Древние восточнославянские двучленные имена

• Authors: Sosnowski Jan

Title variants

PL

Dawne wschodniosłowiańskie imiona dwuczłonowe

EN

Old East Slavonic two-part names

• Languages of publication: RU PL EN

Abstracts

PL

Imiona dwuczłonowe, wśród których większość stanowiły imiona złożone, były niegdyś bardzo aktywnym i rozpowszechnionym elementem nazewnictwa osobowego Słowian (por. np. st.-rus. Izjaslavъ, Jaroslavъ, Svjatopolkъ, Volodimerъ, Vsevolodъ, Zavidъ). Ich niesłychana popularność w języku staroruskim zdecydowanie osłabła w XIV–XV w. Jednak nieliczne imiona i po tym okresie charakteryzowały się mniejszą lub większą częstotliwością użycia – chodzi tu szczególnie o dwa imiona: Bogdanъ i Volodimerъ/Volodimirъ (nie licząc skrócenia Borisъ od Borislavъ), por. jeszcze Bogdana ż., Nekrasъ, Nemirъ, Ratmirъ. W artykule scharakteryzowano dotychczasowe prace z zakresu antroponimii słowiańskiej (w tym również polskiej i rosyjskiej), poczynając od pierwszego naukowego ujęcia Franza Miklosicha z 1860 roku. Główną część artykułu stanowi alfabetyczny wykaz wschodniosłowiańskich imion dwuczłonowych wraz z ich lokalizacją źródłową. Za źródło posłużyły autorowi liczne opracowania z zakresu antroponimii i toponimii staroruskiej, rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej oraz odpowiednie słowniki zawierające nazwy osobowe. Alfabetyczny wykaz imion dwuczłonowych liczy ponad 500 nazw męskich i 42 żeńskie. Znaczna część tych nazw zachowała się w języku w formie podstaw toponimów; również te imiona zostały umieszczone w wykazie – są oznaczone asteriskiem, por. np. *Dorogobudъ i gród Dorogobužь.

EN

Two-part names, most of which were composites, were a very active and widespread element in Slavic personal naming in the past (cf. e.g. Old Russian Izjaslavъ, Jaroslavъ, Svjatopolkъ, Volodimerъ, Vsevolodъ, Zavidъ). Their exceptional popularity in Old Russian weakened decidedly in the 14th–15th centuries. However, a small number of names continued to be used to a greater or lesser extent – in particular two names Bogdanъ and Volodimerъ/Volodimirъ (not counting the short form Borisъ from Borislavъ), cf. also Bogdana f., Nekrasъ, Nemirъ, Ratmirъ. This work contains an overview of previous research on Slavic anthroponymy, including Polish and Russian, and beginning with the first scientific work of Franz Miklosich in 1860. The main part of the article is an alphabetical list of East Slavic two-parts names, along with the location of their source. The author used as sources many works on the anthroponymy and toponymy of Old Russian, Russian, Ukrainian, and Belarusian, as well as dictionaries of personal names. The alphabetical list of two-part names includes over 500 men’s names and 42 women’s names. A significant portion of such names remained in the language in the form of toponyms; these are also included in the list and are marked with an asterisk, cf. *Dorogobudъ and the city Dorogobužь.

Keywords

PL

antroponimia; nazwy osobowe; imiona dwuczłonowe; język staroruski; języki wschodniosłowiańskie; nazwy własne

EN

anthroponymy; personal names; two-part names; Old Russian; East Slavonic languages; proper names

