Interesariusz, demaskator… i ten trzeci. O zamieszaniu wokół kluczowych pojęć etyki gospodarczej

• Authors: Przemysław Rotengruber

Title variants

EN

Stakeholder, Whistleblower... and a Third. On a Confusion Around the Key Concepts in Business Ethics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest rewizja redukcjonistycznych założeń zawierających się w koncepcji demaskatora. Czołowi reprezentanci etyki gospodarczej, teorii zarządzania, politologii czy nauk prawnych konsekwentnie (i na ogół bezrefleksyjnie) posługują się definicjami demaskacji stworzonymi na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku przez takich autorów jak Ralph Nader, Marcia Miceli, Janet Near i Terry M. Dworkin. Niestety tamte definicje nie są aktualne. Materiały badawcze gromadzone w sprawie dowodzą, że historyczne programy ochrony demaskatora nie uwzględniają licznej grupy informatorów pochodzących spoza organizacji. Z punktu widzenia twórców owych programów było jasne, że osoby spoza organizacji nie mogą o niej wiele wiedzieć, oraz nie są zagrożone konsekwencjami w postaci kary za demaskację. W swoim artykule przytaczam argumenty uzasadniające tezę, iż oba założenia są błędne i szkodliwe. Definicja demaskacji w tym kształcie nie wystarcza, by sprawować etyczną kontrolę nad sferą reprodukcji materialnej.

EN

The aim of the article is to scrutinize the reductionist assumptions made in the theory of the whistleblower. Leading representatives of business ethics, theory of management, political and legal sciences consistently (and usually mindlessly) use definitions of whistleblowing created at the turn of the 70s and 80s of the XXth century by Ralph Nader, Marcia Miceli, Janet Near and Terry M. Dworkin. Alas, those definitions are out of date. Empirical data gathered and analyzed since those times proves that the whistleblower protection programmes indicated did not take into consideration the large group of informers from outside the organizations. From that historical perspective it seemed to be obvious that people who had not been employees (1) did not know much about an unethical institution or a company and (2) were not threatened with organizational revenge. I argue – in the article – that both assumptions are incorrect and harmful. A definition of whistleblowing in this form is insufficient to maintain ethical control in the sphere of economic life.

Keywords

PL

demaskacja wewnętrzna; demaskacja zewnętrzna; demaskator wewnątrzorganizacyjny; demaskator pozaorganizacyjny

EN

internal whistleblowing; external whistleblowing; intra-organizational whistleblower; extra-organizational (non-organizational) whistleblower

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2016
• Volume: 158/1
• Pages: 65-85

