Liminalność jako doświadczenie terenowe w badaniu grupy bezdomnych Polaków w Brukseli

• Authors: Magdalena Mostowska

Title variants

EN

Liminality as a Field Experience in a Study of a Group of Homeless Poles in Brussels

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Migranci z Europy Środkowo-Wschodniej stanowią coraz większą część populacji osób bez dachu nad głową w miastach zachodniej Europy. Kulturowe aspekty podwójnej marginalizacji tych grup można rozpatrywać w ujęciu opozycji communitas i„struktury społecznej” zaproponowanej przez Victora Turnera. Dzięki materiałom zebranym podczas wielokrotnych powrotów w teren, opisuję przejawy istnienia communitas w relacjach wewnątrzgrupy: niechęć do ustrukturyzowania hierarchii w grupie, wzajemność, fizyczną bliskość i intymność, wspólny język i rytuały konsumpcji alkoholu. W relacjach grupy z otoczeniem liminalność objawia się zawłaszczaniem przestrzeni publicznej, praktykami czasowego odwrócenia statusów, wchodzeniem w role osób posiadających „mądrość życiową” oraz obawami przechodniów przed skalaniem kontaktem z bezdomnymi. Interpretacja ta pozostawia jednak wątpliwości co do stosowania określeń Turnera jako kategorii narzuconych z pozycji dominacji, wzmacnianej własnymi emocjonalnymi doświadczeniami z pracy terenowej.

EN

Migrants from Central and Eastern Europe constitute a growing part of rough-sleeping population in the Western European cities. Cultural aspects of their multiple marginalization can be analyzed with the use of the opposition of communitas and “social structure” introduced by Victor Turner. Using extensive field material gathered during recurrent visits to the field, I show the manifestations of communitas within a group of Polish homeless in Brussels: reluctance to form hierarchical relationships, reciprocity, physical closeness and intimacy, shared language practices, and alcohol consumption rituals. Group’s interactions with the surrounding suggest further attributes of its members as being in a liminal stage: taking over the public space, practices of status reversal, taking roles of wise tricksters, and passers-by’s fears of contact with them. That description leaves doubts, however: Turner’s opposition is imposed from a position of power. This interpretation is further inflated by personal emotional experiences from the fieldwork.

Keywords

PL

bezdomność; migracje; communitas; liminalność; autoetnografia

EN

homelessness; migration; communitas; liminality; autoethnography

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2014
• Volume: 10
• Issue: 1
• Pages: 42-65

