Problemy badawcze i konserwatorskie obronnego kościoła parafialnego p. w. św. Jana Chrzciciela w Korzkwi

• Authors: Szlezynger Piotr S.

Title variants

EN

Research and Conservation Problems of the Defensive Parish Church of St. John the Baptist in Korzkiew

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

The locality of Korzkiew, 13 kms. to the north of Cracow, is situated in the valley of the small river of Korzkiewka, a tributary of the Prądnik, and lies within the range of the Ojcowski National Park. Together with the rivulet, the valley creates meanders around wooded hills. One of the latter is the site of the parish church of St. John the Baptist, while the opposite hillock — some 200 metres away — is topped with the ruins of a knight’s castle. The church and castle continue to comprise the architectural-landscape dominants of the valley, just as they did at the time of their erection, i. e. in the first quarter of the seventeenth century. In 1623, the owners of Korzkiew founded a brick church, completed in 1630 and consecrated in 1640. Those dates were determined by the author upon the basis of visitations conducted by the bishops of Cracow during the seventeenth century. The oriented church is built on the plan of a rectangle, with a presbytery closed by means of a semi-circular apse. To the no rth , the nave is adjoined by a sacristy and a treasury, based on the plan of a square, with a gallery on the storey. The spatial arrangement o f the church combines elements of mediaeval architecture (the traditional plan with a tower added to the west, massive walls with scarps) and modern design (the semi-circularly closed presbytery, the cross-barrel vault, and the detail). A characteristic feature of the Korzkiew church is its defensive character. Extant embrasures are situated over the treasury and the sacristy, in the tower, and in the attic gallery above the nave and the presbytery (where they were discovered by the author). The castellation o f a sacral building was dictated by its location in a raised terrain above the valley and a trade route from Silesia, running opposite the castle; the spanned edifices defended b oth the valley and the track. The church in question called for urgent conservation, predominantly the drying of its damp walls. In the future, it is recommended to embark upon adaptation, which will accentuate the defensive properties of the monument.

Keywords

PL

Korzkiew; kościół p.w. św. Jana Chrzciciela; Jan z Syrokomli; empora; architektura obronna

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2000
• Issue: 1
• Pages: 19-31

Dates

published

2000

Contributors

author

Szlezynger Piotr S.