Contributors

author

Przemysław Rotengruber

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Szamarzewskiego 89A, Poznań

References

• Abner P., Guido Strack – w pojedynkę przeciw Brukseli, http://www.voxeurop.eu/pl/con-tent/article/1029761-guido-strack-w-pojedynke-przeciw-brukseli?xtor=RSS-18 [dostęp: 20.12.2015].
• Arrow K. 1985, Granice ryzyka. Tłum. A. Erlich, Warszawa: PWN.
• Banisar D., Whistleblowing International Standards and Developments, A study for the First International Conference on Corruption and Transparency, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1753180; s. 7–8 [dostęp: 30.12.2015].
• Bannet E., Dead men can`t answer sex abuse allegations, But Julian Assange should, http://www.telegraph.co.uk/women/life/julian-assange-should-answer-sex-abuse-allegations-and-fast [dostęp: 22.12.2015].
• Bourdieu P., Wacquant L. D. [2001], Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Tłum. A. Sawisz. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
• Corsi J. R., Insider Challanges Woodward`s `Deep Th roat` Claim, http://www.wnd.com/2014/08/insider-challenges-woodwards-deep-throat-claim/ [dostęp: 28.12.2015].
• Czuchnowski W., Za to zginął Ziętara, http://wyborcza.pl/1,76842,16942676,Za_to_zginal_Zietara.html [dostęp: 28. 12. 2015].
• Davidson A., Don’t Blame Edward Snowden for the Paris Attacks, http://www.newyorker.com/news/amy-davidson/dont-blame-edward-snowden-for-the-paris-attacks [dostęp: 22.12.2015].
• Debord G. 2013, Społeczeństwo spektaklu oraz rozważania o społeczeństwie spektaklu. Tłum. M. Kwaterko. Warszawa: PIW.
• Dowie M., Pinto Madness, http://www.motherjones.com/politics/1977/09/pinto-madness? [dostęp: 13.10.2008].
• Von Drehle D., FBI’s No. 2 Was ‘Deep Throat’: Mark Felt Ends 30-Year Mystery of The Post’s Watergate Source, https://www.washingtonpost.com/politics/fbis-no-2-was-deep-throat-mark-felt-ends-30-year-mystery-of-the-posts-watergate-source/2012/06/04/gJQAw¬seRIV_story.html [dostęp: 28.12.2015].
• Dugger A., What Is the Whistleblower Act? – Definition, Rights & Protection, http://study.com/academy/lesson/what-is-the-whistleblower-act-defi nition-rights-protection.html [dostęp: 28.12.2015].
• Foucault M., 1998, Trzeba bronić społeczeństwa. Tłum. M. Kowalska. Warszawa: Wyd. KR.
• Fukuyama Fr., 2000, Wielki wstrząs. Natura ludzka a odbudowa porządku społecznego. Warszawa: Klub Świat Książki.
• Kelley M. B., Edward Snowden`s Relationship With WikiLeaks Should Concern Everyone, http://www.businessinsider.com/edward-snowden-and-wikileaks-2014-1 [dostęp: 22.12.2015].
• Klein N., 2004, No Logo. Tłum. H. Pustuła, Izabelin: Świat Literacki.
• Krukowska M., Pozytywni zdrajcy korporacji, http://csr.forbes.pl/rola-whistleblowers-w-ujawnianiu-afer,artykuly,189952,1,1.html [dostęp: 22.12.2015].
• Leggett Ch., The Ford Pinto Case: The Valuation of Life As It Applies To Th e Negligence-Effi ciency, https://users.wfu.edu/palmitar/Law&Valuation/Papers/1999/Leggett-pinto.html [dostęp: 20.12.2015].
• Longeray P., ‘SwissLeaks’ Trial of Fugitive Whistleblower Herve Falcini Begins in Switzerland, https://news.vice.com/article/swissleaks-trial-of-fugitive-whistleblower-herv-falcianibegins-in-switzerland [dostęp: 20.12.2015].
• Lyman R., A Tobacco Whistle-Blower`s Life is Transformed, http://www.nytimes.com/1999/10/15/us/a-tobacco-whistle-blower-s-life-is-transformed.html [dostęp: 22.12.2015].
• Mannheim K., 1992, Ideologia i utopia. Tłum. J. Miziński. Lublin: Test.
• Mathiesen K., Neslen A., Volkswagen`s Emissions Cheating Caused an Appalling Amount of Extra Pollution, http://grist.org/business-technology/volkswagens-emissions-cheatingcaused-an-appalling-amount-of-extra-pollution/ [dostęp: 28.12.2015].
• Matysiak J., Edward Snowden, bohater czy zdrajca? Na stronie Białego Domu już 25 tys. ludzi podpisało petycję o jego ułaskawienie, http://wpolityce.pl/polityka/159470-edward-snowden-bohater-czy-zdrajca-na-stronie-bialego-domu-juz-25-tys-ludzi-podpisalopetycje-o-jego-ulaskawienie [dostęp: 22.12.2015].
• McLuhan M., 2004, Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka. Tłum. N. Szczucka, Warszawa: Wyd. Naukowo-Techniczne.
• Miceli M. P., Near J. P., Dworkin T. M., 2008, Whistleblowing in organizations. New York: Routledge.
• Michalik Ł., Julian Assange: drzazga w tyłku prezydenta. WikiLeaks ujawnia to, co władze chcą ukryć, http://gadzetomania.pl/58006,julian-assange-wikileaks [dostęp: 20.12.2015].
• Mitchell R. K., Agle B. R., Wood D. J., Toward a Theory of Stakeholder. Identification and Salience: Defining the Principle of Who and What Really Counts, www.ronaldmitchel.org/publications/mitchel%20agle% 20wood%201997 [dostęp: 13.10.2008].
• Munter T., What is a Whistleblower? http://whistleblower-quitam-attorney.net/whistleblower/#ixzz3vpizAISs [dostęp: 30.12.2015].
• Nader R., 1965, Unsafe At Any Speed. The Designed-in Dangers of the American Automobile, New York.
• Nader R., Petkas P., Blackwell K., 1972, Whistle Blowing. New York: Bantam Books.
• Piński A., Nie tylko Volkswagen oszukuje na spalinach – inni także, http://moto.ntii.pl/?s=auta;nie-tylko-volkswagen-oszukuje-na-spalinach-inni-takze [dostęp: 28.12.2015].
• Puzzo M., 2015, Omertà. Warszawa: Wyd. Albatros.
• Puzzo M., 2015, Sycylijczyk. Warszawa: Wyd. Albatros.
• Riesman D., Glazer N., Denney R., 1996, Samotny tłum. Tłum. J. Strzelecki, Warszawa.
• Rotengruber P., 2014, O stosowalności wiedzy o tym, jak być powinno. W stronę nauk o kulturze. W: Kulturowe, społeczne i etyczne uwarunkowania biznesu, gospodarki i zarządzania, Opole: Wydział Ekonomii i Zarządzania Politechniki Opolskiej.
• Vendekerckhove W., 2006, Whistleblowing and Organizational Social Responsibility. A Global Assessment, London: Ashgate PUB Co.
• Zamorowska K., Polski whistleblower nie znajdzie ochrony w sądzie pracy. Rozmowa z Anną Wojciechowską-Nowak z Programu Przeciw Korupcji Fundacji im. Stefana Batorego, http://pewp.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=139:polski-whistleblower-nie-znajdzie-ochrony-w-sdzie-pracy&catid=34:wymiar-sprawiedliwosci&Itemid=53 [dostęp: 28.12.2015].
• Zawadzki M., Snowden pomógł terrorystom?, http://wyborcza.pl/1,75477,19210349,snowden-pomogl-terrorystom.html [dostęp: 22.12.2015].
• Ziółkowski M., 2000, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Poznań: Wyd. Humaniora.
• Zybertowicz A., 1995, Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy. Toruń: Wyd. UMK.
• http://www.whistleblowing-cee.org/about_whistleblowing/ [dostęp: 30.12.2015].
• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_whistleblowers [dostęp: 20.12.2015].
• https://www.sec.gov/whistleblower [dostęp: 22.12.2015].
• http://whistleblower-sheller-attorneys.com/how_it_works.php [dostęp: 22.12.2015].
• http://www.encyclopedia.com/topic/Whistleblower.aspx [dostęp: 28.12.2015].