Starość w społeczności kultury wielbarskiej

• Authors: Marta Chmiel-Chrzanowska

Title variants

Senility in Wielbark Culture

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The following paper focuses on an issue of a senilis age understood as a cultural construct in the Wielbark Culture. The main point of an article is not only analysis of a sets of artefacts or features of grave pits belonging to individuals in senilis age, but most of all the possible patterns of senility, which could be fulfilled by the Wielbarkian society. Research on the various age categories from cultural point of view is not easy, especially when it is carried out on the basis of such a specific data as archaeological sources. However, this type of analysis allows us to look at the „subject” of archaeological research from a completely new perspective.

Keywords

EN

senilis age; social archaeology; Iron Age; Wielbark Culture

• Publisher: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Przegląd Archeologiczny
• Year: 2016
• Volume: 64
• Pages: 111-131

Dates

published

2016

Contributors

author

Marta Chmiel-Chrzanowska

• Katedra Archeologii Uniwersytet Szczeciński

References

• Andrzejowski J. 2011. Out of the social structure? A late Roman Period female grave from Jartypory, eastern Poland. (W:) D. Quast (red.), Weibliche Eliten in der Frühgeschichte. Female Elites in Protohistoric Europe. Römisch-Germanisches Zentralmuseum – Tagungen Band 10. Mainz, 185-200.
• Budnik A. 2014. Identyfikacja ludzi na podstawie materiałów szkieletowych – pewność czy prawdopodobieństwo? O możliwościach i ograniczeniach badań. (W:) W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Królowie, biskupi, rycerze i chłopi – identyfikacja zmarłych. Funeralia Lednickie – spotkanie 16. Poznań, 25-43.
• Bugaj E. 2006. O doświadczeniu starości w kulturze starożytnego Rzymu. (W:) W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Starość wiek spełnienia. Funeralia Lednickie – spotkanie 8. Poznań, 187-195.
• Chamberlain A. 2006. Demography in Archaeology. Cambridge.
• Chmiel M. 2015. Społeczność kultury wielbarskiej. Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Grzegorza Domańskiego. Poznań.
• Cieśliński A., Kasprzak A. 2006. Cmentarzysko w Nowym Łowiczu w świetle najnowszych badań, kurhan 29. (W:) N. Nowakowski (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Koszalin, 107-121.
• Czarnecka K. 1990. Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej. Próba rekonstrukcji na podstawie źródeł archeologicznych i analizy danych antropologicznych z cmentarzyska. Warszawa.
• Czarnecka K. 2004. Arystokraci bursztynowego szlaku- władcy, wodzowie, czy kapłani. (W:) J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Leiber (red.), Wandalowie strażnicy bursztynowego szlaku. Katalog wystawy. Warszawa, Lublin, 107-119.
• Fahlander F. 2011. Subadult or subaltern? Children as serial categories. (W:) M. Lally, A. Moore (red.), (Re)Thinking the Little Ancestor: New Perspectives on the Archaeology of Infancy and Childhood. BAR 2271, 14-23.
• Fletcher M., Lock G. R. 1994. Archeologia w liczbach. Podstawy statystyki dla archeologów. Poznań.
• Fudzińska E., Fudziński P. 2013. (red.), Wielokulturowe cmentarzysko w Nowym Targu, stan. 6, gm. Stary Targ. Malbork.
• Gałęzowska A. 2007. Obrządek pogrzebowy kultury wielbarskiej w Wielkopolsce. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 25, 224-232.
• Gardeła L. 2010. Kamienie i śmierć. Groby czarowników i ambiwalencja magii seiðr w epoce wikingów. (W:) W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Tak więc po owocach poznacie ich. Funeralia Lednickie – spotkanie 12. Poznań, 273–293.
• Gardeła L. 2012a. Pochówki i groby atypowe w świecie wikingów. Dawne problemy i nowe pytania. (W:) W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Obcy. Funeralia Lednickie – spotkanie 14. Poznań, 379-401.
• Gardeła L. 2012b. Bad Death In the Viking Age. Apotropaic Practices related to the Burial of Dead. (W:) A. M. V. Nordvig, L. H. Torfing (red.), The 15th International Saga Conference Sagas and the Use of the Past. Aarhus, 124-125.
• Gardeła L. 2013. ‘Warrior women’ in Viking Age Scandinavia? A preliminary archaeological study. Analecta Archaeologica Ressoviensa 8, 315-339.
• Giddens A. 2012. Socjologia. Warszawa.
