Świat „Quidama” i peryferyjna perspektywa syna Aleksandra z Epiru a obraz Rzymu we francuskiej historiografii połowy XIX wieku (Jean-Jacques Ampère, Amédée Thierry)

• Authors: Van Nieukerken Arent

Title variants

EN

The World of “Quidam” and a Peripheral Perspective of the Son of Alexander of Epirus against the Image of Rome in French 1850s Historiography (Jean-Jacques Ampère, Amédée Thierry)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cyprian Norwid (1821–1883), polski późnoromantyczny poeta, jest autorem długiego i interesującego poematu epickiego (napisanego między rokiem 1854 a 1859), w którym opisuje Rzym za panowania cesarza Hadriana. Wiele uwagi poświęca Norwid związkowi między starym, chylącym się ku upadkowi światem pogańskim (Grecji i Rzymowi) a dwiema wschodnimi religiami objawionymi (judaizmowi i chrześcijaństwu). Ten utwór Norwida traktujący o czasie przemiany duchowej i intelektualnej zawdzięcza swoją oryginalność temu, że przyjmuje typowo polski (środkowoeuropejski) punkt widzenia. Wydaje się, że szczególną atmosferę panującą w Rzymie Hadriana i relację między starym a nowym dobrze odzwierciedla tytułowa postać Quidama (tutaj – syna Aleksandra), która przybywa z peryferii do centrum imperium. Podobną „prowincjonalną” perspektywę, mającą jednak odmienny sens, można czasem odnaleźć we współczesnej francuskiej historiografii (Amadeé Thierry). Francuscy historycy, w pewnym sensie świadomie aktualizując historię Rzymu, skłaniają się ku utożsamianiu losu imperium z współczesną Francją (choć Galia była przecież prowincją Rzymu). Bardziej złożony stosunek Norwida do tej kwestii ujawnia się w sposobie konstrukcji głównego bohatera – syna Aleksandra: ze względu na swoje pochodzenie nigdy nie utożsamia się on z Rzymem, a czuje silny związek ze starożytną Grecją, choć zauważa również brak witalności typowej dla „ekskluzywnego” ducha Grecji. Syn Aleksandra to postać egzystencjalnie uprzywilejowana, ponieważ rozumie pustkę czasu, w którym żyje, ale jednocześnie brak mu zdolności wypełnienia tej pustki nowym życiem. Możliwe staje się przeniesienie relacji między peryferiami imperium (prowincją) a centrum (Rzymem) do czasów Norwida i połączenie jej ze statusem poety na emigracji w Paryżu, chociaż nie istnieje pełna symetria obu tych światów. Perspektywa narratora „Quidam” często łączy się z punktem widzenia syna Aleksandra, z tą jednak różnicą, że większą wiedzę ma tutaj narrator: może zrozumieć los swojego bohatera w perspektywie „historii zbawienia” (Heilsgeschichte). Z drugiej natomiast strony podobieństwo tych postaci przyczynia się do aktualizacji wiersza poza sferą polityczną (wychodząc poza alegorię Polski, można mówić o Grecji ciemiężonej przez jej sąsiadów, a o Rosji jako o Rzymie. Epoka Norwida z „peryferyjnego” punktu widzenia odznaczała się podobną pustką intelektualną i duchową jak w Rzym za czasów Hadriana.

EN

The Polish Late Romantic poet Cyprian Norwid (1821–1883) is the author of a long and captivating narrative poem “Quidam” (written between 1854 and 1859) in which he focuses on Rome during the reign of the emperor Hadrian. In this poem Norwid devotes much attention to the relation between the old, gradually declining pagan world (Greece and Rome) and the revealed religions from the Orient (Christianity and Judaism). This narrative about the time of intellectual and spiritual transition owes its originality to a particularly Polish (East Central European) perspective. It appears that the specific ambience of Hadrian’s Rome, the interdependence between old and new is illustriously shown by the title quidam (meaning Alexander’s son) who has arrived from the periphery of the Empire to its centre. A similar “provincial” perspective is sometimes found in contemporary French historiography (Amédée Thierry), but it has a different sense. French historians, while somewhat deliberately actualising Roman history, tend to identify the fate of the Empire with contemporary France (although Gaul was Rome’s province). Norwid’s more complicated attitude is reflected in the construction of the main protagonist (Alexander’s son). Due to his origin, he never identifies with Rome, but he feels strongly attracted to ancient Greece, although he also notices the absence of vitality of the “exclusive” Greek spirit. Alexander’s son is existentially privileged since he understands the emptiness of his times, but he lacks the ability to fill this void with a new life. It is possible to transfer the relation between the Empire’s periphery (the province) and its centre (Rome) to Norwid’s times and to link it with his status as a Polish emigré in France, although there exists no full symmetry between these two worlds. The perspective of the narrator of “Quidam” often merges with the point of view of Alexander’s son, but the difference is that the former knows more: he can grasp the fate of his main character in the context of “holy history” (Heilsgeschichte). Their closeness contributes – on the other hand – to the possibility of a non-political actualisation of the poem (going beyond the allegory of Poland: Greece oppressed by its neighbours, and Russia as Rome). Norwid’s epoch was—from his “peripheral” point of view—characterised by similar intellectual and spiritual emptiness as that in Hadrian’s Rome.

Keywords

EN

Cyprian Norwid; “Quidam”; Rome; Amédée Thierry

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2021
• Volume: 112
• Issue: 3
• Pages: 67-89

Dates

printed

2021-09-23

Contributors

author

Van Nieukerken Arent

• Universiteit van Amsterdam

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2021.3.4