Zarastanie jezior Obniżenia Uściwierskiego i jeziora Brzeziczno (Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie)

• Authors: Kowalewski Grzegorz , Żurek Sławomir

Title variants

EN

Terrestrialisation of the lakes in the Uściwierskie Lowering and Lake Brzeziczno (Łęczna-Włodawa Lake District)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Jeziora podlegają naturalnemu procesowi zarastania, lecz jego mechanizmy nie są jeszcze dostatecznie znane. Rozpoznanie geologiczne osadów kopalnych jezior jest istotnym źródłem danych do analizy tego zagadnienia. W pracy przedstawiono przekrój geologiczny przez osady biogeniczne wypełniające misy jezior Obniżenia Uściwierskiego i jeziora Brzeziczno na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. W większości wypełnionej osadami misie jeziora Brzeziczno stwierdzono liczne przewarstwienia mszyste. Na gytii drobnodetrytusowej zalega gytia grubodetrytusowa, na której rozwinęły się torfowiska zbudowane głównie z torfów mechowiskowo-turzycowych. Na jezioro wkracza pło. W misach jezior Obniżenia Uściwierskiego dominują gytie wapienno-detrytusowe, wypełniające większość zagłębień. Powyżej, od strony zachodniej zalegają gytie grubodetrytusowe, przykryte przede wszystkim torfem mechowiskowo-turzycowym. Na brzegach wschodnich brak jest osadów limnicznych z powodu długookresowych wahań poziomu wody w jeziorach i działalności wiatru. Modele zarastania jeziora są dyskutowane. Obok modeli klasycznych, ujmujących zarastanie statycznie, sugerujemy model dyna - miczny, uwzględniający wahania poziomu wody i lepiej wyjaśniający zarastanie jezior.

EN

Lake overgrowing is a natural phenomenon, however, the controlling factors of this process are not completely understood. Geological drillings are an important source to help clarify the issue. In the paper, geological cross-sections through biogenic sediments that fill the lake basins in the Uściwierskie Lowering and Brzeziczno Lake were presented and discussed. In the Lake Brzeziczno basin, lake sediments fill-in most of the basin volume and are often interlayered with moss remains. Fine-detrituous gyttja is overlain with coarse-detrituous gyttja, covered by peat sediments, mainly sedge-moss peat. A floating mat is encroaching on the lakes. In lake basins of Uściwierskie Lower ing, calcareous-detrituous gyttja dominates the lakes sediments, filling-in most of the volume of the basins. On the western shores of lake basins, sedge-moss peat covers lake sediments but eastern shores remain deprived of sediments due to long-term lake level fluctuation and wind activity. Lake overgrowing models are discussed. We suggest that dynamic models, which include lake level fluctuations, better explain lake overgrowing then the classic, static hydroseral model.

Keywords

PL

zarastanie jezior; wahania poziomu wody; osady limniczne; Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

EN

lake overgrowing; lake level fluctuation; lake sediments; Łęczna-Włodawa Lake District

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2016
• Volume: 105
• Pages: 27-37

Dates

published

2016

Contributors

author

Kowalewski Grzegorz

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Zakład Biogeografii i Paleoekologii

author

Żurek Sławomir

• Emerytowany Profesor Instytutu Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