• Gilchrist R. 2007. Archaeology and The Life Course: A Time and Age for Gender. (W:) M. L. Meskell, R. W. Preucer (red.), A Companion to Social Archaeology. Malden, Oksford, Carlton, 143-160.
• Gładykowska-Rzeczycka J. 1981. Ludność kultury wielbarskiej w świetle dotychczasowych badań antropologicznych, (W:) T. Malinowski (red.), Problemy kultury wielbarskiej. Słupsk, 163-182.
• Górska B., Grabarczyk T. 1988. Przyczynek do poznania kultury wielbarskiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 9, 23-29.
• Halcrow S, Tayles N. 2008. The Bioarchaeological Investigations of Childhood and Social Age: Problems and Prospects. Journal of Archaeological Method and Theory 15, 190-215.
• Hawkes K. 2004. The grandmother effect. Nature 428, 128-129.
• Jaczewski A. 2001. Rozwój fizyczny. (W:) A. Jaczewski (red.), Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Warszawa, 50-121.
• Janion M. 2008. Wampir. Biografia symboliczna. Gdańsk.
• Jaskanis J. 1973. Wyniki badań kurhanów z okresu rzymskiego w Skiwach Małych, pow. Siemiatycze. Sprawozdania Archeologiczne 25, 173-180.
• Jaskanis J. 1996. Cecele. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Ostpolen. Warszawa.
• Kokowski A. 2005. Starożytna Polska. Warszawa.
• Kontny B., Natuniewicz-Sekuła M. 2004. Nietypowe zabiegi pogrzebowe w kulturze wielbarskiej na przykładzie grobu 471 z cmentarzyska w Weklicach, stanowisko 7, gm. Elbląg. Bararicum 7, 305-312.
• Kuharenko U. V. 1980. Mogil‘nik Brest-Trišin. Moskva.
• Kurzyńska M., Sosnowski W. 2007. Obrządek pogrzebowy ludności kultury wielbarskiej w późnym okresie wpływów rzymskich i wczesnej fazie wędrówek ludów w północno-wschodniej części ziemi chełmińskiej. (W:) M. Fudziński i H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej. Gdańsk, 403-432.
• Leciejewicz L. 1989. Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Lewis M. E. 2007. The Bioarchaeology of Children. Perspectives from Biological and Forensic Anthropology. Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, São Paulo.
• Łoś J., Łoś-Szałkowska J. 2013. Zakrzewska Osada. Cmentarzyska kultury pomorskiej i wielbarskiej na Pojezierzu Krajeńskim. Bydgoszcz-Pękowice.
• Machajewski H. 2013. Gronowo. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Westpommern. Warszawa, Szczecin, Gdańsk.
• Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2006. Starość nie radość – pochówki osobników w wieku senilis z cmentarzyska kultury przeworskiej w Opatowie. (W:) W. Dzieduszycki i J. Wrzesiński (red.), Starość – wiek spełnienia. Funeralia Lednickie – spotkanie 8. Poznań, 121-126.
• Mays S. 2002. Archaeology of Human Bones. London, New York.
• Meskell M. L. 2000. Writing the Body In Archaeology. (W:) A. E. Rautman (red.), Reading the Body. Representation and the Remains in Archaeological Record. Philadephia, 14-21.
• Minois G. 1995. Historia starości. Od antyku do renesansu. Warszawa.
• Montgomery J. E. 2003. Ibn Fadlan and the Rūsiyyah. Journal of Arabic and Islamic Studies 3, 1-25.
• Możdżeń S. I. 2005. Historia wychowania do 1795. Kielce.
• Musiał D. 2006. Grecja. (W:) M. Jaczynowska (red.), Historia starożytna. Toruń, 233-407.
• Natuniewicz-Sekuła M. 2007. Wczesnorzymskie szkieletowe pochówki o orientacji zachodniej z cmentarzyska w Weklicach, stan. 7, pow. Elbląg. Przyczynek do analizy zwyczajów pogrzebowych ludności kultury wielbarskiej. (W:) M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej. Gdańsk, 475-496.
• Natuniewicz-Sekuła M., Okulicz-Kozaryn J. 2011. Weklice. A cemetery of the Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (Excavations 1984-2004). Warszawa.
• Norrman L. 2000. Woman or Warrior? The Construction of Gender in Old Norse Myth. (W:) G. Barnes, M. C. Ross (red.), Old Norse Myths, Literature and Society: Proceedings of the 11th International Saga Conference 2-7 July 2000. Sydney, 375-385.
• Okulicz-Kozaryn J. 2005. Księżniczka gocka. (W:) M. Mierzwiński, A. R. Chodyński , N. Marciniak, J. Trupinda, M. Woźniak, E. Ewertowska (red.), Księżniczka gocka z Weklic. Wyposażenie grobu z II-III w. n.e.. Malbork, 13-15.
• Pearson M. P. 1999. Archaeology of Death and Burial. Malta.
• Pietrzak M. 1997. Pruszcz Gdański Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern. Kraków.
• Pietrzak M. 2002. Cmentarzysko płaskie kultury wielbarskiej z okresu wpływów rzymskich na stan. 7 w Kościelnej Jani, woj. Pomorskie. (W:) J. Andrzejowski, R. Prochowicz, A. Żórawska (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata. Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina 1. Warszawa, Lublin, 375-394.
