Szkoła promująca zdrowie w Europie i Polsce: rozwój koncepcji i struktury dla jej wspierania w latach 1991–2015

• Authors: Woynarowska Barbara , Woynarowska-Sołdan Magdalena

Title variants

EN

Health Promoting School in Poland and Europe: development of the concept and structure for it supporting in 1991–2015

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono ewolucję koncepcji szkoły promującej zdrowie (SzPZ) oraz struktury dla wspierania jej rozwoju w Europie i Polsce w latach 1991–2015. Omówiono początki wdrażania tej koncepcji w Europie, kolejne jej modyfikacje, aktualnie przyjęte wartości i filary takiej szkoły. Opisano rozwój Europejskiej Sieci Szkół Promującej Zdrowie utworzonej w 1992 r. przez Radę Europy, WHO/Euro i Komisję Europejską, przekształconej w 2009 r. w sieć Szkoły dla Zdrowia w Europie. Polska należy do krajów, które najwcześniej podjęły tę inicjatywę europejską. W 2013 r. do wojewódzkich sieci tych szkół należało ok. 3000 placówek. Koncepcja SzPZ, jej kolejne modele i standardy uwzględniają zasady promocji zdrowia w szkole w Europie, są dostosowywane do sytuacji politycznej, społecznej i ekonomicznej oraz zmian w systemie edukacji w Polsce. Realizacja programu SzPZ w Polsce przyczyniła się do wpisania ochrony i promocji zdrowia w szkole do wielu aktów prawnych, włączenia edukacji zdrowotnej do podstaw programowych kształcenia ogólnego oraz utworzenia w resorcie edukacji na poziomie krajowym zespołu metodyczno-organizacyjnego dla wspierania edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w szkole. SzPZ miała okresy dynamicznego rozwoju, a także stagnacji i kryzysów wynikających z wielu barier. Dla dalszego rozwoju SzPZ potrzebne jest m.in. zrozumienie jej koncepcji, dostrzeżenie wynikających z niej korzyści dla edukacji i społeczeństwa oraz aktywne wsparcie działań ze strony szkół wyższych i instytutów naukowych.

EN

The paper presents the evolution of the health promoting school (HPS) concept and the structure for supporting its development in Europe and Poland in the years 1991–2015. It describes the beginning of the HPS concept in Europe, its modifications, present values and pillars, as well as the development of the European Network of Health Promoting Schools, created by Council of Europe, WHO/Euro, and European Commission and its transformation into the Schools for Health in Europe network in 2007. Poland is one of the countries where the HPS concept was implemented earliest. In 2013 there were about 3,000 schools in the regional network of HPSs. The Polish concept of HPS is based on European principles of health promotion in school and is adjusted to the political, social and economic context, as well as the school system in our country. The implementation of the HPS programme in Poland had an influence on: introducing health promotion at school in many legal acts, the school core curriculum, as well as creating a team for supporting health education and health promotion in the education sector at the national level. The HPS programme had periods of dynamic development, as well as stagnation and crisis, which were due to many barriers. In order for the HPS programme to develop in the future some important conditions have to be met, such as a general understanding of its concept and benefits for education and society and active support from academic and research institutions.

Keywords

PL

szkoła; promocja zdrowia; modele; standardy; Europa; Polska

EN

school; health promotion; models; standards; Poland; Europe

• Publisher: Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
• Journal: Pedagogika Społeczna
• Year: 2015 (R. XIV)
• Issue: 3(57)
• Pages: 163-184

