Zur sprachlichen Konstruktion des Todes: Historische Grabinschriften vom Rakowicki-Friedhof in Krakau

• Authors: Agnieszka Gaweł

Title variants

PL

Językowa konstrukcja obrazu śmierci. Historyczne inskrypcje nagrobne z cmentarza Rakowickiego w Krakowie

EN

On the language construal of death in historic grave inscriptions from the Rakowicki Cemetery in Cracow

• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Die Sphäre des Todes hat einen wesentlichen Einfluss auf die Entwicklung aller Kulturen. Die kulturspezifischen Konzeptualisierungsmuster und Haltungen gegenüber dem Tod, die sich auch in der Sprache widerspiegeln, können als Visitenkarte der jeweiligen Sprach- und Kulturgemeinschaft betrachtet werden. In dem Beitrag wird die sprachliche Konstruktion des Todes in historischen Grabinschriften auf dem Krakauer Rakowicki-Friedhof untersucht. Den Schwerpunkt der Analyse bilden die Wechselbeziehungen zwischen den Aspekten vom diskursiven Bild des Todes, die im analysierten Korpus eine besondere Prominenz aufweisen, der Auswahl von sprachlichen Ausdrucksmitteln und den kulturspezifischen Konzeptualisierungen und Haltungen gegenüber dem Tod.

EN

The death and dying play an important role in the development of all cultures and the conceptual patterns expressing our attitude to death reflect central values realized in the particular language and culture community. In the paper, we analyse the language construal of death in historic grave inscriptions from the Rakowicki Cemetery in Cracow. The focus of the analysis lies on the question, up to which point the choice of linguistic means corresponds with cultural patterns constituting the concept of death in the collective consciousness.

PL

Śmierć i umieranie odgrywają istotną rolę w życiu wszystkich społeczności, a wzorce kulturowe wyrażające nasze nastawienie do śmierci wskazują na centralne wartości realizowane w danym kręgu kulturowym. W artykule podjęto próbę rekonstrukcji dyskursywnego obrazu śmierci w XIX-wiecznych inskrypcjach nagrobnych z cmentarza Rakowickiego, najstarszego cmentarza komunalnego w Krakowie. W toku analizy autorka koncentruje się na pytaniu, na ile dobór środków językowych w zebranych tekstach odzwierciedla wzorce kulturowe, które w świadomości zbiorowej konstytuują konceptualne ujęcie obrazu śmierci.

Keywords

DE

Sprache des Todes; Grabinschriften; Todesmetaphern; diskursives Weltbild

EN

language of death; grave inscriptions; metaphors of death; language construal; linguistic worldview

PL

językowy obraz śmierci,; inskrypcje nagrobne,; metafory śmierci,; dyskursywny obraz świata

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Colloquia Germanica Stetinensia
• Year: 2020
• Issue: 29
• Pages: 205-224

Contributors

author

Agnieszka Gaweł

• Uniwersytet Jagielloński

References

• 1. Bartmiński, Jerzy. „Der Begriff des sprachlichen Weltbildes und die Methoden seiner Operationalisierung“. Tekst i dyskurs – Text und Diskurs 5 (2012): 269–289.
• 2. Borkowski, Igor. „Śmierci tajemnicze wrota. Językowy świat inskrypcji nagrobnych“. In: Językowy obraz świata i kultura. Język a kultura, Bd. 13, hrsg. v. Anna Dąbrowska, Janusz Anusiewicz, 343–354. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
• 3. Czachur, Waldemar. Diskursive Weltbilder im Kontrast. Linguistische Konzeption und Methode der kontrastiven Diskursanalyse deutscher und polnischer Medien. Wrocław: ATUT, 2011.
• 4. Engelking, Anna. „Istota i ewolucja eufemizmów (na przykładzie zastępczych określeń śmierci)“. Przegląd Humanistyczny 28 (1984) 4: 115–129.
• 5. Gondek, Anna, Joanna Szczęk. „Das semantische Feld ‚Tod‘ / ‚Sterben‘ in der deutschen und polnischen Phraseologie (am lexikographischen Material)“. Orbis Linguarum 35 (2009): 389–402.
• 6. Gondek, Anna, Joanna Szczęk. „Die Metaphorik des Todes am Beispiel der deutschen und polnischen Phraseologismen im Bereich ‚Sterben/den Tod finden‘“. In: Germanistische Linguistik extra muros – Aufgaben, hrsg. v. Iwona Bartoszewicz, Martine Dalmas, Joanna Szczęk, Anna Tworek, 153–161. Wrocław, Dresden: ATUT, Neisse Verlag, 2009.
• 7. Hajduk, Jan. „Ein Grabstein erzählt – ein Versuch der Rekonstruktion des sprachlichen Bildes von Emmendingen anhand der Grabinschriften“. In: Germanistische Linguistik extra muros – Aufgaben, hrsg. v. Iwona Bartoszewicz, Martine Dalmas, Joanna Szczęk, Anna Tworek, 163–170. Wrocław, Dresden: ATUT, Neisse Verlag, 2009.
• 8. Hajduk, Jan, Beata Kasperowicz-Stążka. „Salve regina. Kulturowo-językowy obraz Sandomierza w inskrypcjach nagrobnych z Cmentarza Świętopawelskiego“. In: Cmentarz Świętopawelski w Sandomierzu – w dwóchsetlecie powstania, hrsg. v. Piotr Sławiński, 189–208. Sandomierz: Parafia Nawrócenia św. Pawła Apostoła, 2010.
• 9. Jarosz, Józef. Grabinschrift – eine Textsorte im Wandel. Wrocław, Dresden: ATUT, Neisse Verlag, 2017.
• 10. Jasik, Anna. „Tabuizowanie tematu śmierci i realiów z nią związanych w różnych kręgach środowiskowych Opolszczyzny“. In: Tabu w języku i kulturze. Język a kultura, Bd. 21, hrsg. v. Anna Dąbrowska, 175–195. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2009.
• 11. Kostecki, Antoni. Napisy z pomników cmentarza krakowskiego. Zebrał i wiernie odpisał Antoni Kostecki. Handschrift der Jagiellonen-Bibliothek, 1866.
• 12. Stadelbacher, Stephanie. „Vom ‚Reisen‘ und ‚friedlichen‘ Sterben – Die wirklichkeitskonstitutive Macht von Metaphern am Beispiel der Hospizbewegung“. In: Methoden der Metaphernforschung und -analyse, hrsg. v. Matthias Junge, 99–116. Wiesbaden: Springer VS, 2014.
• 13. Steczko, Iwona. „Językowe sposoby wyrażania aktu śmierci w dawnych inskrypcjach nagrobnych z cmentarza Rakowickiego w Krakowie“. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica 6 (2011): 92–108.
• 14. Stein, Stephan. „Sprechen über Sterben und Tod zwischen Euphemismen und Dysphemismen – Zum Sprachgebrauch in Textsorten im Umfeld von Tod und Trauer“. In: Verhüllender Sprachgebrauch. Textsorten und diskurstypische Euphemismen, hrsg. v. Enrico Garavelli, Hartmut E. H. Lenk, 83–118. Berlin: Frank & Timme, 2017.