References

• K. Wroblewski, Przewodnik po Ojcowie i jego okolicy, Warszawa 1907, s. 191.
• J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołow, miast, zabytkow i pamiątek w olkuskiem, Marjanowka Opoczyńska 1935 (1933), t. 4 (5), s. 596.
• S. Tomkowicz, Dwor obronny szlachecki z XVI wieku w Korzkwi, „Sprawozdania Komisji do badania Historii Sztuki w Polsce”, t. 8, Krakow 1912, s. CCLXXI-CCLXXXV;
• Posiedzenie Wydziału Architektonicznego TOnZP z 8 i 15 X, „Wiadomości Budowlane” 1912, nr 46, s. 756 i 804;
• J. Bogdanowski, Architektura obronna w krajobrazie Polski, Warszawa-Krakow 1996, s. 95;
• W. Niewalda, Średniowieczny zamek w Korzkwi w świetle ostatnich badań, „Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Krakowie” 1971, t. 14/1, s. 378-381,
• W. Niewalda, Prace badawcze i adaptacyjne zamku w Korzkwi, „Teki Krakowskie” 1995, t. VII, s. 51-57.
• J. Mączyński, Krakow dawny i teraźniejszy z przeglądem jego okolic, Krakow 1854, s. 211:
• K. Estreicher, Krakow. Przewodnik dla zwiedzających miasto... Krakow 1938, s. 315.
• J. Smolski i inni, Zabytki na trasach turystycznych wojewodztwa krakowskiego, Krakow 1975, poz. 25;
• G. Zań, Korzkiew, (w:) Przewodnik po Polsce, praca zbiorowa, Warszawa 1976, s. 340.
• Katalog zabytkow sztuki (dalej KZS), t. I: pow. olkuski, oprać. K. Kutrzebianka, Warszawa 1953, s. 391;
• Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, red. T. Chrzanowski, M. Kornecki, Warszawa 1971, s. 59.
• M. Kornecki, Sztuka sakralna na Jurze. Natura i kultura w krajobrazie Jury, Krakow 1993, s. 35, 80, tam rownież cytowany: Joannis Dlugossi senioris canonici Cracoviensis opera. Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, ed. A. Przezdziecki, Krakow 1863- 1888, opera 7-9, t. I, s. 61.
• P. Sczaniecki, Zamek w Korzkwi i jego właściciele, Krakow 1998, s. 25, 63, 98-99, 144-147, 152.
• Archiwum Metropolitalne w Krakowie (dalej: AMKr), rkps AV Cap. 15 (1598 r.), 28 (1610 r.), 38 (1618 r.), 40 (1618 r.), 42 (1629 r.), 61 (1727 r.), rkps AV 4 (1601 r.), 8 (1663 r.), 23 (1727 r.), 29 (1748 r.), 55 (1783 r.), wizytacje dekanalne (dekanat Skala) z XIX w., bez sygnatury, bez paginacji.
• Archiwum Państwowe w Kielcach (dalej: APKi), rkps 958: Akta Dyrekcji Ubezpieczeń (1848-1858 r.) oraz sygn. 35 i 36: Akta Wydziału Kultury i Sztuki; rkps 10 589, Acta Specialia Komissyi Wojewodztwa Krakowskiego tyczące się szpitala w Korzkwi, RGR Wydział Wojenny, sekcja Policya; Akta Dyrekcji, s. 103-113 z września 1858 r.; rkps 3021:
• U. Thieme, F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Kunstler von der Antike zur Gegenwart, t. XXXIV, Leipzig 1940, s. 6: Friedrich Philipp Usener.
• Tamże, t. XXVI, Leipzig 1932, s. 472; Muzeum Narodowe w Kielcach, sygn MNKi / GR/ 514; Album zatytułowany „Ansichten von Krakow und gegen 1805 (...) Ansichten aus Polen” oraz Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (dalej: BZNO), Dział Grafiki, dwie akwarele Jozefa Peszki, sygn. 5282 i 5283.
• BZNO, Archiwum Wodzickich z Kościelnik, rkps 11749/III, tam akta dotyczące kupna Korzkwi przez Eliasza Wodzickiego w 1776 r.
• A. Boniecki, Herbarz Polski, cz. I, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, t. IX, Warszawa 1906, s. 220- 221;
• J. Pietrusiński, Relikwiarz z Korzkwi, „Biuletyn Historii Sztuki”, 43, 1981 r., s. 123-134.
• B. Przybyszewski, Cracovia artificum. Supplementa (1441-1450), Krakow 1993, s. 166, nr 396;
• Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, wyd. F. Piekosiński, Krakow 1874-1883, Monumenta Medii Aevi Historica, t. 2, s. 252 i 330;
• Archiwum Państwowe w Krakowie (dalej: APKr), Acta Terrestria Cracoviensia, t. 2, s. 20, 252, t. За, s. 200, 262, 289, 577, 616, 628, t. 3b, s. 15, 613-614, t. 8, s. 61, 90; Wypisy źrodłowe do dziejow Wawelu, 1530-1538, oprać. B. Przybyszewski, (w:) Źrodła do dziejow Wawelu (dalej: Wypisy), t. 3-8, s. 310.
• W. Urban, hasło: Szymon Ługowski, (w:) Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII, Warszawa 1972, s. 518-519.
• Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow słowiańskich, t. V, Warszawa 1884, s. 133.
• Jasia Ługowskiego podroże do szkol w cudzych krajach, oprać. K. Muszyńska, Warszawa 1976, s. 14.
• S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 82-83:
• D. Olszewski, Przemiany społeczno-religijne w Krolestwie Polskim, Lublin 1984, s. 193-196, 201.
• A. Tomaszewski, Wiejskie ecclesie laicorum w wieku XIII, (w:) Sztuka i ideologia XIII wieku, praca zbiorowa pod red. P. Skubiszewskiego, Wrocław 1974, s. 123-140.
• A. Milobędzki, Architektura polska XVII wieku, (w:) Dzieje sztuki polskiej, cz. IV, t. I, Warszawa 1980, s. 130.
• P. S. Szlezynger, Fara w Nowym Wiśniczu, „Rocznik Bocheński”, II, 1994, s. 107.
• T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Krakow 1981, s. 241; M. Kornecki, Sztuka..., s. 77.
• A. Milobędzki, Zarys dziejow architektury polskiej, Warszawa 1968, s. 99 i 104. ;
• Historia Polski, praca zbiorowa, Warszawa 1958;
• S. Herbst, Wojna obronna 1655-1660, Warszawa 1957, s. 564;
• A. Szelągowski, O ujście Wisły, wielka wojna pruska, Krakow 1905, s. 112.
• J. Putek, O zbojnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie, Krakow 1938, s. 188;
• S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo Sueciae Rege gestis commentatorium..., Norimbergae 1696,
• Z. Dmochowski, Dzieła architektury w Polsce, Londyn 1956, s. 142;
• A. Gruszecki, Bastionowe zamki w Małopolsce, Warszawa 1962, s. 23; KZS, s. 78-79, il. 192.
• J. Bogdanowski, Sztuka obronna w krajobrazie Jury. Natura i kultura w krajobrazie Jury, Krakow 1993, s. 148,
• T. Jacobson, Bevapning och Bekladnad, Sverige Krig 1611-1632, t. II, Stockholm 1938, s. 327.
• A. Cellarius, Architectura militaris, Amsterdam 1654, k. 35,
• J. Naronowicz-Naroński, Budownictwo wojenne, do druku przygotowała J. Nowakowa, red. naukowa T. Nowak, Warszawa 1957, s. 161.
• D. Ufano, Tratado della artilleria y uso della platicado, Bruxelles 1613, I wyd. polskie: Archelia albo artilleria, to jest fundamentalna nauka..., Leszno 1643, t. II, s. 52.
• W. Niewalda, Korzkiew, koncepcja zagospodarowania otoczenia zamku, Krakow 1998, mpis.

Identifiers

ISSN

0029-8247