Nauczanie religii katolickiej w polskiej szkole publicznej w kontekście prawa rodziców do wychowania religijnego dzieci – aspekty historyczne i wybrane aktualne problemy

• Authors: Katarzyna Więcek

Title variants

EN

The Teaching of Catholic Religion in Public School in the Context of the Parents Right to ensure their Children Religious Upbringing – Historical and Selected Current Issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawione zostały wybrane aspekty nauczania religii w szkole publicznej. Ujęcie zagadnień z perspektywy katolickiej w żadnej mierze nie deprecjonuje innych związków wyznaniowych, a jedynie wskazuje na złożoność problematyki. Możliwość organizowania lekcji religii w ramach systemu oświaty jest jedną z form realizowania przez rodziców prawa do wychowania dzieci zgodnie z ich przekonaniami, co znajduje swoje potwierdzenie w wielu aktach prawa międzynarodowego oraz krajowego. W Polsce po okresie walki władzy komunistycznej z Kościołem katolickim i wszelkimi przejawami religijności oraz łamania podstawowych praw człowieka, w tym prawa rodziców do wychowania religijnego dzieci, przemiany ustrojowe po 1989 r. przyniosły zmiany w ustawodawstwie przywracając miejsce nauczania religii w szkole publicznej. Regulacje ustawowe i podustawowe zostały potwierdzone w art. 53 ust. 3 i 4 oraz art. 48 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Na ich podstawie rodzicom przysługuje prawo do wychowania religijnego i moralnego ich dzieci, również poprzez możliwość wyboru nauczania religii w szkole publicznej. Regulacje prawne w tym przedmiocie niejednokrotnie były poddawane weryfikacji przez Trybunał Konstytucyjny, jak również przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, jednak pomimo konieczności doprecyzowania pojedynczych przepisów, zasadniczy kierunek polskich rozwiązań prawnych został utrzymany, co potwierdza jego zgodność ze standardami państw demokratycznych.

EN

This article presents selected aspects of teaching religious education in public schools. The depiction of issues from the Catholic point of view does not by any means deprecate other religious denominations, but merely points to the complexity of the issues. The possibility of organising religious education classes within the framework of the system of education is one of the forms of parents’ exercising their right to bring up their children in line with their beliefs, which is confirmed by many Acts of international and domestic law. In Poland, after the period of Communist rule and fighting the Catholic Church and any manifestations of religiousness, and breaching basic human rights, including the right to a religious upbringing, the system reforms after 1989 brought about changes to legislation, which restored religious education to its place in public schools. Statutory and sub-statutory regulations were confirmed in Art. 53 sections 3 and 4 and in Art. 48 section 1 of the Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997. Based on the said regulations parents have the right to the religious and moral upbringing of their children, also through the ability to choose religious education at public school. The legal regulations pertaining to this matter have been repeatedly verified by the Constitutional Tribunal and the European Court of Human Rights in Strasbourg, and despite the necessity to particularise individual regulations, the fundamental direction of Polish legal solutions was maintained, which corroborates its conformity with the standards in other democratic countries.

Keywords

PL

wolność religijna; prawo rodziców do wychowania; nauczanie religii w szkole; prawo wyznaniowe; wolność sumienia i wyznania; wolność sumienia i religii; związki wyznaniowe

EN

freedom of religion; law on religion; religious freedom; parental right to upbringing; teaching religious education in schools; church - state relations (Poland); Churches and Religious Association

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2013
• Volume: 16
• Pages: 185-211

