Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2017 | 4(5) | 96-115

Article title

Odbudowa polskiej polityki społecznej w okresie istnienia Rządu Tymczasowego (styczeń – czerwiec 1945)

Authors

Content

Title variants

EN
The reconstruction of Polish social policy during the life of the Provisional Government (January–June 1945)

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie podstawowych kierunków aktywności Rządu Tymczasowego i jego organów w ramach polityki społecznej oraz przedst awienie najważniejszych spośród podejmowanych w pierwszym półroczu roku 1945 decyzji prawnych i organizacyjnych z nią związanych. W okresie funkcjonowania Rządu Tymczasowego następowała niezbędna odbudowa instytucji polityki społec znej połączona z przywracaniem im tradycyjnych pełnionych przed wojną funkcji. Rząd Tymczasowy dał silny impuls do unifikacji obowiązujących w kraju podstaw prawnych polityki społecznej. Pojawiły się także w tym czasie istotne zmiany prawne. Były one nastawione na uzyskanie poparcia społecznego, ale stanowiły też z apowiedź przyszłych przeobrażeń systemowych, mających nastąpić w II połowie lat czterdziestych. W tym samym kierunku szły, jak się miało okazać, zasadnicze zmiany organizacyjne struktur zarządzających poszczególnymi działami polityki społecznej. Wyodrębnienie Ministerstwa Zdrowia oraz przekazanie Ministerstwu Oświaty zadań w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą oznaczało ważny krok ku centralizacji, etatyzacji i planowaniu w obu wyodrębnionych z kompetencji resortu pracy i opieki społecznej sferach oddziaływania państwa. W ten sposób Rząd Tymczasowy odegrał istotną rolę nie tylko w zainicjowanej jeszcze w okresie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego restytucji polskiej polityki społecznej i jej instytucji, ale także w kreowaniu przyszłych związanych ze stalinizacją rozwiązań.
EN
The aim of this article is to show the main areas of the activity of the Provisional Government and its bodies related to social policy and to present the most important legal and organizational decisions concerning social policy, made in the first half of 1945. During the existence of the Provisional Government there was a necessary reconstruction of social policy institutions, which involved the restoration of the traditional functions they had carried out before the war. The Provisional Government provided a strong impulse to the unification of the applicable legal basis of social policy. At that time, important legal changes were also made. They aimed at winning the support of the society and they heralded the political transformations which were to take place in the second half of the 40s. As time showed, the fundamental organizational changes concerning the structures that managed respective sections of social policy, and which were brought about by the Government, took the same directions. The creation of the Ministry of Health and assigning the responsibility of taking care of children and youngsters to the Ministry of Education were important steps towards the centralization, nationalization and planning in both spheres which were under the influence of the state and which were reomved from the competences of the department of labour and social welfare. That way, not only did the Provisional Government play an important role in the restitution of Polish social policy and its institutions (which had been initiated in the period of the Polish Committee of National Liberation) but also in the creation of the future solutions related to Stalinization.