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 66
• Pages: 461-496

Contributors

author

Sosnowski Jan

• Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego

References

• Бірыла Мікалай В., 1966, Беларуская антрапанімія, Навука і тэхніка, Мінск. Бондалетов Василий Д., 1983, Русская ономастика, Просвещение, Москва.
• Зинин Сергей И., 1972, Введение в русскую антропонимию, Ташкентский государственный университет, Ташкент.
• Демчук Марія О., 1988, Слов’янські автохтонні особові власні імена в по- буті українців XIV–XVII ст., Наукова думка, Київ.
• Зализняк Андрей А., 2004, Древненовгородский диалект, изд. 2-е, Языки славянской культуры, Москва.
• Калачов Николай В., ред., 1872–1877, Писцовыя книги Московского го- сударства, ч 1: Писцовыя книги XVI века, отд. 1–2, Императорское Русское географическое общество, Санкт-Петербург.
• Морошкин Михаил Я., 1867, Славянскій именословъ или Собраніе славян- скихъ личныхъ именъ въ алфавитномъ порядкѣ, Въ Типографіи Вто- раго Отдѣленія Собственной Е.И.В. Канцеляріи, Санктпетербургъ.
• Писцовые книги. Указатель, 1895, Писцовыя книги издавемыя Император- ским русским Географическим Обществом, ч. 1: Указатель, Санкт- Петербург (это указатель географических и личных имён к публика- ции [Калачов, 1872–1877]).
• Прохорова Светлана, Гурская Юлия, 2000, Имена-композиты полоцких князей с компонентом слава, w: Rozprawy Slawistyczne, t. 16: Słowiańskie composita antroponimiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 205–213.
• Роспонд Станислав, 1965, Структура и классификация древневосточнос- лавянских антропонимов (имена), „Вопросы языкознания”, № 3, с. 3–21.
• Селищев Афанасий М., 1968, Избранные труды, Просвещение, Москва. Сосновски Ян, 1982, Личная картотека русских собственных имён, Łódź (машинопись).
• Тупиков Николай М., 1903, Словарь древне-русскихъ личныхъ собственныхъ именъ, Типографія И.Н. Скороходова, Санкт Петербургъ (reprint: Nikolaj Michailovič Tupikov, Wörterbuch der altrussischen Personennamen, mit einem Nachwort von Ernst Eichler, 1989, Böhlau Verlag, Köln– Wien).
• Фасмер Макс, 1986–1987, Этимологический словарь русского языка, изд. 2-е, стереотипное, т. 1–4, Прогресс, Москва.
• Чичагов Василий К., 1959, Из истории русских имён, отчеств и фамилий (вопросы русской исторической ономастики XV–XVII вв.), Учпедгиз, Москва.
• Чучка Павло П., 1970, Антропонімія Закарпаття. Вступ та імена: кон- спект лекцій, Ужгородський державний університет, Ужгород.
• Karpluk Maria, 1961, Słowiańskie imiona kobiece, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa– Kraków.
• Malec Maria, 1971, Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
• Miklosich Franz, 1860, Die Bildung der slavischen Personennamen (reprint: Die Bildung der slavischen Personen- und Ortsnamen. Drei Abhandlungen von Franz Miklosich, Wien 1860–1874, w: Sammlung slavischer Lehr- und Handbücher: Reihe III, Texte und Untersuchungen, Band 5, Carl Winter Universitätsbuchhandlung, Heidelberg, 1927).
• Milewski Tadeusz, 1969, Indoeuropejskie imiona osobowe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław– Warszawa–Kraków.
• Skulina Tadeusz, 1973, Staroruskie imiennictwo osobowe, cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Skulina Tadeusz, 1974, Staroruskie imiennictwo osobowe, cz. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Sosnowski Jan, 2015, O imionach dwuczłonowych w historii języka polskiego i rosyjskiego, w: P. Stalmaszczyk, I. Jaros, red., Amor verborum nos unit. Studia poświęcone pamięci Profesora Sławomira Gali, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 135–146.
• Svoboda Jan, 1964, Staročeská osobní jména a naše příjmení, Nakladatelství Československé Akademie Věd, Praha.
• Taszycki Witold, 1925, Najdawniejsze polskie imiona osobowe, w: idem, Rozprawy i studia polonistyczne. I. Onomastyka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław– Kraków 1958.
• Wójtowicz Marian, 1986, Древнерусская антропонимия XIV–XV вв. Северо- Восточная Русь, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. M ickiewicza w Poznaniu, Poznań.