Contributors

author

Katarzyna Więcek

• Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

References

• Adamiak R., Represje wobec katechizacji w diecezji katowickiej w latach 1945-1961, Katowice 2007.
• Bielecki M., Godność dziecka jako przesłanka korzystania z wolności religijnej, w: Dziecko. Studium interdyscyplinarne, red. Sowińska E., Szczurko E., Guz T., Marzec P., Lublin 2008.
• Bielecki M., Wychowanie dziecka zgodnie z przekonaniami rodziców oraz jego wolność religijna w kontekście orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 3 listopada 2009, w: Szkoła. Edukacja i wychowanie, red. Balicki A., Guz T., Lis W., Lublin 2010.
• Borecki P., Glosa do wyroku [ETPCZ] z 15 VI 2010 w sprawie Grzelak v. Polska, skarga nr 7710/02 (umieszczanie oceny z przedmiotu „religia/etyka” na świadectwie szkolnym), „Państwo i Prawo” 2012, z. 3.
• Borecki P., Konstytucyjność wliczania stopnia z religii do średniej ocen szkolnych, „Państwo i Prawo” 2007, z. 9.
• Cardia C., Identità religiosa e culturale europea. La questione del crocifisso, Torino-Londra-Venezia-New York 2010.
• Czekalski R., Rys historyczny lekcji religii katolickiej w Polsce, w: Nauczanie religii katolickiej w szkole, historia, współczesność, perspektywy, Studia Katechetyczne, t. 7, red. Tomasik P., Dziekoński S., Warszawa 2010.
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2006.
• Garlicki L., Religia a szkoła publiczna (na tle aktualnego orzecznictwa strasburskiego), w: Pro bono Republicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Borecki P., Czohara A., Zieliński T.J., Warszawa 2009.
• Hucał M., Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Warszawa 2012.
• Janiga W., Mezglewski A., Nauczanie religii w szkołach publicznych, „Roczniki Nauk Prawnych” 2001, t. 11, z. 1.
• Kordzikowski J., Wskazanie kardynała Stefana Wyszyńskiego o prawach rodziców do wychowania religijnego dzieci oraz o nauczaniu religii w szkole, w: Wychowanie moralne w szkole katolickiej, red. Sowiński A., Dymer A., Szczecin 2003.
• Krukowski J., Podmiotowość rodziców w zakresie religijnego i moralnego wychowania dzieci w ramach edukacji szkolnej, „Roczniki Nauk Prawnych” 1994, t. 4.
• Krukowski J., Porozumienia pomiędzy Przedstawicielami Rządu i Episkopatu Polski z 1950 i 1956 r. Znaczenie i realizacja, w: Prawo i polityka w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego, Kazimierz Dolny, 26-28 października 2004, red. Mezglewski A., Stanisz P., Ordon M., Lublin 2005.
• Krukowski J., Stanowisko Kościoła katolickiego w relacji do państwa w sprawie nauczania religii w szkołach, w: Nauczanie religii w państwie demokratycznym, red. Krukowski J., Lublin 1991.
• Kubuj K., Tokarczyk E., Prawa ucznia w prawie oświatowym w świetle podstawowych standardów międzynarodowych, w: Prawa ucznia w szkole. Raport z badań, opr. Czyż E., Warszawa 1996.
• Łącki P., Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 15 czerwca 2010 r. w sprawie Grzelak przeciwko Polsce (nr skargi 7710/02), „Przegląd Sejmowy” 2011, z. 2(103).
• Łączkowski W., Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w sprawie legalności instrukcji MEN dotyczącej powrotu religii do szkoły w roku szkolnym 1990/91, w: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. Krukowski J., Lublin 1991.
• Łopatka A., Dziecko. Jego prawa człowieka, Warszawa 2000.
• Łopatka A., Prawo do wolności myśli, sumienia i religii, Warszawa 1995.
• Mezglewski A., Nauczanie religii w Polsce Ludowej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2000, t. 1.
• Mezglewski A., Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne, Lublin 2009.
• Mezglewski A., Rozwiązania tymczasowe w zakresie statusu lekcji religii oraz statusu pracowniczego katechetów w roku szkolnym 1990/1991, w: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy - dyskusje - postulaty, red. Walencik D., Katowice - Bielsko-Biała 2009.
• Mezglewski A., Usunięcie i przywrócenie nauczania religii do szkół, w: Katecheza dzisiaj. Problemy prawne i teologiczne, red. Janiga W., Mezglewski A., Krosno-Sandomierz 2000.
• Misztal H., Gwarancje prawa międzynarodowego i polskiego w zakresie uprawnień rodziców do religijnego wychowania dzieci, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2000, t. 1.
• Prawo wyznaniowe, red. Misztal H., Stanisz P., Lublin 2003.
• Misztal H., Polskie prawo wyznaniowe, t. 1: Zagadnienia wstępne. Rys historyczny, Lublin 1996.
• Misztal H., Stanisz P., Efektywność dialogu prowadzonego w ramach Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu i Konferencji Episkopatu Polski, w: Bilateralizm w stosunkach państwowo-kościelnych, red. Bielecki M., Lublin 2011.
• Palka M., Represje wobec katechizacji w diecezji katowickiej w latach 1961-1989, Katowice 2007.
• Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999.
• Pietrzak M., Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 1993 r., „Państwo i Prawo” 1993, z. 8.
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 1993.
• Pilich M., Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Warszawa 2012.
• Rostkowski M.A., Kościół wobec procesu laicyzacji szkolnictwa w Polsce Ludowej, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1997, nr 30.
• Sobczyk P., Wliczanie rocznych ocen z religii do średniej ocen w kontekście wolności religijnej w wymiarze indywidualnym i wspólnotowym, w: Bilateralizm w stosunkach państwowo-kościelnych, red. Bielecki M., Lublin 2011.
• Suchocka H., Nauczanie religii w szkole w świetle konstytucji i ustawodawstwa wybranych państw europejskich, w: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. Krukowski J., Lublin 1991.
• Tomasik P., Nauczanie religii katolickiej w strukturze polskiej szkoły, w: Nauczanie religii katolickiej w szkole, historia, współczesność, perspektywy, Studia Katechetyczne, t. 7, red. Tomasik P., Dziekoński S., Warszawa 2010.
• Warchałowski K., Fakultatywna forma nauczania religii w konkordatach z państwami europejskimi, „Państwo i Prawo” 1998, z. 7.
• Warchałowski K., Nauczanie religii w formie obligatoryjnej w umowach konkordatowych z państwami europejskimi, „Prawo Kanoniczne” 1997, nr 3-4.
• Warchałowski K., Prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Lublin 2004
• Warchałowski K., Prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, „Annales Canonici” 2010, t. 6.
• Wieruszewski R., Nauczanie religii w szkołach publicznych oraz finansowanie szkół religijnych w świetle orzeczenia Komitetu Praw Człowieka ONZ, w: Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. Wieruszewski R., Wyrzykowski M., Kondretiewa-Bryzik L., Warszawa 2012.
• Zieliński T.J., Konstytucyjne gwarancje obecności religii w polskiej szkole publicznej, w: Pro bono Republicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Borecki P., Czohara A., Zieliński T.J., Warszawa 2009.
• Zieliński T.J., Zakaz indoktrynacji światopoglądowej w szkolnictwie według wyroku Lautsi przeciwko Włochom, w: Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. Wieruszewski R., Wyrzykowski M., Kondretiewa-Bryzik L., Warszawa 2012.