References

• Bałaga K. 1982. Vegetational history of the Lake Łukcze environment (Lublin Polesie, E Poland) during the Late-Glacial and Holocene. Acta Palaeobotanica 22(1): 7-22.
• Bałaga K. 1990. The development of Lake Łukcze and changes in the plant cover of the south-western part of the Łęczna-Włodawa Lake District in the last 13 000 years. Acta Palaeobotanica 30(1-2): 77-146.
• Bałaga K. 2002. Hydrological changes in the Lublin Polesie during the Late Glacial and Holocene as reflected in the sequences of lacustrine and mire sediments. Studia Quaternaria 19: 37-53.
• Bałaga K. 2007a. Changes in the natural environment recorded in the sediments of the Karaśne lake-mire complex (Lublin Polesie, E Poland). Geochronometria 29: 1-21.
• Bałaga K. 2007b. Transformation of lake ecosystem into peat bog and vegetation history based on Durne Bagno mire (Lublin Polesie, E Poland). Geochronometria 29: 23-43.
• Bałaga K., Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1981. Budowa geologiczna i rozwój torfowiska Krowie Bagno (Polesie Lubelskie). Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sec. B 35-36: 37-62.
• Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1980/1981. Wpływ zlodowacenia środkowopolskiego na rzeźbę południowej części Polesia Lubelskiego. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sec. B 35-36 : 63-79.
• Choiński A. 2007. Limnologia fizyczna Polski. Wyd. Nauk. UAM, Poznań: 1-547.
• Choiński A., Ptak M. 2009. Lake infill as the main factor leading to lake’s disappearance. Polish Journal of Environmental Studies 18(3): 347-352.
• Dawidek J., Ferencz B., Sobolewski W. 2012. Modelling of hydrogeochemical potential of three lake catchments in Polesie region (Eastern Poland). Hydrological Processes 27,12: 1773-1780.
• Dembek W. 1993. Rodzaje torfowisk soligenicznych oraz ich znaczenie przyrodnicze i rolnicze. Wiadomości IMUZ 17,3: 11-36.
• Dobrowolski R., Bałaga K., Rodzik J., Gazda L. 2009. Bottom deposits of Lake Moszne in the Polesie National Park – lithostratigraphy and palaeoenvironmental interpretation. Teka Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego O.L. PAN 6: 51-57.
• Fijałkowski D. 1959. Szata roślinna jezior Łęczyńsko-Włodawskich i przylegających do nich torfowisk. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sec. B 14: 131-206.
• Fijałkowski D., Chojnacka-Fijałkowska E. 1982. Roślinność i zbiorowiska Jeziora Brzeziczno. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sec. C 37: 271-290.
• Fijałkowski D., Urban D., Baryła R. 1997. Szata roślinna obiektu leśno-torfowiskowego Rogóźno. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sec. C 52: 145-168.
• Grzywna A., Nieścioruk K. 2016. Changes of hydrographic network of Uściwierskie Lowering according to cartographic materials. Journal of Ecological Engineering 17(4): 148-153.
• Harasimiuk M., Michalczyk Z., Turczyński M. 1998. Jeziora łęczyńsko-włodawskie. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin: 1-176.
• Ireland A.W., Booth R.K. 2011. Hydroclimatic variability drives episodic expansion of a floating peat mat in a North American glacial kettle. Ecology 92: 11-18.
• Ireland A.W., Booth R.K., Hotchkiss S.C., Schmitz J.E. 2012. Drought as a Trigger for Rapid State Shifts in Kettle Ecosystems: Implications for Ecosystem Responses to Climate Change. Wetlands 32: 989-1000.
• Jasnowski M. 1962. Budowa i roślinność torfowisk Pomorza Szczecińskiego. Wydział Nauk Przrodniczo-Rolniczych Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego 10: 1-340.
• Kalinowska K. 1961. Zanikanie jezior polodowcowych w Polsce. Przegląd Geograficzny 33: 511-518.
• Karcz G. 2013. Znaczenie kłoci wiechowatej Cladium mariscus L. (Pohl.) w budowaniu osadów w je¬ziorach i torfowiskach przy wschodniej granicy jej europejskiego zasięgu. Studia Limnologica et Telmatologica 7(1): 21-86.
• Kloss M. 1993. Differentiation development and peatlands in hollows without run-off on young glacial terrains. Polish Ecological Studies 19,3-4: 115-219.
• Kowalewski G. 2009. Pułapki opisu poligenetycznych osadów strefy litoralnej oraz deponowanych pod płem i w strefie pła – zastosowanie systemu Troels-Smitha. Studia Limnologica et Telmatologica 3(2): 47-53.
• Kowalewski G. 2012. Over 200 years of drainage practices and lake level drawdown in Uścimowskie Lowering (Łęczna-Włodawa Lake District). Limnological Review 12/4: 179-190.
• Kowalewski G. 2013. Changes in Lake Rotcze catchment over the last 200 years: implications for lake development reconstruction. Limnological Review 13/4: 197-207.
• Kowalewski G. 2014. Alogeniczne i autogeniczne składowe zarastania jezior: hipoteza wahań poziomu wody. Studia Limnologica et Telmatologica, Monographiae I: 1-196.
• Kulczyński S. 1939 (i 1940). Torfowiska Polesia, T.1-2. Prace Rolniczo-Leśne PAU 37, Kraków: 1-777.