Contributors

author

Magdalena Mostowska

• Uniwersytet Warszawski Wydział Geografii i Studiów Regionalnych

References

• Anderson Nels (1923) The hobo: The sociology of a homeless man. Phoenix: Phoenix Books.
• Declerck Patrick (2004) Rozbitkowie. Rzecz o paryskich kloszardach. Przełożyli Anna Głowacka, Jarosław Kaczmarek. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
• Dispositif hivernal 2011-2012: Bilan et recommandations (2012) Samusocial de Bruxelles [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.samusocial.be›.
• Duneier Mitchell (1999) Sidewalk. New York: Farrar, Straus, and Giroux.
• Edgar William, Doherty Joe, Meert Henk (2004) Third Review of Statistics on Homelessness in Europe. Brussels: FEANTSA [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.feantsa.org›.
• Ellis Carolyn (2004) The Ethnographic I: A methodological novel about autoethnography. Walnut Creek: AltaMira Press.
• Garapich Michał (2009) Migracje, społeczeństwo obywatelskie i władza. Kulturowe uwarunkowania tworzenia stowarzyszeń etnicznych wśród polskich emigrantów w Wielkiej Brytanii – perspektywa antropologiczna [w:] Maciej Duszczyk, Magdalena Lesińska, red., Współczesne migracje: dylematy Europy i Polski. Warszawa: Ośrodek Badań nad Migracjami, s. 39–69 [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www. www.migracje.uw.edu.pl›.
• Garapich Michał (2011) “It’s a jungle out there. You need to stick together”: Anti- institutionalism, Alcohol and Performed Masculinities among Polish Homeless Men in London. “Liminalities: A Journal of Performance Studies”, vol. 7, no. 3 [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.liminalities.net›.
• Gowan Teresa (1997) American Untouchables: Homeless Scavengers in San Francisco’s Underground Economy. “The International Journal of Sociology and Social Policy”, vol. 17, no 3/4.
• Gowan Teresa (2009) New Hobos or Neo-Romantic Fantasy? Urban Ethnography beyond the Neoliberal Disconnect. “Qualitative Sociology”, vol. 32, s. 231–257.
• Gowan Teresa (2010) Hobos, Hustlers and Backsliders: Homeless in San Francisco. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Grzymała-Kazłowska Aleksandra (2001) Polscy nielegalni pracownicy w Belgii. Raport z badań. Ośrodek Badań nad Migracjami UW, PRACE MIGRACYJNE, nr 41 [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www. www.migracje.uw.edu.pl›.
• Hopper Kim, Baumohl Jim (2004) Liminality [w:] David Levinson, ed., Encyclopedia of Homelessness vol. 1. London, Thousand Oaks, New Dehli: Sage, s. 354–356.
• Höjdestrand Tova (2009) Needed by Nobody. Homelessness and Humanness in Post-Socialist Russia. Ithaca, London: Cornell University Press.
• Kaczmarczyk Paweł, red., (2008) Współczesne migracje zagraniczne Polaków. Aspekty lokalne i regionalne. Warszawa: Wydział Nauk Ekonomicznych Ośrodek Badań nad Migracjami.
• Kaizen Julie, Nonneman Walter (2007) Irregular Migration in Belgium and Organized Crime: An Overview. “International Migration”, vol. 45, no. 2, s. 121–146.
• Kossakowski Radosław, Antonowicz Dominik, Szlendak Tomasz (2012) Duszący dym odpalonych rac. O wyzwaniach w etnografii subkultury kibiców piłkarskich. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 8, nr 3, s. 6–29 [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.przegladsocjologiijakosciowej.org›.
• Liebow Elliot (1993) Tell them who I am. The lives of homeless women. New York: Penguin Books.
• Mostowska Magdalena (2011) The Social Welfare Capital of Polish Rough Sleepers in Brussels and Oslo. „European Journal of Homelessness”, vol. 5.1, s. 27–47 [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.feantsa.org›.
• Mostowska Magdalena (2012) Homelessness abroad. Place utility in the narratives of the Polish homeless in Brussels. „International Migration” (30 czerwca 2012 – online early view) [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://onlinelibrary.wiley.com›.
• Mostowska Magdalena (2013) Migration and Homelessness: The Social Networks of Homeless Poles in Oslo. „Journal of Ethnic and Migration Studies”, vol. 39, no. 7, s. 1125–1140.
• Nóżka Marcjanna (2006) Włóczęgostwo. Zjawisko społeczne i interwencja socjalna. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Okólski Marek (2001) Mobilność przestrzenna z perspektywy koncepcji migracji niepełnej [w:] Ewa Jaźwińska, Marek Okólski, red., Ludzie na huśtawce. Migracje między peryferiami Polski i Zachodu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 31–61.
• Oliwa-Ciesielska Monika (2006) Piętno nieprzypisania. Studium o wyizolowaniu społecznym bezdomnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• On the Way Home? FEANTSA Monitoring Report on Homelessness and Homeless Policies in Europe (2012) Brussels: FEANTSA [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.feantsa.org›.
• Osipowicz Dorota (2001) Marginalizacja społeczna migrantów [w:] Ewa Jaźwińska, Marek Okólski, red., Ludzie na huśtawce. Migracje między peryferiami Polski i Zachodu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 382–409.
• Pauwels Fernando, Wets Johan, Van den Eede Steven (2007) Poolshoogte. Onderzoek naar de socio-economische positie van Poolse arbeiders in België. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven.
• Pleace Nicholas (2010) Immigration and Homelessness [w:] Eoin O’Sulilvan, Volker Busch-Geertsema, Deborah Quilgars, Nicholas Pleace, eds., Homelessness Research in Europe. Brussels: FEANTSA, s. 143–162.
• Przymeński Andrzej (2001) Bezdomność jako kwestia społeczna w Polsce współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
• Rakowski Tomasz (2009) Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
• Rapport annuel Activités 2011 (2012) Samusocial de Bruxelles [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.samusocial.be›.
• Resultaten av telling van 19 november 2008 (2009) Art. 23 Rassemblement Bruxellois pour le Droit à l’Habitat/Brusselse Bond voor het Recht op Wonen, 2009, no. 35, 23 [dostęp 2 lutego 2013]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.rbdh-bbrow.be›.
• Rossi Peter (1989) Down and out in America. The origins of homelessness. Chicago, London: The University of Chicago Press.
• Sahlins Marshall (1992) Socjologia wymiany w społeczeństwach pierwotnych [w:] Marian Kempny, Jacek Szmatka, red., Współczesne teorie wymiany społecznej. Zbiór tekstów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 131–172.
• Simmel Georg (2005) Socjologia. Przełożyła Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Snow David, Anderson Leon (1987) Identity Work Among the Homeless: The Verbal Construction and Avowal of Personal Identities. “The American Journal of Sociology”, vol. 92, no. 6, s. 1336–1371.
• Snow David, Anderson Leon (1993) Down on their luck: a study of homeless street people. Berkeley, Los Angeles: University of California Press.
• Sulima Roch (2000) Antropologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Szacki Jerzy (2004) Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Turner Victor (1964) Betwixt and Between. The Liminal Period in Rites of Passage. “The Proceedings of the American Ethnological Society, Symposium on New Approaches to the Study of Religion”, s. 4–20.
• Turner Victor (1967) The Forest of Symbols. Aspects of Ndembu Ritual. New York: Cornell University Press.
• Turner Victor (2005) Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie. Przełożył Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Turner Victor (2010) Proces rytualny. Struktura i antystruktura. Przełożyła Ewa Dżurak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Wyka Anna (1993) Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.