Ciągłość czy zmiana? O powojennym systemie kształcenia nauczycieli na przykładzie województwa śląsko-dąbrowskiego

• Authors: Bobik Bogumiła

Title variants

EN

Continuity or change? The post-war teacher education system on the example of Silesia-Dąbrowa Voivodship

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy zmian w zakresie kształcenia i zatrudniania nauczycieli w latach 1945–1961 oraz przemian w zakresie kadry kierowniczej szkół. W celu nakreślenia ogólnopolskich prawidłowości posłużono się przykładem województwa śląsko-dąbrowskiego. Do zebrania niezbędnych materiałów wykorzystano kwerendę źródeł archiwalnych zgromadzonych w Archiwum Akt Nowych w Warszawie oraz Archiwum Państwowym w Katowicach. Analiza danych archiwalnych oraz opracowań z tego okresu pozwoliła wysunąć następujące wnioski: w zakresie zatrudnienia oraz nominacji kierowniczych podstawą uzyskiwania stanowisk stała się przynależność do partii, nastąpiło nasycenie treści kształcenia nauczycieli ideologią socjalistyczną, postępowały feminizacja zawodu, stopniowe odchodzenie od treści regionalnych wynikające z polityki władzy ludowej oraz zatrudniania nauczycieli niezwiązanych z regionem górnośląskim.

EN

The article concerns changes in the field of teacher education, school management and teacher employment in the years 1945–1961. The example of Silesia-Dąbrowa Voivodship collected in Archiwum Akt Nowych in Warsaw and Archiwum Państwowe in Katowice was conducted to collect the necessary materials. The analysis of archival data and studies from this period led to the following conclusions: the party membership had become the basis for obtaining positions and promotions, socialist ideology had become an important part of the teacher education system, the feminisation of the profession, gradual departure from regional content resulting from the policy of “people’s rule” and the employment of teachers not associated with the Upper Silesian region continued.

Keywords

PL

przedział lat 1945–1961, Górny Śląsk, nauczyciel, doskonalenie zawodowe,; przemiany ideologiczne, kadra kierownicza szkół.

EN

range of years 1945–1961, Upper Silesia, teacher, professional development, ideological changes, school management.

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Kultura – Przemiany – Edukacja
• Year: 2019
• Volume: 7
• Pages: 42-58

Dates

published

2019

Contributors

author

Bobik Bogumiła

• Uniwersytet Śląski

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół Ministerstwo Oświaty, sygn. 1249, k. 60-63.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół Ministerstwo Oświaty, sygn. 4186, k. 2, 6, 12.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół Ministerstwo Oświaty, sygn. 4186 (materiały ze zjazdu kuratorów w dniach 26–29 sierpnia 1957 r.), k. 19-52.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego, sygn. 47, 11-12.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego, sygn. 382, k. 1.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego, sygn. 385, k. 4-10, 96.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego, sygn. 388, k. 1.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, zespół 186, sygn. 386 (kształcenie niewykwalifikowanych nauczycieli), k. 4, 30, 31.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, zespół 186, sygn. 84 (wykaz nauczycieli czynnych z Opolszczyzny), k. 3.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, zespół Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego, sygn. 86, k. 3, 4, 5.
• Bobik B., Powojenny nauczyciel jako kreator ideologicznej rzeczywistości, „Rudzki Rocznik Muzealny” 2015, nr XIII, s. 92–107.
• Bobik B., Szkolnictwo na Górnym Śląsku w latach 1945–1961, Katowice 2015, s. 85–91.
• Rabicki Z., Szkoły średnie ogólnokształcące w województwie katowickim w latach 1945–1970, Katowice 1974.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 września 1948 r. o zasadach zaszeregowania i automatycznego przechodzenia nauczycieli do wyższych grup uposażenia, o dodatkach lokalnych, funkcyjnych
• i służbowych nauczycieli oraz trybie ustalania dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych i za czynności dodatkowe nauczycieli, Dz.U. z 1948 r., nr 44, poz. 321 i 322.
• Topol A., Polska Partia Robotnicza a nauczyciele (1945–1948) [w:] Studia i materiały z dziejów województwa katowickiego w Polsce Ludowej, red. H. Rechowicz, t. VII, Katowice 1972, s. 307–359.
• Woskowski J., Niektóre socjologiczne zagadnienia pracy nauczyciela szkół podstawowych w województwie opolskim, „Biuletyn Nauczyciela Opolskiego”1962, nr 2, s. 2–17.
• Zarządzenie Ministra Oświaty z 7 lutego 1948 r. w sprawie uproszczonych egzaminów państwowych na nauczycieli szkół średnich, Dz. Urz. MO z 1948 r., nr 4, poz. 53.
• Zarządzenie Ministra Oświaty z 10 września 1957 r. w sprawie trybu postępowania oraz warunków wymaganych przy mianowaniu na stanowiska kierownicze w szkołach, Dz. Urz. nr 2, poz. 9.
• Zarządzenie Ministra Oświaty z 28 sierpnia 1945 r. w sprawie organizacji szkolnictwa w okresie przejściowym, Dz. Urz. nr 2, poz. 9.
• Zarządzenie Ministerstwa Oświaty z 28 sierpnia 1945 r. wznawiające działalność Wyższych Kursów
• Nauczycielskich, „Monitor Polski” z 1965 r., nr 54, poz. 282.

Identifiers

ISSN

2300-9888

EISSN

2544-1205

ISBN

978-83-7996-775-9

DOI

10.15584/kpe.2019.7.3