KOMPROMIS I METODA – WYBRANE ASPEKTY TEORII KONSERWATORSKICH ALOISA RIEGLA I CESARE BRANDIEGO

• Authors: Krawczyk Janusz

Title variants

EN

THE EXPROPRIATION OF HISTORICAL IMMOVABLES

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The expropriation of historical immovables for the sake of the State Treasury is a special legal instrument used in the name of collective interest and concern for the national heritage. The expropriation of immovables consists of the deprivation or limitation of ownership rights, the right of perpetual usage or other rights concerning immovables. Intervention into the right of ownership of historical immovables, which involves expropriation, should be realised in accordance with the binding law. The legal foundations for expropriation can be found in three types of regulations: the Constitution of the Republic of Poland, statutes and international public and European law. Decisions pertaining to a temporary seizure of historical immovables and expropriation have been divided between two organs of public administration: the voivodeship conservator of historical monuments and the starosta, with the former acting as the advisory and motionfiling organ, while the starosta conducts the expropriation procedure and makes decisions about the expropriation of the immovables. The expropriation of historical immovables conceived as legal institution, which is to guarantee the preservation of historical monuments by the state, is both correct and regular. Its application, however, calls for the observation of administrative procedures, which considerably increase the time of the procedure. As a consequence, it causes a considerable delay of conservation undertakings aimed at saving the original historical substance. In view of the fact that expropriation usually relates to the most damaged and neglected monuments, chances for the preservation of even the smallest fragment of the original are often slight, and the institution of expropriation, whose purpose is to salvage historical monuments, could contribute to a rapidly progressing and irreversible reduction of the original historical substance. The conservation milieu, mindful of scientific accomplishments and the postulates of the charter for the protection of historical monuments, strives at a preservation of the original historical substance as little altered as possible. It seems more correct, therefore, to opt for a less radical path – to persuade the owner to agree to conservation or sale. Expropriation, envisaged as a form of legal coercion, should be applied in exceptional cases, when the repertoire of other possibilities has been exhausted. On the other hand, it should not be avoided, keeping in mind the fact that historical monuments are supposed to survive not only for the sake of our generation, and that their protection, perceived as a public goal, justifies expropriation.

Keywords

PL

teoria a praktyka konserwatorska; Alois Riegl; Cesare Brandi; światowa myśl konserwatorska; poglądy Aloisa Riegla; poglądy Cesare Brandiego; zamierzone i niezamierzone znaki pamięci; pomniki zamierzone i niezamierzone; znak pamięci; wartości upamiętniające; wartość historyczna; wartość dawności; pomniki dawności; wartość ważna dla teraźniejszości; Nowoczesny kult pomników; Der moderne Denkmalkultus; Teoria restauracji; Teoria del restauro; dwubiegunowość odbioru dzieła sztuki; instancja estetyczna oraz instancja historyczna; restauracja aktywna; restauracja prewencyjna; konserwacja

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2009
• Issue: 2
• Pages: 64-74

