ROZWAŻANIA NAD SREBRNYM I CZARNYM JANA LECHONIA. WIZJA CZŁOWIEKA I RELACJE INTERTEKSTUALNE W LIRYKACH – PRÓBA POSZUKIWANIA RÓŻNORODNYCH GRANIC

• Authors: Łozowska-Patynowska Anna

Title variants

EN

CONSIDERATION OVER JAN LECHOŃ’S SREBRNE I CZARNE. THE VISION OF THE MAN AND INTERTEXTUAL RELATIONS – ATTEMPT OF FINDING DIFFERENT BORDERS

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawione zostały trzy granice występujące w liryce Jana Lechonia. Wewnętrzny dramat jednostki, widoczny w wybranych poezjach w Srebrnym i czarnym (1924, powtórne wydanie w 1928), staje się głównym punktem interpretacji. Liryki skamandrytów są istotnym źródłem korespondencji dla utworów J. Lechonia. Dlatego jego liryka przedstawiona została na tle poetyckim znanych twórców międzywojennych, Juliana Tuwima, Władysława Sebyły, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Kazimierza Wierzyńskiego. Miejsce poezji J. Lechonia w tej formacji poetyckiej zdaje się być szczególnie ważne. Dlatego tak istotne okazuje się wskazanie związków pomiędzy utworami wymienionych poetów, które określić można jako aluzje literackie oraz relacje wewnątrztekstualne, a wierszami J. Lechonia. Wyznaczają one potencjalną metodę lektury tych tekstów. Związki intertekstualne między niektórymi utworami, szczególnie widoczne w Wielkiej niedźwiedzicy (1923) Kazimierza Wierzyńskiego, w Rzeczy czarnoleskiej (1929) Juliana Tuwima, w Pieśniach szczurołapa (1930) Władysława Sebyły oraz w Surowym jedwabiu (1932) Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, są reminiscencją wizji człowieka ze Srebrnego i czarnego i stają się jedną z możliwych interpretacji tych liryków. W literaturze przedmiotu problem ten nie został dotychczas podjęty. Taki sposób lektury może być nową odsłoną liryki międzywojennej. W poezjach J. Lechonia interesująca jest także istota liryki i odgrywana przez nią rola. Można zaobserwować stopniową ewolucję poezji autora Srebrnego i czarnego. Dlatego należałoby oddzielić od siebie jego twórczość międzywojenną od powojennej. W niniejszej odsłonie przedstawione zostały różnice między kreacją człowieka we wczesnych lirykach i w późnych wierszach J. Lechonia. Najważniejszą wypadkową tego odczytania jest aspekt wielowymiarowości liryki poety na tle międzywojennego warszawskiego środowiska poetyckiego.

EN

In the article have been presented three borders in Jan Lechoń’s poetry. Internal drama of person is visible in his selected poems in Srebrne i czarne (1924, second edition in 1928) that becomes the main point of interpretation. Lyrics of Skamander group are important correspondence for Lechoń’s poems. His poetry have been presented on background of lyrics of know interwar poets, Julian Tuwim, Władysław Sebyła, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska and Kazimierz Wierzyński. The place of Lechoń’s poems in Skamander group seems to be particulary important. It is possible to recover associations between lyrics of chosen poets, which should be define like literature allusions or intertext relationships, depending on accepted method of interpretation literature. Intertexsts relation between them, particularly visible in Wielka niedźwiedzica (1923) written by Kazimierz Wierzyński, Rzecz czarnoleska (1929) created by Julian Tuwim, Pieśni szczurołapa (1930) Sebyła’s poems and Surowy jedwab (1932) written by Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, are reminiscence of human being presented in Srebrne i czarne, and seems to be one of many possible interpretation. Until now in literature of subject this problem was not taken, therefore it can bring new interpretative solutions. The third visible border in Lechoń’s poetry seem to be the essence of lyric and its function. It is possible to observe distinct evolution of Lechoń’s poetry. Therefore, we should separate his interwar work from post-war wrote on emigration. In this interpretation have been chosen differences between presentation of person and his attitude in early and late lyrical Lechoń’s work. The main conclusion in the article seems to be the aspect of unique multivoice structure of poetry in interwar literature environment in Warsaw.

Keywords

PL

poezja międzywojenna; relacje między poetami; liryki skamandrytów; dialogiczna struktura utworów; ożywianie tradycji romantycznej

EN

interwar poetry; rates between poets; lyrics of Skamander group; dialogical structure of works; correspondence with romantic tradition

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe AP
• Journal: Świat Tekstów. Rocznik Słupski
• Year: 2019
• Volume: 17
• Pages: 211-228
• Physical description: oryginalny artykuł naukowy

Dates

published

2020-02-01

Contributors

author

Łozowska-Patynowska Anna

• Akademia Pomorska w Słupsku

References

• Czarnecka B., Ruchomy na szali wagi. Lechoń homotekstualny, Toruń 2013.
• Dante A., Boska komedia, przeł. E. Porębowicz, Warszawa 1984.
• Dorosz B., Lechoń i Tuwim – dzieje trudnej przyjaźni, Warszawa 2004.
• Lechoń J., Dziennik, t. I oraz III, przedm. R. Loth, Warszawa 1992–1993.
• Lechoń J., Poezje zebrane, Toruń 1995.
• Lechoń J., Srebrne i czarne, Warszawa 1928.
• Liebert J., Liryki, Toruń 2004.
• Łukszo-Nowakowska W., Jan Lechoń. Zarys życia i twórczości, Warszawa 1996.
• Marx J., Miłość i śmierć. O poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Wrocław 2007.
• Napierski S., „Druga Ojczyzna” Jerzego Lieberta, „Wiadomości Literackie” 1925, nr 19.
• Pamięci Jana Lechonia, wyd. nakładem „Wiadomości”, Londyn 1958.
• Pawlikowska-Jasnorzewska M., Poezje zebrane, t. I, Toruń 1993.
• Pochel P., Intertekstualne gry w liryce Jana Lechonia i Tadeusza Różewicza, Katowice 2012.
• Ratajczak K., Czy Lechoń w „Duchu na seansie” kompromitował poezję romantyczną i mitologię narodową?, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Literarria Polonica” 2001, nr 2.
• Sakowski J., Żałobny pas lity, „Wiadomości” 1957, nr 23.
• Sebyła W., Ukryta prawda, Warszawa 2012.
• Skrendo A., Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji, Kraków 2002.
• Słowacki J., Kordian, Warszawa 1977.
• Skubaczewska-Pniewska A., Intertekstualność czy aluzja literacka?. W: Aluzja literacka. Teoria – interpretacje – konteksty, red. A. Stoff, A. Skubaczewska-Pniewska, Toruń 2007.
• Strofy o Janie Lechoniu, oprac. S. Kaszyński, Łódź 1985.
• Tatara M., Dziedzictwo Słowackiego w poezji polskiej ostatniego półwiecza, Wrocław 1973.
• Tuwim J., Wiersze zebrane, t. I, Warszawa 1946.
• Tuwim J., Wiersze zebrane, t. II, Warszawa 1971.
• Wierzyński K., O poezji Lechonia, „Wiadomości” 1957, nr 23.
• Wierzyński K., Poezje zebrane, t. 1, Białystok 1994.
• Wittlin J., Śmierć i śmiech, „Wiadomości” 1957, nr 23.
• Wyskiel W., Kręgi wygnania. Lechoń na obczyźnie, Kraków 1988.
• Zgorzelski Cz., „Srebrne i czarne” Lechonia, „Pamiętnik Literacki” 1967, nr 58(1).