Kultura gospodarcza jako wyobrażenie, kultura gospodarcza jako przedmiot badania. Rozważania metodologiczne

• Authors: Przemysław Rotengruber

Title variants

EN

Economic Culture as an Image, Economic Culture as a Subject of Research. Methodological Considerations

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zagadnieniem absorbującym uwagę naukowców i komentatorów życia publicznego są wzory kultury kształtujące tożsamość Polaków. Do Pawła Jasienicy, Aleksandra Bocheńskiego, Jerzego Topolskiego, Witolda Kuli, Józefa Burszty, Józefa Tischnera, Janusza Hryniewicza, Janusza Tazbira (itd.) dołączyli ostatnio tacy autorzy jak Ryszard Legutko, Andrzej Leder czy Jan Sowa. Z wymienionych źródeł dowiadujemy się nie tylko tego, jak interpretować historię Polski, lecz w równym stopniu, jakie czynniki hamują dziś jej rozwój społeczny i gospodarczy. Ustalenia te przenikają do publicznej debaty o tym, jak być powinno. Tym większe obawy budzą związki pomiędzy metodologią preferowaną w owych badaniach a treścią diagnozy. Do błędów najczęściej popełnianych należą nierzetelna rekonstrukcja kulturowych kodów i artefaktów (przyjmowany w postaci założenia wstępnego) homogeniczny model kultury czy mylenie procesów długiego trwania z procesami społecznej zmiany. Stąd pytanie, czy obraz kultury obciążony podobnymi ułomnościami objaśnia jej porządek, czy odzwierciedla wyobrażenia badacza na jej temat?

EN

Researchers and commentators of public life pay great attention to patterns of culture that shape the identity of Poles. From Paweł Jasienica, Aleksander Bocheński, Jerzy Topolski, Witold Kula, Józef Burszty, Józef Tischner, Janusz Hryniewicz, Janusz Tazbir, (and lately from) Ryszard Legutko, Andrzej Leder or Jan Sowa we learn not only how to interpret the history of Poland, but also to what factors inhibit its social and economic development. These findings permeate the public debate about how it should be. The more worrying is the relationship between the preferred methodology in these studies and the content of the diagnosis. The most common mistakes are unreliable reconstruction of cultural codes and artifacts, (treated as a preliminary assumption) homogeneous model of culture or confusion of long-term processes with processes of social change. So the question is whether the diagnosis burdened with similar weaknesses explains cultural order or reflects the image of the researcher on it?

Keywords

PL

wzory kultury; artefakty; różnorodność; wiedza; wyobrażenia

EN

patterns of culture; artifacts; heterogeneity; knowledge; imaginations

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2019
• Volume: 161
• Pages: 141-164

Contributors

author

Przemysław Rotengruber

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Assmann A. 2015. Wprowadzenie do kulturoznawstwa: podstawowe terminy, problemy, pytania, przeł. A. Artwińska, K. Różańska. Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.
• Assmann J. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Barthes R. 2000. Mitologie, przeł. A. Dziadek. KR, Warszawa.
• Burszta J. 1950. Chłopskie źródła kultury. Wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Burszta W. 2008. Antropologia kultury. Zysk i s-ka, Warszawa.
• Burszta W. 1992. Wymiary antropologicznego poznania kultury, Wydawnictwo UAM, Poznań.
• Braudel F. 2006. Gramatyka cywilizacji. Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Buchowski M. 2017. Antropologia kultury a antropologia kulturowa. Kilka refleksji na marginesie książki Grzegorza Godlewskiego, „Filo-Sofija” 36 (1), www.filo-sofija. pl/index.php/ czasopismo/article/download/1074/1047 [dostęp 10.02.2019].
• Bzoma J. 2015. Jacques Lacan. Współczesne „ja” jako „paranoiczny podmiot kultury”. Próba analizy porównawczej, http://m.taraka.pl/jacques_lacan_wspolczesne_ja [dostęp 13.04.2017].
• Deleuze G. 1997. Różnica i powtórzenie, przeł. B. Banasiak, K. Matuszewski. Wyd. KR, Warszawa.
• Dewey J. 1988. Jak myślimy, przeł. Z. Bastgenówna. PWN, Warszawa.
• Habermas J. 1987. Uwagi do „Dialektik der Aufklärung” po ponownej lekturze, [w:] A. M. Kaniowski, A. Szahaj (red.), Wokół teorii krytycznej Jürgena Habermasa, przeł. K. Kaniowska. Koleguim Otryckie, Warszawa.
• Halbwachs M. 2008. Społeczne ramy pamięci, przeł. M. Król. PWN, Warszawa.
• Hryniewicz J. T. 2007. Stosunki pracy w polskich organizacjach. Wyd. Nauk. Scholar, Warszawa.
• Kania E. 2012. Homo sovieticus – „jednowymiarowy klient komunizmu” czy „fenomen o wielu twarzach”?, https://wnpid.amu.edu.pl/images/stories/pp/pp-3-2012/157-170.pdf [dostęp 15.07.2016].
• Lacan J. 2013. Imiona-Ojca, przeł. R. Carrabino, T. Gajda i inni. PWN, Warszawa.
• Lacan J. 2017. Seminarium I Pisma techniczne Freuda, przeł. J. Waga. WN PWN, Warszawa.
• Leder A. 2013. Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Legutko R. 2012. Esej o duszy polskiej. Wyd. Zysk i S-ka, Poznań.
• Lippmann W. 1922. Public Opinion Harcourt, Brace and Company. New York.
• Pomian K. 1974. Wprowadzenie do Znanieckiego, „Więź”, 1(189).
• Putnam R. D. 1995. Demokracja w działaniu: Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, przeł. J. Szacki. Wyd. Znak, Kraków.
• Rotengruber P. 2014. Wzory kultury gospodarczej jako przedmiot badania. Kilka uwag po lekturze „Stosunków pracy…” Janusza Hryniewicza, [w:] Wzory kultury gospodarczej. „Człowiek i Społeczeństwo” 38; Wyd. UAM, Poznań.
• Sowa J. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Wyd. Universitas, Kraków.
• Taylor Ch. 2010. Nowoczesne imaginaria społeczne, przeł. A. Puchejda, K. Szymaniak. Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
• Tischner J. 2005. Etyka solidarności oraz Homo sovieticus. Wyd. Znak, Kraków.
• Walter P. 2014. Rozważania wokół eseju Józefa Tischnera pt.: „Homo sovieticus”, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,6908 [dostęp 17.07.2016].
• Waniek D. 2011. Mity założycielskie – mity polityczne. Ich znaczenie w procesie kształtowania współczesnych podziałów społecznych. „Państwo i Społeczeństwo”, XI, 4, http://pis.ka.edu.pl/numery/2011-4-Waniek.pdf [dostęp 17.07.2016].
• Wellmer A. 1985. Reason, Utopia, and the Dialectic of Enlightenment, [w:] Habermas and Modernity. The MIT Press Cambridge, Massachusetts.
• Wocial J. 1987. Znanieckiego filozofia wartości, [w:] F. Znaniecki, Pisma filozoficzne, t. I. PWN, Warszawa.
• Wrzosek W. 1994. Idea kultury materialnej F. Braudela, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2.
• Zinowiew A. 1987. Homo sovieticus, przeł. S. Deja. Wydawnictwo Horyzont, Warszawa. Znaniecki F. 1987. Pisma filozoficzne, t. I, przyg. J. Wocial. PWN, Warszawa.
• Zybertowicz A. 1995. Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy. Wyd. UMK, Toruń.

Identifiers

DOI

10.7206/prak.0079-4872_2015_160_21