Geneza i historia urzędu dziekana

• Authors: Łowicki Piotr

Title variants

EN

Genesis and history of the dean’s office

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Urząd dziekana bierze swój początek w czasach apostolskich, gdzie pomocnikami apostołów byli diakoni. Poprzez choreopiskopa, archidiakona i archiprezbitera, poprzednika obecnego dziekana, urząd ten zmieniał swój charakter od związanego z pomocą charytatywną po typowe zajęcia sądowo-kontrolne. Biskupi na przestrzeni wieków reagowali na słabości ludzkie pełniących ten urząd, zmniejszając zakres ich praw i obowiązków. Z drugiej strony rozwój Kościoła wymuszał na biskupie poszukiwanie nowych sposobów czuwania i pełnienia opieki duszpasterskiej nad powierzonymi sobie wiernymi, więc dodawano dziekanom zadań. Przełomem był Sobór Trydencki, który zlikwidował jego samodzielność i uzależnił od biskupa diecezjalnego. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 roku ponownie powrócił do funkcji dziekana, nadając mu charakter duszpasterski, który został jeszcze bardziej podkreślony w Kodeksie Jana Pawła II z 1983 roku i dokumentach Soboru Watykańskiego II.

EN

The Dean’s Office takes its beginning in the Apostolic era, where the Apostles’ assistants were deacons. Through a choreopioscope, Archdeacon and Archpriest, the predecessor of the present Dean, the office changed its character from charitable to charity to typical judicial-control activities. Over the centuries, the Bishops responded to the human weaknesses of the office, reducing their rights and responsibilities. On the other hand, the development of the Church forced the bishop to seek new ways of waking up and performing pastoral care over the faithful, so the dean had more tasks added. A Breakthrough was the Council of Trent, who abolished his independence and made him dependent on the diocesan bishop. The Code of Canon Law of 1917 again returned to the function of the dean, giving it a pastoral character, which was even more emphasised in the Codex John Paul II of 1983 and the documents of the second Vatican Council.

Keywords

PL

dziekan; prawo; urząd; współpracownik; obowiązki; historia

EN

Dean; Law; Office; collaborator; responsibilities; history

• Publisher: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie / Wyższe Seminarium Duchowne w Koszalinie
• Journal: Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
• Year: 2020
• Issue: 27
• Pages: 545–560

Contributors

author

Łowicki Piotr

• wikariusz parafii pw. św. Józefa Oblubieńca NMP w Pile

References

• Adamczyk, Jerzy. „Dziekan a duchowieństwo dekanalne. Aspekt prawno-duszpasterski”. Colloquia Theologica Ottoniana 2 (2017): 7–32.
• Adamczyk, Jerzy. „Urząd dziekana w aspekcie prawnokanonicznym”. Annales Canonici 3 (2017): 9–37.
• Adamczyk, Jerzy. „Wizytacja dziekańska w aspekcie kanoniczno-duszpasterskim”. Prawo Kanoniczne 60, 3 (2017): 73–105. Dostęp 5.12.2019. DOI: 10.21697/pk.2017.60.3.04.
• Bączkowski, Franciszek. Prawo Kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa. T. 1. Opole: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, 1957.
• Bujak, Grzegorz. „Dziekani w diecezji kieleckiej w okresie międzywojennym”. Kieleckie Studia Teologiczne 2 (2003): 405–416.
• Codex Iuris Canonici. PII X Pontificis Maximi iussu digestus, Benediciti PP. XV auctoritate promulgatus. Romae, 1920.
• Dyduch, Jan. Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego. T. 2/1. Poznań: Pallottinum, 2005.
• Gręźlikowski, Janusz. Recepcja reformy trydenckiej w diecezji włocławskiej w świetle ustawodawstwa synodalnego. Włocławek: Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2000.
• Hincmari Rhemensis Archiepiscopi, „Capitula quibus de rebus magistriet decani per singulas Ecclesiae in quirere, et Episcopo renuntiare debeant”. W: Jacques Paul Migne, Patrologiae cursus completus. Partologia Latina. T. 125 (kol. 777–786). Parisiis, 1852.
• Krawczyk, Władysław. „Dziekan we wspólnocie dekanalnej”. Studia Płockie 8 (1980): 61–75.
• Kumor, Bolesław. „Archidiakon”. W: Encyklopedia katolicka. T. 1 (kol. 869). Lublin: TN KUL, 1995.
• Padacz, Władysław. „Prawa i obowiązki dziekanów w polskim ustawodawstwie synodalnym”. Ateneum Kapłańskie 23 (1937): 280–293.
• Paweł VI. „Instrukcja duszpasterska o posłudze biskupów «Ecclesiae imago»”. W: Edward Sztafrowski, Posoborowe prawodawstwo Kościelne. T. 6/1, 21–324. Warszawa: ATK, 1975.
• Paweł VI. „Motu Proprio Ecclesiae sanctae”. W: Ustrój hierarchiczny Kościoła – wybór źródeł, red. Wiesław Kasprzyk, Mirosław Sitarz, 138–155, Lublin, 2006.
• Pawluk, Tadeusz. „Dziekan”. W: Encyklopedia katolicka. T. 4 (kol. 586–588). Lublin: TN KUL, 1995.
• Przekop, Edward. „Archiprezbiter”. W: Encyklopedia katolicka. T. 1 (kol. 875–876). Lublin: TN KUL, 1995.
• Przybyłko, Marian. „Urząd dziekana w rozwoju historycznym I”. Prawo Kanoniczne 3–4 (1960): 195–272.
• Przybyłko, Marian. „Urząd dziekana w rozwoju historycznym II”. Prawo Kanoniczne 1–2 (1962): 77–148.
• Romaniuk, Kazimierz. Komentarz Praktyczny do Nowego Testamentu. T. 1. Poznań–Kraków: Pallottinum, 1999.
• Silnicki, Tadeusz. Organizacja archidiakonatu w Polsce. Lwów: Towarzystwo Naukowe, 1927.
• Sitarz, Mirosław. „Archdiakon”. W: Słownik Prawa Kanonicznego, 15. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2004.
• Sitarz, Mirosław. „Dziekan”. W: Słownik Prawa Kanonicznego, 47. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2004.
• Sobór Watykański II. „Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele «Christus Dominus»”. W: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, 236–258. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2002.
• Sobiech, Sławomir. „Wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego Włocławskiego”. Teologia i Człowiek 15 (2010): 95–107.
• Sztafrowski, Edward. „Ponadparafialni współpracownicy biskupa diecezjalnego”. Prawo Kanoniczne 3–4 (1992): 25–47.
• Sztafrowski, Edward. Współpracownicy Biskupa Diecezjalnego w pasterskim posługiwaniu. T. 2. Warszawa: ATK, 1968.

Identifiers

DOI

10.18276/skk.2020.27-31