Udział regionów w tworzeniu polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku

• Authors: Jankowiak Lucyna Agnieszka

Title variants

Participation of regions in the development of Polish medical terminology in the second half of the 19th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł pokazuje udział naukowców (głównie lekarzy) z Krakowa, Warszawy, Lwowa i Poznania w pracach nad polską terminologią medyczną drugiej poł. XIX w., odzwierciedlony w Słowniku terminologii lekarskiej polskiej (Kraków 1881). Analiza życiorysów autorów słownika i ich 32 pomocników pokazuje, że chociaż większość z nich związana była z Krakowem (studia i/lub praca), to wielu studiowało za granicą, a część związana była także z Warszawą i/lub Lwowem. Różnorodne przygotowanie terminologiczne twórców zadecydowało o niewielkich różnicach geograficznych widocznych w materiale słownika (674 przykłady). Większość (668) przykładów to szeregi synonimiczne z terminami opatrzonymi głównie kwalifikatorem warsz. Zasadniczo kwalifikatory pojawiają się przy terminach chemicznych (620), co odzwierciedla etap sporów między szkołą krakowską, warszawską i lwowską. Przykładów z innych działów ówczesnej medycyny (anatomii, fizjologii, leczenia, weterynarii) jest niewiele.

EN

The article presents the participation of scientists (mainly medical doctors) from Kraków, Warsaw, Lviv and Poznań in the work on Polish medical terminology in the second half of the 19th century, which was reflected in Słownik terminologii lekarskiej polskiej (Dictionary of Polish Medical Terminology, Kraków 1881). An analysis of the careers of the authors of the dictionary and their 32 assistants shows that although most of them were connected with Kraków (studies and/or work), many of them studied abroad and some of them were also connected with Warsaw and/or Lviv. The diverse terminological background of the authors resulted in slight geographical differences that are noticeable in the dictionary material (674 examples). The majority of the examples (668) are synonymous series with terms mainly marked with the label warsz. In principle labels appear with chemical terms (620), which reflects the stage of disputes between the Kraków, Warsaw and Lviv schools. There are rare examples from other medical fields of the time (anatomy, physiology, medical treatment, veterinary medicine).

Keywords

PL

język polski XIX w.; polska terminologia medyczna; Słownik terminologii lekarskiej polskiej; różnice regionalne

EN

Polish language of the 19th century; Polish medical terminology; Słownik terminologii lekarskiej polskiej; regional differences

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2022
• Volume: 102
• Issue: 1
• Pages: 93-101

Contributors

author

Jankowiak Lucyna Agnieszka

• Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

References

• Bojczuk H. 2005: Kronika Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego w latach 1820–1951, [w:] Z. Podgórska-Klawe (red.), Towarzystwo Lekarskie Warszawskie 1820–2005, cz. 1: 1820–1917, Towarzystwo Lekarskie Warszawskie, Warszawa, s. 111–356.
• Feliksiak S. (red.) 1987: Słownik biologów polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Giedroyć F. 1919: Jak się rozwijało mianownictwo lekarskie polskie, „Gazeta Lekarska”, t. 53, nr 19, s. 220–224, nr 20, s. 237-242, nr 21, s. 254–259.
• Jankowiak L.A. 2015: Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie Słownika terminologii lekarskiej polskiej z 1881 roku), Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Fundacja Slawistyczna, Warszawa (online: ispan.waw.pl/ireteslaw).
• Jankowiak L.A. 2016: Kilka uwag o polskiej terminologii chemicznej drugiej połowy XIX wieku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 23(43), nr 2, s. 53–68.
• Kośmiński S. 1888: Słownik lekarzów polskich, nakł. autora, skład gł. w Księgarni Gebethnera i Wolffa, Warszawa (online: sbc.org.pl/dlibra).
• Ostrowska T. 1967: Prasa medyczna XIX wieku, [w:] J. Skrzypek (red.), Historia prasy polskiej a kształtowanie się kultury narodowej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 207–218.
• Ostrowska T. 1973: Polskie czasopiśmiennictwo lekarskie w XIX wieku (1800–1900). Zarys historyczno-bibliograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• PSB: Polski słownik biograficzny, t. 1–52, Polska Akademia Umiejętności, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków– Wrocław–Warszawa 1935–2019.
• S 1881: S. Janikowski, J. Oettinger, A. Kremer, Słownik terminologii lekarskiej polskiej, Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, Kraków 1881.
• Skarżyński B. (red.) 1963: Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, t. 1: Życiorysy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków.
• SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861 (online: http://eswil.ijp-pan.krakow.pl/) (Słownik wileński).
• Zamachowska M. 2006: Związki Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego z Wydziałem Lekarskim, [w:] I. Gościński, A.B. Skotnicki (red.), Towarzystwo Lekarskie Krakowskie. Księga Jubileuszowa, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, s. 23–29.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.01007