Dates

published

2010

Contributors

author

Krawczyk Janusz

• dr hab., Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Słownik języka polskiego, Warszawa 1978, tom 1, s. 980.
• por. K. Kliszczyński, Zabytek i negocjacje – kilka uwag o teorii konfliktu i sposobach z nim sobie radzenia, [w:] K. Gutowska, Problemy zarządzania dziedzictwem kulturowym, Warszawa 2000, s. 135-138.
• C. Boito, I nostri vecchi monumenti: conservare o restaurare?, „Nuova antologia di scienze, lettere ed arti”, LXXXVII, s. 480-506. Poszerzona wersja tego tekstu została opublikowana w: tenże, Questioni pratiche de belle arti: restauri, concorsi, legislazione, professione, insegnamento, Milan 1893, s. 3-48. W niniejszej pracy korzystałem z tłumaczenia francuskiego: tenże, La restauration en architecture, [w:] F. Choay, Conserver ou restaurer. Les dilemmes du patrimoine, Besançon 2000, s. 23-67.
• J. Krawczyk, Teoria Cesare Brandiego jako przedmiot refleksji historyczno-konserwatorskiej, [w:] Sztuka konserwacji i restauracji. The Art of Conservation and Restoration, Warszawa 2007, s. 94-105
• J. Krawczyk, A Monument and a work of art. Selected aspects from the theories of Cesare Brandi and Alois Riegl, [w:] Il pensiero di Cesare Brandi dalla teoria alla pratica. Cesare Brandi’s thought from theory to practice, Roma 2008, s. 234-239; tenże, Teoria Aloisa Riegla i jej polska recepcja a problemy współczesnego konserwatorstwa, [w:] Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, Warszawa–Lublin 2008, s. 63-74; tenże, Dzieło sztuki w teorii restauracji Cesare Brandiego, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, 2010. Na temat genezy obu teorii i kontekstu kulturowego, w jakim powstawały zob. J. Jokilehto, Alois Riegl e Cesare Brandi nel loro contesto culturale, [w:] La Teoria del restauro nel novecento da Riegl a Brandi, Firenze 2006, s. 51-57.
• A. Riegl, Der moderne Denkmalkultus. Sein Wesen und seine Entstehung, Wien–Leipzig 1903; wydanie polskie: tenże, Nowoczesny kult zabytków. Jego istota i powstanie, [w:] Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, Warszawa 2002, s. 27-70. Swoje poglądy na temat konserwacji zabytków Riegl przedstawił także w artykule z 1905 r.: Neue Strömungen in der Denkmalpflege; (wydanie polskie: tenże, Nowe prądy w dziedzinie opieki nad zabytkami, [w:] Alois Riegl, Georg Dehio..., jw., s. 89-104.
• Por. K. Piwocki, Pierwsza nowoczesna teoria sztuki. Poglądy Aloisa Riegla, Warszawa 1970;
• B. Szmygin, Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Lublin 2000;
• B. Szmygin, Teoria zabytku Aloisa Riegla, „Ochrona Zabytków” 2003, nr 3/4, s. 148-153;
• J. Krawczyk, Teoria Aloisa Riegla i jej polska recepcja..., jw.
• F. Choay, L’Allégorie du patrimoine, Paris 1992; tenże, Sept propositions sur le concept d’authenticité et son usage dans les pratiques du patrimoine historique, [w:] Nara conference on Authenticity dans le cadre de la Convention du Patrimoine Mondial, Tokyo 1995, s. 101-120; D. Fabre, Ancienneté, altérité, autochtonie, [w:] Domestiquer l’histoire. Ethnologie des monuments historiques, Paris 2000, s. 195-207; J. Krawczyk, Teoria Aloisa Riegla i jej polska recepcja..., jw.; tenże, Meble jako przedmioty użytkowe i zabytki. U podstaw problematyki konserwatorskiej mebli zabytkowych, Toruń 2006, s. 14-16, 27-29, 35-37.
• M. Chladenius, Allgemeine Geschichtswissenschaft, worinnen der Grund zu einer neuen Einsicht in allen Arten der Gelahrtheit gelegt wird, Leipzig 1752, s. 354.
• Por. D. Poulot, Le patrimoine et les aventures de la modernité, [w:] Patrimoine et modernité, Paris–Montréal 1998, s. 49-51.
• Encyklopedia Katolicka, tom X, Lublin 2004, s. 177-178.
• A. Riegl, Gesammelte Aufsätze, Augsburg–Wien 1929, s. 186.
• Ch. Montalembert, O wandalizmie i katolicyzmie w sztuce. List do Pana Wiktora Hugo (1832), [w:] Zabytek i historia, Warszawa 2002, s. 63; C. Boito, La restauration en architecture..., jw., s. 38.
• M. Arszyński, Idea, pamięć, troska, Malbork 2007, s. 97-98, 140-141.
• F.-R. Martin, Le „polithéisme des valeurs” et la burocratie dans le culte moderne des monuments. Aloďs Riegl et Max Weber, [w:] Patrimoine..., jw., s. 71-88.
• Por. K. Pomian, Historia. Nauka wobec pamięci, Lublin 2006.
• Voltaire, Dictionnaire philosophique (1764), [w:] Oeuvres complčtes de Voltaire, avec des notes et une notice historique sur la vie de Voltaire, t. 7, Paris 1885, s. 681-690.
• por. J. Krawczyk, Historia i teraźniejszość teorii konserwacji, [w:] Problemy konserwacji i badań zabytków architektury, Gdańsk 2008, s. 16-21.
• E. Tyszkiewicz, Badania archeologiczne nad zabytkami przedmiotów sztuki, rzemiosł itd. w dawnej Litwie i Rusi Litewskiej, Wilno 1849, s. 6.
• J. Boulet, La mémoire d’Aloďs Riegl, [w:] Aloďs Riegl, Le culte moderne des monuments, sa nature, son origine, Paris 1984, s. 7-27; por. także M.K. Talley Jr., The Eye’s Caress: Looking, Appreciation, and Connoisseurship, [w:] Historical and Philosophical Issues in the Conservation of Cultural Heritage, Los Angeles, Washington 1995, s. 18-21.
• C. Brandi, Teoria del restauro. Leziono raccolte da L. Vlad Borrelli, Raspi Serra, G. Urbani, con bibliografia generale dell’autore, Roma 1963; tenże, Teoria restauracji, Warszawa 2006.
• J. Dewey, Arts as experience, New York 1934 (w niniejszej pracy korzystałem z wydania polskiego: tenże, Sztuka jako doświadczenie, Wrocław–Warszawa–Kraków 1975);
• G. Basile, Teoria e pratica del restauro in Cesare Brandi. Prima definizione dei termini, Roma 2007, s. 106.
• A. Motycka, Rozum i intuicja w nauce: zbiór rozpraw i szkiców filozoficznych, Warszawa 2005.
• por. I. Szmelter, Spuścizna Cesare Brandiego w kontekście współczesnych teorii konserwatorskich, [w:] Konserwacja zapobiegawcza w muzeach, Warszawa 2007, s. 17 i n.
• M. Gołaszewska, Zarys estetyki, Warszawa 1986, s. 28.

Identifiers

ISSN

0029-8247