• Piontek J. 1992. Zastosowanie modelu paleodemograficznego do rekonstrukcji historycznego procesu etnogenezy Słowian. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 16, 285-299.
• Piontek J. 2014. Ludność dorzecza Odry i Wisły od późnej starożytności do średniowiecza. Warunki życia i stan biologiczny. Monografie Instytutu Antropologii UAM 16. Poznań.
• Poliński D. 1993. Populacje ludzkie z obszaru ziem polskich w młodszym okresie przedrzymskim i okresie wpływów rzymskich na podstawie badań paleodemograficznych. Zeszyty naukowe UMK w Toruniu. Nauki humanistyczno-społeczne 249. Archeologia 21, 3-49.
• Radig W. 1942. Das ostgermanische Gräberfeld von Starawies, Kreis Sokolow. Die Burg 3, 179-224.
• Reitsema L. J., Kozłowski T. 2013. Diet and society in Poland before the state: stable isotope evidence from a Wielbark population (2nd c. AD). Anthropological Review 76(1), 1-22.
• Rożnowski F., Cymek L. 2006. Analiza antropologiczna ludzkich szczątków kostnych z kurhanu 29, grób 1, z Nowego Łowicza, stan. 2. (W:) N. Nowakowski (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Koszalin, 123-125.
• Saunders S. R., Fitzgerald C., Rogers T., Dudar C., McKillop H. 1992. A Test of Several Methods of Skeletal Age Estimation using a Documented Archaeological Sample. Canadian Society of Forensic Science Journal, 25(2), 97-118.
• Schuster J. 2014. Dobór i układ darów w inhumacyjnych grobach książęcych z pierwszej połowy I tysiąclecia po Chr. w północnej i środkowej Europie. Wiadomości Archeologiczne 65, 5-44.
• Skorupka T. 2001. Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w n.e. do początku III w n.e.). (W:) Chłodnicki M. (red.), Archeologiczne badania wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego. Wielkopolska 2(3). Poznań.
• Skóra K. 2012. Groby dziecięce w kulturze wielbarskiej. Światowit 7. Fasc. B, 139-164.
• Skóra K. 2014. Twarzą do ziemi o specyficznej kategorii grobów ludności kultury wielbarskiej. (W:) R. Madyda-Legutko, J. Rodzińska-Nowska (red.) Honoratissimum Assensus Genus Est Armis Laudare. Studia dedykowane profesorowi Piotrowi Kaczanowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin. Kraków, 473-482.
• Słupecki L. 2006 Starcy w gronie nordyckich bogów. (W:) W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Starość wiek spełnienia. Funeralia Lednickie – spotkanie 8. Poznań, 197-204.
• Sofaer Derevenski J. 1997. Linking age and gender as a social variables. Ethnographisch-archaologische Zeitschrift 38(3-4), 485-491.
• Suder W. 2003. Census Populi. Demografia starożytnego Rzymu. Acta Universitatis Wratislaviensis 2467. Wrocław.
• Tatarzycki P. 2007. Statystyka po ludzku. Gliwice.
• Tempelmann-Mączyńska M. 1992. Specyficzne pochówki kultury wielbarskiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 16, 191-199.
• Tuszyńska M. 2010. Interesujący pochówek kobiecy z cmentarzyska w Kamienicy Szlacheckiej na Pojezierzu Kaszubskim. (W:) A. Urbaniak i R. Prochowicz (red.), Terra Barbarica. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65 rocznicę urodzin. Łódź, Warszawa, 487-496.
• Walenta K. 1991. Cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej z okresu rzymskiego w Brusach, stan. 11, gm. loco, woj. Bydgoskie. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 12, 68-72.
• Walenta K. 2009. Leśno i mikroregion w okresie rzymskim. Chojnice.
• Watts D. 2005. Boudicca’s Heirs. Women in the early Britain. Routledge.
• Wawrzyniak P. 2006. Starość na cmentarzysku w Jordanowie. (W:) W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Starość wiek spełnienia. Funeralia Lednickie - spotkanie 8. Poznań, 115-119.
• Wolański N. 2012. Rozwój biologiczny człowieka. Warszawa.
• Wołągiewicz R., Hachuła K. 2001. Grzybnica. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur mit Steinkreisen in Pommern. Warszawa-Koszalin.
• Ziemlińska-Odojowa W. 1999. Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien. Kraków.
• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,395563,badacze-urodzenie-pierwszej-corki-moze-wplywac-na-termin-menopauzy.html, dostęp: 17.01.2016.
• http://news.yale.edu/2016/01/19/research-news-study-links-childbearing-accelerated-aging, dostęp: 19.01.2016.

Identifiers

ISSN

0079-7138

DOI

10.23858/PA 64.2016.005