Ekonomiczne przyczyny i mechanizmy rozpadu Związku Radzieckiego

• Authors: Konrad Świder

Title variants

EN

Economic Reasons and Mechanisms of the Disintegration of the Soviet Union

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W grudniu 1991 r. ostatecznie rozpadł się Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), który to fakt można uznać za największe wydarzenie geopolityczne XX w. Dezintegracja imperium radzieckiego oznaczała kres dwubiegunowego systemu międzynarodowego, w którym rywalizowały ze sobą dwa bloki zorganizowane ideologicznie, politycznie, ekonomicznie i militarnie wokół dwóch globalnych supermocarstw – Stanów Zjednoczonych oraz Związku Radzieckiego. Rozpad ZSRR ostatecznie uwolnił demokratyzujący się na fali pieriestrojki i własnych masowych ruchów demokratycznych środkowoeuropejski satelicki blok socjalistyczny od zależności od Moskwy. Można wyróżnić kilka grup czynników, które przyczyniły się do upadku Związku Radzieckiego i ideologii, na której się opierał – komunizmu. Były to czynniki ideologiczne, polityczne, ekonomiczne, narodowościowe i społeczne. Niniejszy tekst traktuje o ekonomicznych przyczynach rozpadu ZSRR, gdyż gospodarka była uznawana przez marksistowskich ideologów radzieckich za „bazę” całego systemu, a pozostałe jego komponenty – za „nadbudowę”.

EN

W grudniu 1991 r. ostatecznie rozpadł się Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), który to fakt można uznać za największe wydarzenie geopolityczne XX w. Dezintegracja imperium radzieckiego oznaczała kres dwubiegunowego systemu międzynarodowego, w którym rywalizowały ze sobą dwa bloki zorganizowane ideologicznie, politycznie, ekonomicznie i militarnie wokół dwóch globalnych supermocarstw – Stanów Zjednoczonych oraz Związku Radzieckiego. Rozpad ZSRR ostatecznie uwolnił demokratyzujący się na fali pieriestrojki i własnych masowych ruchów demokratycznych środkowoeuropejski satelicki blok socjalistyczny od zależności od Moskwy. Można wyróżnić kilka grup czynników, które przyczyniły się do upadku Związku Radzieckiego i ideologii, na której się opierał – komunizmu. Były to czynniki ideologiczne, polityczne, ekonomiczne, narodowościowe i społeczne. Niniejszy tekst traktuje o ekonomicznych przyczynach rozpadu ZSRR, gdyż gospodarka była uznawana przez marksistowskich ideologów radzieckich za „bazę” całego systemu, a pozostałe jego komponenty – za „nadbudowę”.

Keywords

PL

Związek Radziecki; imperium; komunizm; rozpad; ekonomia

EN

Soviet Union; empire; communism; disintegration; economics

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2018
• Volume: 10(46)
• Issue: 3
• Pages: 77-90

Contributors

author

Konrad Świder

• Polska Akademia Nauk, Instytut Studiów Politycznych

References

• Bratkiewicz J., Tradycjonalizm, kolektywizm, despotyzm. Kontynuacyjne ujęcie ewolucji historyczno-politycznej (ze szczególnym uwzględnieniem Rosji), Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN 1991.
• Bukowski W., Moskiewski proces. Dysydent w archiwach Kremla, tłum. J. Darczewska [i in.], Warszawa: „Politeja”–„Świat Książki” 1998.
• Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Paryż: Instytut Literacki 1988.
• Madej Z., Rosyjskie zmagania cywilizacyjne, Warszawa: Oficyna Naukowa 1993.
• Malia M., Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego 1917-1991, tłum. M. Hułas, E. Wyzner, Philip Wilson, Warszawa: 1998.
• Marciniak W., Rozgrabione imperium. Upadek Związku Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej, wyd. 2, Kraków: Wydawnictwo Arcana 2004.
• McCauley M., Narodziny i upadek Związku Radzieckiego, tłum. Z. Landowski, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza 2010.
• Nolte H.-H., Tradycja zacofania. Pięć wieków Rosji w systemie światowym, Poznań 1997. Wykłady Instytutu Historii UAM.
• Schweizer P., Victory, czyli zwycięstwo, tłum. I. Apiński, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” 1994.
• Skidelsky R., Świat po komunizmie. Spór o nasze czasy, tłum. S. Amsterdamski, Kraków–Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak–Fundacja im. Stefana Batorego 1999.
• Staniszkis J., Postkomunizm. Próba opisu, Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria 2001.
• Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1996.
• Walicki A., Odpowiedź Michnikowi, „Gazeta Wyborcza”, 12-13 stycznia 2008.
• Wittfogel K., Władza totalna. Studium porównawcze despotyzmu wschodniego, red. E. Kossarzecka, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2004.
• Боффа Дж., От СССР к России. История неоконченного кризиса. 1964-1994, пер. с ит. Л. Хаустова, Москва: Международные отношения 1996.
• Бунич А., Осень олигархов. История прихватизации и будущее России, Москва: Эксмо 2005.
• Вишневский А., Серп и рубль. Консервативная модернизация в СССР, Москва: ОГИ 1998.
• Гайдар Е., Гибель империи. Уроки для современной России, Москва: РОССПЭН 2006.
• Мау В., Экономика и власть. Политическая история экономической реформы в России 1985–1994, Москва: Дело 1995.
• Макроэкономические индикаторы России, „Вопросы экономики” 1995, nr 12.
• Перегудов С., Лапина Н., Семененко И., Группы интересов и российское государство, Москва: Эдиториал УРСС 1999.
• Пихоя Р., Почему распался Советский Союз?, w: Трагедия великой державы. Национальный вопрос и распад Советского Союза, ред. Г. Севостьянов, Москва: Социально-политическая мысль 2005.
• Россия: Государственные приоритеты и национальные интересы, ред. О. Волобуев, Москва: РОССПЭН 2000.
• Согрин В., Политическая история современной России. 1985–2001: От Горбачева до Путина, Москва: Инфра-М – Весь мир 2001.

Identifiers

DOI

10.18290/rns.2018.46.3-6