Kresy, bezkresy, bezkresowisko

• Authors: Krakowiak Małgorzata

Title variants

EN

Borderland: boundlessness, no limits land

RU

Окраины: бескресы, бескресовиско

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule analizowana jest kwestia wieloznaczności pojęcia „kresy” w języku i kulturze polskiej. Tytułowe „kresy” oznaczają zarówno obszar geograficzny (nie do końca dookreślony i zmienny z powodów historycznych, co powoduje dodatkowe komplikacje znaczeniowe), jak i obszar emocji: budowania mitologii kresowej, odczuwania nostalgii, sentymentów oraz resentymentów. Równie niejednoznaczne, jak w przypadku „kresów”, jest rozumienie pojęcia „literatura kresowa”. W artykule przybliżono reprezentatywny wybór zróżnicowanych przykładów tekstów, które można zaliczać do takiej grupy. Ostatnia część tekstu dotyczy problemów i sporów metodologicznych, na które wskazują badacze zagadnienia „kresów” w kulturze polskiej.

EN

The article analysis the problem of ambiguous term „borderland” in Polish language and culture. The “borderland” in the title means both geographic territory (not precisely defined and variable due to historical reasons what additionally complicates the meaning) and the land of emotions: building mythology, creating nostalgic feelings and sentiments. Different meaning also concerns the term “borderland literature”. The article presents representative examples of various texts, belonging to this group. The last part of the article refers to the problems and methodological polemics, pointed by explorers of “borderland” subject in Polish literature.

RU

В статье анализируется проблема неоднозначности термина «окраины - кресы» в польском языке и культуре. Титульные «окраины» означают как географическую область (не полностью определенную и изменяемую по историческим причинам, что вызывает дополнительные семантические сложности), так и область эмоций: построение пограничной мифологии, чувство ностальгии, сантиментов и негодования. Понятие «кресовая литература» столь же неоднозначно, как и в случае слова «кресы». В статье представлена репрезентативная подборка различных примеров текстов, которые могут быть включены в эту группу. Последняя часть текста посвящена методологическим проблемам и спорам, обозначенным исследователями проблемы «кресов» в польской культуре.

Keywords

PL

Kresy w polskiej kulturze; historia; postpamięć; narodowa mitologia; nostalgia

EN

Borderland in Polish culture; history; memory of past; national mythology; nostalgy

RU

окраины в польской культуре; история; постпамять; национальная мифология; ностальгия

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2020
• Volume: XVII (2020)
• Issue: 3: Dwór w Rzeczypospolitej i państwach ościennych, pod red. Artura Goszczyńskiego i A. Selina
• Pages: 287-303

Dates

published

2020

Contributors

author

Krakowiak Małgorzata

• Uniwersytet Śląski

References

• Babkou I., Na wschód od centrum: konfiguracja nowoczesności na wschodnioeuropejskim pograniczu, [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. nauk. T. Zarycki, Warszawa 2013, s. 11–22.
• Bakuła B., Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie”, 2006, nr 6., s. 11–33.
• Beauvois D., Polacy na Ukrainie 1831–1863. Szlachta polska na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie, przekł. E. Rutkowska, K. Rutkowski, Paryż 1987.
• Berdychowska B., Ukraina w „Kulturze”, [w:] Zamiłowanie do spraw beznadziejnych. Ukraina w „Kulturze” 1947–2000, oprac. B. Berdychowska, Paryż–Kraków 2016, s. 5–14.
• Chrzanowski T., Kresy czyli obszary tęsknot, Kraków 2013.
• Hadaczek B., Kresy w literaturze polskiej. Studia i szkice, Gorzów Wielkopolski 1999.
• Hadaczek B., O literaturze kresowej (jej mitach i metodologii), „Ruch Literacki”, 1998, z. 4, s. 525–543.
• Jałowiecki B., Polskie granice – na wschód od zachodu i na zachód od wschodu, [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. nauk. T. Zarycki, Warszawa 2013, s. 44–50.
• Kasperski E., Dyskurs kresowy. Kryteria, własności, funkcje, [w:] Kresy – dekonstrukcja, pod red. K. Trybusia, J. Kałążnego, R. Okulicz-Kozaryna, Poznań 2007, s. 89–103.
• Kiersnowski R., Kresy przez małe i przez wielkie „K” – kryteria tożsamości, [w:] Kresy – pojęcie i rzeczywistość, pod red. K. Handke. Warszawa 1997, s. 109–118.
• Kieniewicz J., Orient wśród Polaków, [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. nauk. T. Zarycki, Warszawa 2013, s. 38–43.
• Kolbuszewski J., Kresy jako kategoria aksjologiczna, [w:] Kresy – pojęcie i rzeczywistość, pod red. K. Handke, Warszawa 1997, s. 119–129.
• Krakowiak M., Czytając „Bagaż z Kalinówki”, czyli o umiejętności patrzenia, [w:] Opowiedzieć historię. Prace dedykowane Profesorowi Stefanowi Zabierowskiemu, pod red. B. Gontarz i M. Krakowiak, Katowice 2009, s. 66–77.
• Krakowiak M., Z Przyłuk do Maisons-Laffitte. Literackie wyprawy w dzieciństwo Marii i Józefa Czapskich, [w:] Kraj lat dziecinnych, Pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz i J. Lyszczyny, Katowice 2010, s. 61–74.
• Kuśniewicz A., Słowa o nienawiści, Warszawa 1956.
• Nicieja S. S., Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, t. 9: Krzemieniec, Kisielin, Śniatyn, Załucze, Pików, Marynki, Aleksandrówka, Opole 2017.
• Nicieja S. S., Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, t. 8: Łuck, Kiwerce, Przebrane, Kołki, Hołody, Trochenbrod – Zofiówka, Wygadanka, Opole 2016.
• O Polsce i wojnie. Myśli i aforyzmy Józefa Piłsudskiego, Londyn b.r. [1943].
• Osadczuk B., Wyznania i zeznania ukraińskiego polonofila, [w:] Zamiłowanie do spraw beznadziejnych. Ukraina w „Kulturze” 1947–2000, oprac. Bogumiła Berdychowska, Paryż–Kraków 2016, s. 440–444.
• Paźniewski W., Podróż na Kresy, [w:] tenże,., Gramatyka rozproszenia, Sosnowiec 1995, s. 135–166.
• Siemaszko E., Wstęp, [w:] J. Wieliczka-Szarkowa, Wołyń we krwi. 1943, Kraków 2013, s. 5–8.
• Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1935–1945, Warszawa 2000.
• Skórczewski D., Paraliż tożsamości, czyli dyskurs kresoznawczy w potrzasku postkolonialnej melancholii, [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. nauk. T. Zarycki, Warszawa 2013, s. 171–185.
• Tischner J., Etyka a historia. Wykłady, oprac. D. Kot, Kraków 2008.
• Traba R., Kresy: miejsce pamięci w procesie reprodukcji kulturowej, [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. nauk. T. Zarycki, Warszawa 2013, s. 146–170.
• Wieliczka-Szarkowa J., Wołyń we krwi.1943, Kraków 2013.

Identifiers

DOI

10.36121/mkrakowiak.17.2020.3.287