Problematyka medytacyjnego wglądu i wiedzy wyzwalającej w soteriologii wczesnego buddyzmu. Krytyczna analiza problemu przy zastosowaniu podejścia interdyscyplinarnego

• Authors: Polak Grzegorz

Title variants

EN

Meditative Insight and Liberating Knowledge in Early Buddhist Soteriology: a Critical Analysis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Do najbardziej kontrowersyjnych kwestii badań nad soteriologią wczesnego buddyzmu należy ustalenie związków medytacyjnego stanu dźhany z rozwojem wglądu i wiedzy wyzwalającej. W samej Suttapitace oraz późniejszych tekstach buddyjskich poświęconych medytacji występują niespójności, które są trudne, lub wręcz niemożliwe do uzgodnienia. W tym artykule zaproponuję model medytacyjnego wglądu jako elementu organicznie powiązanego ze stanem dźhany. W tym celu posłużę się interdyscyplinarnym podejściem, opierając się na krytycznych badaniach filologicznych Suttapitaki, jak również na wynikach dynamicznie rozwijających się nauk o poznaniu. Wskażę i przenalizuję szereg istotnych trudności związanych z tradycyjnym buddyjskim modelem wglądu. Zaproponuję wyjaśnienie tego, w jaki sposób pierwotna koncepcja wglądu uległa znaczącemu przeobrażeniu. Aby zaproponować wiarygodny model wglądu jako organicznie powiązanego z dźhaną elementu, odwołam się do szeregu nowych wyników z dziedziny kognitywistyki. W celu wykazania, że ten model może funkcjonować w praktyce, wskażę także medytacyjne koncepcje, jakie pojawiły się w późniejszych dziejach buddyzmu, gdzie wgląd był postrzegany w podobny sposób.

EN

The relation of the meditative state of jhāna to the development of insight and liberating knowledge is one of the most controversial issues in studies on early Buddhism. In the Suttapitaka and later Buddhist meditative texts, one can find discrepancies which are difficult to reconcile. In this paper, I propose a new model of meditative insight using an interdisciplinary approach based both on critical philological studies of the Suttapitaka and the results of the dynamically developing cognitive science. I also highlight and examine the difficulties related to the traditional Buddhist model of insight. In order to propose a plausible model of insight as an element organically linked to jhāna, I refer to several new developments in the field of cognitive science.

Keywords

PL

medytacyjny wgląd; dźhana; proces poznawczy; soteriologia wczesnego buddyzmu; wiedza wy-zwalająca; nieświadome przetwarzanie informacji; utajony wgląd; wiedza implicytna; Budda; Bud-dhaghosa; Hongzhi

EN

meditative insight; jhāna; cognitive process; early Buddhist soteriology; liberating knowledge; unconscious information processing; implicit insight; implicit knowledge; Buddha; Buddhaghosa; Hongzhi

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2018
• Issue: 56
• Pages: 17-38

Dates

published

2018-06

Contributors

author

Polak Grzegorz

• Maria Curie-Skłodowska University

References

• Brahm A. (2006), Mindfulness, Bliss, and Beyond: A Meditator’s Handbook, Wisdom Publications, Boston.
• Bronkhorst (1986), The Two Traditions of Meditation in Ancient India, Steiner Verlag, Stuttgart.
• Dijksterhuis A., Aarts H., Smith P.K. (2005), The power of the subliminal: On Subliminal Persuasion and Other Potential Applications, [w:] The new unconscious, R. Hassin, J.S. Uleman , J.W. Bargh (red.), Oxford University Press, New York: 77–106.
• Griffiths P. (1981), Concentration or Insight: The Problematic of Theravāda Buddhist Meditation-Theory, „Journal of the American Academy of Religion” 49 (4): 605–624.
• Gunaratana H. (1985), A Critical Analysis of the Jhānas in Theravāda Buddhist Meditation, The American University, Washington.
• Hassin R. (2005), Non Conscious Control and Implicit Working Memory, [w:] The new unconscious, R. Hassin, J.S. Uleman, J.W. Bargh (red.), Oxford University Press, New York: 196–223.
• Kornfield J. (1996), Living Dharma: Teachings of the Twelve Buddhist Masters, Shambhala, Boston and London.
• Polak G. (2011), Reexamining Jhāna: Towards a Critical Reconstruction of Early Buddhist Soteriology, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Schmithausen L. (1981), On Some Aspects of Descriptions or Theories of “Liberating Insight” and “Enlightenment” in Early Buddhism, [w:] Studien Zum Jainism und Buddhism, K. Bruhn, A. Wezler (red.), Franz Steiner, Wiesbaden: 199–250.
• Sheng-Yen (2001), Hoofprint of the Ox: Principles of the Chan Buddhist Path as Taught by a Modern Chinese Master, Oxford University Press, New York.
• Uleman J.S. (2005), Introduction: Becoming Aware of the New Unconscious, [w:] The new unconscious, R. Hassin, J.S. Uleman, J.W. Bargh (red.), Oxford University Press, New York: 3–15.
• U Pandita (1992), In This Very Life: The Liberation teachings of the Buddha, Wisdom Publications, Sommerville.
• Vetter T. (1988), The Ideas and Meditative Practices of Early Buddhism, E.J. Brill, Leiden.
• Wynne A. (1988), The Origin of Buddhist Meditation, Routledge, London, New York.

Notes

PL

Temat specjalny – Filozofia indyjska

EN

Special Topic – Indian Philosophy

Identifiers

DOI

10.13153/diam.1204