Contributors

author
  • Wydział Socjologiczno-Historyczny, Uniwersytet Rzeszowski

References

  • AAN, Centralny Komitet Opieki Społecznej w Warszawie 1944–1950, sygn. 197, SprawozdanieCKOS za 1944–1946.
  • AAN, Krajowa Rada Narodowa (KRN), sygn. 45, Protokoły Komisji Pracy i Opieki Społecznej od 1 pos. z 8 VIII 45 r. do 24 pos. z 12 XII 46 r.
  • AAN, KRN, sygn. 76, Protokoły Komisji Zdrowia od 1 pos. z 10.VIII.45 r. do 31 pos. z 15.I.47 r.
  • AAN, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej 1945–1960 (MPiOS), sygn. 45, Działalność Ministerstwa w 1945 r. Sprawozdania okresowe, korespondencja 1945–1946.
  • AAN, MPiOS, sygn. 303, Organizacja Centralnego Komitetu Opieki Społecznej. Statut, korespondencja 1944–1947.
  • AAN, MPiOS, sygn. 389, Działalność Pełnomocnika do Spraw Opieki nad Powracającymi z Niemiec. Sprawozdanie, protokoły zdawczo-odbiorcze, zestawienia, sprawy personalne, korespondencja 1945.
  • AAN, MPiOS, sygn. 584, Plan pracy i sprawozdania miesięczne i kwartalne z działalności Departamentu Pracy w 1945 r.
  • AAN, MPiOS, sygn. 591, Sprawozdanie z działalności Departamentu Pracy i wydziałów za okres 1944–1950. Plan pracy departamentu na 1951 r., kierunkowe zamierzenia departamentu na lata 1952–1953.
  • AAN, MPiOS, sygn. 614, Powołanie i zasady funkcjonowania rad zakładowych. Dekret, projekty rozporządzeń, okólniki, instrukcje 1945–1947.
  • AAN, MPiOS, sygn. 757, Ogólnopolski Zjazd Inspektorów Pracy w dn. 9–11 VII 1945 r. Uchwały, protokoły, referaty, wycinki prasowe 1945.
  • AAN, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), sygn. XI/2, Sprawozdania z działalności departamentów 1944.
  • AAN, PKWN, sygn. XI/22, Referat do Spraw Ludności Żydowskiej: sprawozdania z działalności, preliminarze budżetowe, memoriał, podania, korespondencja 1944.
  • AAN, Urząd Rady Ministrów [1944–1952] 1953–1996 (cyt. URM), mkf. 23154, Protokoły posiedzeń rządu Rzeczypospolitej Polskiej 1945.
  • AAN, URM, sygn. 5/43, Sprawy dotyczące pracy, wczasów pracowniczych i wyjazdów służbowych 1945.
  • AAN, URM, sygn. 5/44, Pomoc i opieka społeczna, ubezpieczenia społeczne, zdrowie publiczne 1945.
  • AAN, URM, sygn. 5/200, Sprawozdanie z działalności ministerstw 1947.
  • AAN, URM, sygn. 5/730, Sprawozdanie z działalności PCK z okresu okupacji i do 1946 roku [1946] (cyt. Sprawozdanie PCK).
  • AAN, Zakład Ubezpieczeń Społecznych 1935–1962, 1972–1997, sygn. 1/8, Sprawozdanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za lata 1945–1947. Załączniki do bilansu zamknięcia ZUS za rok 1949.
  • Bilek M., 2010, Od II Rzeczypospolitej do Wspólnej Europy (służby sanitarne w Polsce 1918-2005) [w:] W służbie zdrowiu publicznemu (zarys historii służb sanitarnych państwa polskiego 1918–2010), red. A. Wojtyła, P. Biliński, Warszawa.
  • Chumiński J., 1999, Ruch zawodowy w Polsce w warunkach kształtującego się systemu totalitarnego 1944–1956, Wrocław.
  • Dziennik Ustaw (DzU) 1924, 1933, 1944, 1945, 1946, 1947, 1989.
  • Grata P., 2013, Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej. Uwarunkowania – instytucje – działania, Rzeszów.
  • Grata P, 2016a, Działania ratownicze w ramach opieki społecznej w tzw. Polsce Lubelskiej [w:] Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, t. IV, red. P. Grata, Rzeszów.
  • Grata P., 2016b, Obciążenia systemowe w polskiej polityce społecznej w latach 1944–1950. Zarys problematyki [w:] Krajowe i międzynarodowe konteksty polityki społecznej, red. J. Auleytner, Warszawa.
  • Grata P., 2017, Od Drugiej Rzeczypospolitej do Polski Ludowej. Ewolucja systemu ochrony zdrowia w Polsce w latach 1944–1950, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały”, t. 15.
  • Jarosz D., 1998, Główne kierunki działalności państwa w zakresie stalinizacji wychowania w Polsce w latach 1948–1956, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, nr 2.
  • Jarosz D., 2002, Zapomniani przyjaciele: zagraniczna pomoc charytatywna w Polsce Ludowej (1945–1949) [w:] Społeczeństwo – państwo – modernizacja. Studia ofiarowane Januszowi Żarnowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. W. Mędrzecki, Warszawa.
  • Jarosz D., 2003, „Masy pracujące przede wszystkim”. Organizacja wypoczynku w Polsce 1945–1956, Warszawa–Kielce.
  • Kersten K., 1993, Rok pierwszy, Warszawa.
  • Kołodziejczyk E., 2003, Inspekcja Pracy w Polsce 1919–1999, Warszawa.
  • Morzycki J., Klingberg A.M., 1946, Naczelny Nadzwyczajny Komisariat do Walki z Epidemiami w latach 1944–1945, Warszawa.
  • Orlewicz T., 1946, Rola rady zakładowej w zakładzie pracy (wybrane zagadnienia), „Praca i Opieka Społeczna”, nr 2.
  • Sprawozdanie Dyrektora Naczelnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Józefa Pasternaka przedstawione na pierwszym posiedzeniu Tymczasowej Rady ZUS-u w dniu 5 lipca 1946 r., 1984, „Studia i Materiały z Historii Ubezpieczeń Społecznych w Polsce”, z. 2, Warszawa.
  • Sula D., 2002, Działalność przesiedleńczo-repatriacyjna Państwowego Urzędu Repatriacyjnego w latach 1944–1951, Lublin.
  • Szubert W., 2012, Problemy pracy w koncepcjach programowych Delegatury Rządu na Kraj (1941–1945), Łódź.
  • Wasylecki T., 1985, Stan prawny i organizacyjny w dziedzinie ubezpieczeń społecznych w okresie okupacji, 1985, „Studia i Materiały z Historii Ubezpieczeń Społecznych w Polsce”, z. 3, Warszawa.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-4808f369-ea16-4157-a5c6-2b0f9e2383f6
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.