• Kulesza P., Suchora M., Pidek I.A., Dobrowolski R., Alexandrowicz W.P. 2012. The Holocene palaeoenvironmental changes reflected in the multi-proxy studies of Lake Słone sediments (SE Poland). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 363-364:79-98.
• Lamentowicz M. 2005. Geneza torfowisk naturalnych i seminaturalnych w Nadleśnictwie Tuchola. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań: 1-103.
• Lamentowicz M., Tobolski K., Mitchell E.A.D. 2007. Palaeoecological evidence for anthropogenic acidification of a kettle-hole peatland in northern Poland. Holocene 17: 1185-1196.
• Marek S. 1982. Przekształcanie jezior w torfowiska. Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 37B: 27-30.
• Marek S. 1988. Biostratigraphy of some mires in Włodawa-Łęczna Lake Region. Prace Bota¬niczne Uniwersytetu Wrocławskiego 37: 57-79.
• Marek S. 1992. Transformation of lakes in mires. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 61(1): 103-113.
• Markowski S. 1980. Struktura i właściwości podtorfowych osadów jeziornych rozprzestrzenionych na Pomorzu Zachodnim jako podstawa ich rozpoznawania i klasyfikacji. W: Kreda jeziorna i gytie. T. 2, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Gorzów Wlkp.-Zielona Góra: 44-55.
• Mięsiak-Wójcik K., 2013. Zmiany form retencji w zlewniach jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego jako przejaw ewolucji hydrosfery. Maszynopis pracy doktorskiej. Zakład Hydrologii UMCS.
• Okruszko H. 1974. Zasady podziału gleb organicznych. Wiadomości Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych 12,1: 19-38.
• Okruszko H. 1983. Zróżnicowanie warunków hydrologicznych mokradeł w aspekcie ich melioracji. Wiadomości Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych 15,1: 13-31.
• Okruszko H., Churski T., Karpińska J. 1971. Torfo¬wiska i gytiowiska w rejonie jezior krasowych Uściwierz na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 107: 121-165.
• Oświt J. 1973. Warunki rozwoju torfowisk w dolinie dolnej Biebrzy na tle stosunków wodnych. Roczniki Nauk Rolniczych, ser. D, Monografie 143: 1-80.
• Oświt J. 1991. Roślinność i siedliska zabagnionych dolin rzecznych na tle warunków wodnych. Roczniki Nauk Rolniczych, ser. D, Monografie 221: 1-229.
• Pietruczuk J. 2015. Paleomorfologia i biogeniczna sukcesja osadowa alkalicznego kompleksu torfowiskowego Bagno Bubnów (Poleski Park Narodowy, Polesie Lubelskie) w świetle analiz przestrzennych. Studia Limnologica et Telmatologica 9(1): 15-23.
• Polska Norma: Torf. Genetyczny podział surowca. PN-85/G-02500.
• Popiołek Z. 1988. Zróżnicowanie roślinności wodnej i przybrzeżnej na tle warunków siedliskowych w obrębie jezior Lubelskiego Zagłębia Węglowego. UMCS, Lublin: 1-108.
• Sposób J., Turczyński M. 2009. Przekształcenia obsza¬rów bezodpływowych w zlewnie o wymuszonym obiegu wody – Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie. W: R. Bogdanowicz, J. Fac-Beneda (red.) Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych. Gdańsk: 111-121.
• Tobolski K. 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. PWN, Warszawa: 1-508.
• Tołpa S., Jasnowski M., Pałczyński A. 1967. System der genetischen Klassifizierung der Torfe Mitteleuropas. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 76: 9-99.
• Turczyński M., Sobolewski W., Mięsiak-Wójcik K. 2009. Selected problems related to the demarcation of lake range in the light of field surveys. Limnological Review 9(4): 203-214.
• Urban D. 2009. Development of the peatbog at Lake Brzeziczno (Łęczna-Włodawa Lakeland) based on the analysis of subfossil plant macro remains. Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr. – OL PAN, 2009, 6: 374-385.
• Więckowski K. 1993. Procesy sedymentacji i tempo akumulacji osadów dennych w wybranych jeziorach. W: I. Dynowska (red.) Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych. Uniwersytet Jagielloński, Kraków: 88-97.
• Wilgat T., Michalczyk Z., Turczyński M., Wojciechowski K.H. 1991. Jeziora Łęczyńsko-Włodawskie. Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej 19: 23-128.
• Żurek S. 1990a. Identyfikacja torfowisk topogenicznych. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie 33,1-3: 21-24.
• Żurek S. 1990b. Związek procesów zatorfienia z elementami środowiska przyrodniczego wschodniej Polski. Roczniki Nauk Rolniczych ser. D, Monografie 220: 1-174.
• Żurek S. 1993. Zmiany paleohydrologiczne w mokradłach. Przegląd Geograficzny 64, 1-2: 75-95.
• Żurek S. 1994. The relation between peat formation process and the polish lowland landscape. Quaternary Studies in Poland 12: 73-81.
• Żurek S. 1998. Zatorfianie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Referaty i komunikaty 4 Zjazdu Geomorfologów Polskich. UMCS, Lublin 3-6 czerwca 1998: 397-401.
• Żurek S., Tomaszewicz H. 1989. Badanie bagien. W: M. Gutry-Korycka, H. Werner-Więckowska (red.) Przewodnik do hydrograficznych badań terenowych. PWN, Warszawa: 190-210.

Identifiers

ISSN

0065-1249