Dates

published

2015-09-30

Contributors

author

Woynarowska Barbara

• Uniwersytet Warszawski

author

Woynarowska-Sołdan Magdalena

• Uniwersytet Warszawski

References

• Allensworth D.D., Kolbe L.J. (1987), The comprehensive school health program: exploring an expanded concept, „Journal of School Health”, nr 1, s. 409–412.
• Barnekow V., Buijs G., Clift S., Jensen B.B., Paulus P., Rivett D., Young I. (2006), Healthpromoting schools: a resource for developing indicators, International Planning Committee, Copenhagen.
• Demel M. (1968), O wychowania zdrowotnym, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
• Gray G., Young I., Barnekow V. (2006), Developing a health-promoting school, International Planning Committee, Copenhagen.
• Grossman R., Scala K. (1997), Promocja zdrowia a rozwój organizacyjny. Tworzenie siedlisk dla zdrowia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa.
• Jensen B.B. (1997), A case of two paradigms within health education, „Health Education Research”, nr 4, s. 419–428.
• Jensen B.B., Simovska V. (eds.) (2002), Models of health promoting schools in Europe, WHO, Copenhagen.
• Laverack G. (2014), a–z health promotion, Palgrave Macmillan, New York.
• Maslow D.A. (1990), Motywacja a osobowość, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa.
• MEN (2009), Wychowanie fizyczne i edukacja dla bezpieczeństwa. Podstawa programowa z komentarzami, MEN, Warszawa, s. 52–66.
• National healthy school standards. Guidance (1999), Department for Education and Employment, Nottingham.
• Narzędzia do autoewaluacji w szkole promującej zdrowie (2006), „Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia w Szkole”, z. 10–11, s. 49–149 (dostępny na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji: www.ore.edu.pl).
• Parsons C., Stears D., Thomas C. (1996), The health promoting schools in Europe: conceptualizing and evaluating the change, „Health Education Journal”, nr 55, s. 311–321.
• Steward Burgher M., Barnekow Rassmussen V., Rivett D. (1999), The European Network of Health Promoting Schools. The alliance of education and health, International Planning Committee, Copenhagen.
• The Egmond Agenda (2002), [w:] Education & health in partnership. A European Conference on linking education with the promotion of health in schools. Conference report, International Planning Committee, Copenhagen, s. 69–73.
• The Health Promoting Schools – an investment in education, health and democracy (1997), First European Conference on Health Promoting School Thesaloniki-Halkidiki 1–5 May 1997, [w:] Stewart Burgher M., Barnekow Rasmussen V., Rivett D. (1999), European Network of Health Promoting Schools. The alliance of education and health, International Planning Committee, Copenhagen, s. 16–18.
• Weare K., Gray G. (1996), Promocja zdrowia psychicznego w Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie, tłum. B. Woynarowska i in., Polski Zespół ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa.
• Woynarowska B. (1999), Siedliskowe podejście w promocji zdrowia i jego realizacja w praktyce, [w:] Promocja zdrowia, Karski J.B. (red.), Wydawnictwo IGNIS, Warszawa, s. 367–374.
• Woynarowska B. (2013), Szkoła promująca zdrowie po 20 latach: dorobek, bariery, perspektywy, „Remedium”, nr 12, s. 1–3.
• Woynarowska B. (red.) (1995a), Jak tworzymy szkołę promującą zdrowie. Po trzech latach, Polski Zespół ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie, Warszawa.
• Woynarowska B. (red. wersji polskiej) (1995b), Promocja zdrowia dzieci i młodzieży w Europie. Edukacja zdrowotna w szkole, Polski Zespół ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie, Warszawa.
• Woynarowska B. (red.) (2000), Medycyna szkolna – teraźniejszość i przyszłość, [w:] Zdrowie i szkoła, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, s. 31–35.
• Woynarowska B. (red.) (2014), Autoewaluacja w szkole promującej zdrowie. Metody i narzędzia, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa (maszynopis).
• Woynarowska B., Ostaszewski K., Kulmatycki L. (2014), Działania szkół na rzecz zdrowia w Polsce. Diagnoza i rekomendacje, „Studia BAS Biura Analiz Sejmowych”, nr 2, s. 169–187.
• Woynarowska B., Sokołowska M. (1993), Jak tworzymy szkołę promującą zdrowie. Pierwsze doświadczenia, Polski Zespół ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie, Warszawa.
• Woynarowska B., Sokołowska M. (2000), Jak tworzymy szkołę promującą zdrowie. Doświadczenia dziesięciu lat, KOWEZ, Warszawa.
• Woynarowska B., Sokołowska M. (2006), Koncepcja i zasady tworzenia szkoły promującej Zdrowie, „Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia w Szkole”, z. 10–11, s. 9–46 (dostępny na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji: www.ore.edu.pl).
• Woynarowska B., Stępniak K. (2002), Cele i modele szkoły promującej zdrowie w różnych krajach Europy, „Edukacja”, nr 4, s. 76–82.
• Woynarowska B., Woynarowska-Sołdan M. (2014), Definicja, model i standardy szkoły promującej zdrowie, [w:] Autoewaluacja w szkole promującej zdrowie. Metody i narzędzia, Woynarowska B. (red.), Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa (maszynopis), s. 2.
• Woynarowska-Sołdan M. (2015), Szkoła promująca zdrowie w Europie w świetle dokumentów czterech europejskich konferencji, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 1.
• Woynarowska-Sołdan M., Węziak-Białowolska D. (2010), Narzędzia do badania klimatu społecznego w szkole promującej zdrowie i ich analiza psychometryczna, „Edukacja. Studia, Badania, Innowacje”, nr 3, s. 71–80.
• Woynarowska-Sołdan M., Skoczek G. (2014), Health promotion for school staff as a part of a whole school approach to health in Poland, [w:] Equity, Education and Health: Learning from Practice. Cases study of practice presented during the 4th European Conference on Health Promoting Schools, Odense, Denmark 7–9 October 2014, G. Buijs, K. Dadaczynski, A. Schultz, T. Vilaça (eds.), CBO, Utrecht, s. 77–82.
• Young I. (2005), Health promoting in schools – a historical perspective, „IUHE – Promotion & Education”, nr 3–4, s. 112–117.
• Young I., Williams T. (1989), The healthy school, Scottish Health Education Group/WHO Euro, Edinburgh. Wersja polska: Zdrowa szkoła (1990), tłum. i oprac. B. Woynarowska, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa.
• Better schools through health (2009), The Third European Conference on Health Promoting Schools. Vilnius resolution: 17 June 2009: ec.europa.eu/health/ph_determinants/life_style/mental/docs/Vilnius _resolution.pdf [data pobrania: 17.04.2014].
• MEN (2014), Rządowy program na lata 2014–2016 „Bezpieczna i przyjazna szkoła”: http://www. men.gov.pl/images/Bezpieczna_i_przyjazna/Prezentacja_Bezpieczna_i_przyjazna_szkoła.pdf [data pobrania: 15.01.2015].
• Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych, Dz.U.2011, Nr 179, poz. 1065:
• http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20111791065 [data pobrania: 15.01.2015].
• WHO (1986), Ottawa Charter for Health Promotion, WHO, Geneva: www.euro.who.int [data pobrania: 15.01.2015].
• WHO (1998), Health promotion glossary, WHO, Geneva: http://www.who.int/health promotion/about/HPG/en/ [data pobrania: 13.12.2014].

Identifiers

ISSN

1642-672X