Funkcje, struktura oraz naczelnicy Grupy Łącznikowej (Przedstawicielstwa) KGB w Warszawie w latach 1954–1991

• Authors: Pawlikowicz Leszek

Title variants

EN

The Functions, Structure and Heads of the KGB Warsaw Liaison Group (mission) in the Period of 1954-1991

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Polska, jako największe i najludniejsze z europejskich państw bloku (poza samym Związkiem Radzieckim), posiadające wspólną granicę z ZSRR, a przy tym rosnące aspiracje do poszerzania swej autonomii w ramach radzieckiej strefy wpływów w Europie Wschodniej, stanowiła jeden z kluczowych obszarów rozpoznania wywiadu KGB w regionie. W artykule przedstawiono istotną rolę, jaką odgrywała warszawska Grupa Łącznikowa (Przedstawicielstwa) KGB w rozbudowanym systemie monitoringu sprawowanego przez Związek Radziecki nad Polską pomiędzy marcem 1954 r. a październikiem 1991 r. Polegała ona na unifikacji oficjalnych funkcji łącznikowych (realizowanych wobec państw uznawanych za najbliższych sojuszników ZSRR) z klasycznymi zadaniami operacyjnymi. Ich koordynację w moskiewskiej centrali powierzono odrębnemu pionowi współpracy z krajami socjalistycznymi. Poza instytucjonalno-prawnymi podstawami funkcjonowania zaprezentowano także ogólną strukturę oraz zasadnicze kierunki i zakres zadań wspomnianej ekspozytury.

EN

Poland, as the largest and most populous of the European states in the bloc (apart from the Soviet Union), having a common border with the Soviet Union and the growing aspirations to expand its autonomy within the Soviet sphere of influence in Eastern Europe, was one of the key areas of KGB intelligence activity in the region. The article presents the important role played by the KGB Warsaw Liaison Group (mission) in the complicated system of monitoring of Poland exercised by the Soviet Union between March 1954 and October 1991. It was based on the unification of the official liaison functions (realized with respect to the states considered as the closest allies of the USSR) with conventional operational tasks. Their coordination at the Moscow headquarters was entrusted to a separate division of cooperation with the socialist countries. Apart from the institutional and legal bases of operation, the article presents also the general structure as well as the main directions and scope of the agency’s tasks.

Keywords

PL

wywiad zagraniczny; KGB; Polska; kontrola

EN

foreign intelligence; KGB; Poland; control

• Publisher: Instytut Nauk Społecznych i Bezpieczeństwa Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach / Oficyna Wydawnicza RYTM
• Journal: SECRETUM. Służby specjalne, bezpieczeństwo, informacja
• Year: 2015
• Issue: 2(3)
• Pages: 102 - 111

