jh.). W: Die Offizien des Mittelalters, t. 1, red. Walter Berschin i David Hiley, 109-128. Tutzing: Hans Schneider.
• Hiley, David. 2003. Chorał gregoriański i neogregoriański. Zmiany stylistyczne w śpiewach oficjów ku czci średniowiecznych świętych [Der gregorianische und neogregorianische Choral. Stilistische Veränderungen in den Gesängen der Offizien zu Ehren der mittelalterlichen Heiligen]. Muzyka, 48(2), 3-15.
• Huglo, Michel. 1972. Les tonaires. Paris: Heugel.
• Jammers, Ewald. 1929. Die Antiphonen der rheinischen Reimoffizien. Ephemerides Liturgicae, 43(1), 84-308.
• Jasiewicz, Jan. 2007. Cysterska poezja liturgiczna – oficjum rymowane Laetare Germania [Die liturgische Dichtung der Zisterzienser – das Reimoffizium Laetare Germania]. Studia Gdańskie, 21, 271-284.
• Johner, Dominicus. 19532. Wort und Ton im Choral. Leipzig: Breitkopf & Härtel.
• Liber Usualis. 1958. Parisiis-Tornaci-ARomae-Neo Eboraci: Desclée & Soci.
• Majewski, Dariusz. 2016. Słowo wstępne [Vorwort]. W: Pontyfikał. Odzyskana perła płockiego średniowiecza [Das Pontificale. Eine zurückgewonnene Perle des Mittelalters in Płock], red. Dariusz Majewski, 6-7. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
• Miazga, Tadeusz. 1980. Graduał Jana Olbrachta [Das Graduale von Jan Olbracht]. Graz: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt.
• Pawlak, Ireneusz. 1986. Śpiewy „Alleluia” w graduale Macieja Drzewickiego z 1536 roku [Die Gradualien von Piotrków als Überlieferung des gregorianischen Chorals in Polen nach dem Konzil von Trient]. W: Musica Medii Aevi, t. 7, red. Jerzy Morawski, 117-183. Kraków: PWM.
• Pawlak, Ireneusz. 1988. Graduały piotrkowskie jako przekaz chorału gregoriańskiego w Polsce po Soborze Trydenckim [Die Gradualien von Piotrków als Überlieferung des gregorianischen Chorals in Polen nach dem Konzil von Trient]. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Pikulik, Jerzy. 1973. Polskie oficja rymowane o św. Wojciechu [Die polnischen Reimoffizien zu Ehren des Hl. Adalberts]. W: Stan badań nad mu¬zyką religijną w kulturze polskiej [Stand der Forschungen über die geistliche Musik in der polnischen Kultur], red. Jerzy Pikulik, 279-340. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
• Podleś, Antoni. 1986. Pontyfikał Płocki z XII wieku [Das Pontificale von Płock aus dem 12. Jahrhundert]. Płock: Płockie Wydawnictwo Diecezjalne.
• Pokora, Piotr. 2003. Dwie pieczęcie większe biskupa płockiego Jakuba (1396-1425) [Zwei größere Siegel des Bischofs Jakobus von Płock (1396-1425)]. Studia Płockie, 31, 177-190.
• Szymonik, Kazimierz. 1996. Oficjum rymowane o św. Stanisławie „Dies adest celebris” i hymn „Gaude Mater Polonia” w polskich antyfonarzach przed¬trydenckich. Studium muzykologiczne [Das Reimoffizium zu Ehren des Hl. Stanislaus „Dies adest celebris” und der Hymnus „Gaude Mater Polonia” in den polnischen vortridentinischen Antiphonarien. Ein musikwissenschaftliches Studium]. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów.
• Wagner, Peter. 1921. Einführung in die gregorianischen Melodien, t. 3: Gregorianische Formenlehre. Leipzig: Breitkopf & Härtel.
• Wiśniewski, Piotr. 2005. Rękopiśmienny antyfonarz płocki z XIV wieku (Muzeum Diecezjalne w Płocku, B.S.) [Das handschriftliche Antiphonar von Płock aus dem 14. Jahrhundert](Muzeum Diecezjalne w Płocku, B.S.)]. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 83, 375-432.
• Wiśniewski, Piotr. 2006. Oficjum rymowane o św. Zygmuncie w antyfonarzach płockich z przełomu XV/XVI wieku. Studium historyczno-muzykologiczne [Das Reimoffizium zu Ehren des Hl. Sigismund in den Antiphonarien von Płock um die Wende vom 15. zum 16. Jahrhundert. Ein historisch-musikwissenschaftliches Studium]. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia.
• Włodarski, Bronisław. 1957. Chronologia polska [Polnische Chronologie]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wolnik, Franciszek. 1994. Liturgia godzin w diecezji wrocławskiej w XV wieku [Das Stundengebet in der Diözese Breslau im 15. Jahrhundert]. Opole: Wydawnictwo Wyższego Seminarium Duchownego Śląska Opolskiego.
• Zalewski, Zbigniew. 1973. Święto Bożego Ciała w Polsce do wydania rytuału piotrkowskiego (1631) [Das Fronleichnamsfest in Polen bis zur Herausgabe des Rituals von Piotrków (1631)]. W: Studia z dziejów liturgii w Polsce [Studien zur Geschichte der Liturgie in Polen], t. 1, red. Marian Rechowicz i Wacław Schenk, 95-159. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Zbiciak, Józef. 2000. Katarzyna Aleksandryjska [Katharina von Alexandrien]. W: Encyklopedia Katolicka [Kirchliche Enzyklopädie], t. 8, red. Andrzej Szostek, 986. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Identifiers

DOI

10.21852/sem.2019.3.12