Contributors

author

Pawlikowicz Leszek

• Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. (2010). Rola i zadania Grupy Operacyjnej „Wisła” oraz jej funkcjonowanie w Moskwie w latach 1970–1990. Funkcjonowanie Grupy KGB „Narew” w Warszawie. W: Z. Nawrocki (red. nacz.), Współpraca SB MSW PRL z KGB ZSRR w latach 1970–1990. Próba bilansu (s. 52–74). Warszawa: Emów.
• Andrew, C., Mitrokhin, V. (2000). The Mitrokhin Archive. The KGB in Europe and the West. London: Penguin Books.
• Баев, Й. (2009). КГБ в България. Сътрудничеството между съветските и бъ-лгарските тайни служби. София: Военно издателство.
• Barron, J. (1991a). KGB dzisiaj. Niewidzialna ręka. Warszawa: Volumen.
• Barron, J. (1991b). KGB. Tajna działalność sowieckich agentów. Warszawa: Volumen.
• Bereś, W., Burnetko, K. (1991). Gliniarz z „Tygodnika”. Rozmowy z byłym ministrem spraw wewnętrznych Krzysztofem Kozłowskim. Warszawa: BGW.
• Bułhak, W., Paczkowski, A. (2009). Soviet Friends. Relations between the Soviet and Polish security services in the years 1944–1990, as exemplified by intelligence issues. W: Aktivity NKVD/KGB a její spolupráce s tajnými službami střední a východí Evropy 1945–1989 (t. 2, s. 147–161). Praha: Ústav pro studium totalitních režimů.
• Central Intelligence Agency. (1965, 15 July). Annex – The Russian Intelligence Services (RIS). W: Soviet and Chinese Communist Strategy and Tactics in North Africa, The Middle East, and South Asia. (United States Intelligence Board, SNIE 10-2-65). Pobrane z: http://www.foia.cia.gov.
• Central Intelligence Agency, [dod. sygn. i tłum.] Комитет государственной бе-зопасности, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. (1984, październik). Raport CIA. Wywiad Radziecki – KGB i GRU. (Sygn. IPN 01538/9). Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Warszawa.
• Crozier, B. (1978). The Surrogate Forces of the Soviet Union. London: Institute for the Study of Conflict.
• Czerpak, S., Patryas, J. (b.d.). Stosunki dyplomatyczne Polski 1944–1977 r. Informator. (t. 1 Europa – państwa socjalistyczne). Warszawa: Ministertswo Spraw Zagranicznych.
• Чертопруд, С. (2004). Андропов и КГБ. Москва: Яуза–Эксмо.
• Dubiński, K., Jurczenko, I. (1994). Być szpiegiem. Warszawa: Wydawnictwo Mik.
• Fredro-Boniecki, T. (1990). Zwycięstwo księdza Jerzego. Rozmowy z Grzegorzem Piotrowskim. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
• Grocki, M. (1992). Konfidenci są wśród nas... Warszawa: Editions Spotkania.
• Kalugin, O., Montaigne, F. (1994). Spy Master. My 32 Years in Intelligence and Espionage Against the West. London: Smith Gryphon.
• Kaszyński, K., Podgórski, J. (1994). Szpiedzy czyli tajemnice polskiego wywiadu. Warszawa: Ikar.
• Кокурин, А., Петров, Н. (red.). (2003). Лубянка. Органы ВЧК–ОГПУ–НКВД–НКГБ–МГБ–МВД–КГБ 1917–1991. Справочник. Москва: Международный Фонд «Демократия».
• Колпакиди, А., Прохоров, Д. (2001). Внешняя разведка России. Санкт-Петер-бург–Москва: Нева-Олма-Пресс.
• Kuziczkin, W. (1991). KGB bez maski. Warszawa: Alfa.
• Larecki, J. (2007). Wielki leksykon służb specjalnych świata. Organizacje wywiadu, kontr-wywiadu i policji politycznych świata, terminologia profesjonalna i żargon operacyjny. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. (1957, 12 stycznia). Соглашение о сотрудни-честве органов безопасности СССР и ПНР. Współpraca KGB z MSW. (Sygn. IPN BU 1585/2061). Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. (1971, 27 listopada). Porozumienie o współpracy organów bezpieczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Współpraca KGB z MSW. (Sygn. IPN BU MSW II 2123). Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Warszawa.
• Ministerstvo vnitra. I. správa. (1965, lipiec). Zpráva o jednání zástupců I. správy MV a První hlavní správy KGB v Praze dne 30.6.1965. (Sygn. 10010SF). Archiv Úřadu pro zahraniční styky a informace. Praha.
• Mitrokhin, V. (red.). (2002). KGB Lexicon. The Soviet Intelligence Officer’s Handbook. London–Portland: Frank Cass.
• Mr. X [Kochański, J.], Henderson, B., Cyr, C. (1983). Double Eagle. The Autobiography of a Polish Spy Who Defected to the West. New York: Ballantine Books.
• Носкова, A., Мурашко, Г. (2002). Институт советских советников в Восточ-ной Европе в 40–50 годы XX в. W: А. Ф. Носкова (red.), Москва и Восточ-ная Европа. Становление политических режимов советсково типа (1949–1953). Очерки истории. (s. 110–141). Москва: Российская политическая энциклопедия.
• Nowak, J. [Jeziorański, Z.]. (1988). Polska z oddali. Londyn: Profil.
• Paczkowski, A. (1996, 27–28 stycznia). Dzieci Feliksa Edmundowicza. Związek Radziecki a polski aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Rzeczpospolita, s. 15–16.
• Pawłow, W. (1994). Byłem rezydentem KGB w Polsce. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
• Павлов, В. (1999). Сезам, откройся! Тайные разведывательные операции. Из воспо-минаний ветерана внешней разведки. Москва: Терра.
• Petrov, N. (2010). Die sowjetischen Geheimdienstmitarbeiter in Deutschland. Der leitendePersonalbestand der Staatsicherheitsorgane de UdSSR in der Sowjetischen Besatzungs-zone Deutschlands und der DDR von 1945–1954. Biografisches Nachschlagwerk. Berlin: Memorial International und Metropol Verlag.
• Петров, Н. (2010). Кто руководил оргaнами госбезопасности 1941–1954. Спра-вочник. Москва: Мемориал-Звенья.
• Piecuch, H. (1992). „Wojciech Jaruzelski tego nigdy nie powie”. Mówi były szef wywiadu i kontrwywiadu, pierwszy zastępca ministra spraw wewnętrznych, generał dywizji Władysław Pożoga. Warszawa: Reporter.
• Прохоров, Д. (2005). Разведка от Сталина до Путина. Санкт-Петербург: Нева.
• Прокофьев, В. (2005). Александр Сахаровский. Начальник внешней разведки. Москва: Яуза-Эксмо.
• Север, А. (2008). История КГБ. Москва: Алгоритм.
• Sikora, M. (2015). Zakres zainteresowania radzieckiego cywilnego wywiadu naukowo-technicznego w okresie rządów Michaiła Gorbaczowa. Z perspektywy wymiany informacji wywiadowczej pomiędzy MSW PRL a KGB ZSRR. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego, (7), 66–87.
• Stanisławczyk, B., Wilczak, D. (1999). Pajęczyna. Syndrom bezpieki. Warszawa: ABC.
• Scherer, J.L. (red.). (1979). USSR Facts & Figures Annual (vol. 3). Gulf Breeze: Academic International Press.
• Sheymov, V. (1994). Tower of Secrets. New York: Harper Paperbacks.
• Шевякин, А. (2010). Система безопасности СССР (1945–1991). Структура. Функции. Руководство. Москва: Раменская типография.
• Szwagrzyk, K. (2009). Rola oficerów sowieckich w aparacie bezpieczeństwa Polski („cywilnym” i wojskowym). W: K. Rokicki, S. Stępień (red.), W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944–1993 (s. 203–209). Warszawa: IPN.
• Weremiuk, S. (2014). Specyfika stosunków polsko-radzieckich w latach 1944–1991. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego, (6), 43–57.
• Zacharski, M. (2010). Rosyjska ruletka. Poznań: Zysk i S-ka.