Transgresje wczesnej twórczości Józefa Chełmońskiego. O przedstawieniach kobiet w obrazach z Pracowni w Hotelu Europejskim w Warszawie

• Authors: Gołąb Maria

Title variants

EN

Transgressions of Józef Chełmoński’s Early Oeuvre. On Representations of Women in the Paintings from the Europejski Hotel’s Studio in Warsaw

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Five or six large-sized paintings by Józef Chełmoński dedicated to the woman and painted at the Europejski Hotel’s Studio in Warsaw in 1875, of which only the Indian Summer is generally known, are the most important artistic manifesto in Polish art of the time. The Romantic paradigm of Polish culture alongside the pressure of Positivist modernity, the experience of Naturalism and Realism, as well as the attractiveness of the allegorical language of art (grounded in the adoration for Grottger, typical of that generation), all these mark the major ideological and painterly horizons of Chełmoński’s art of the period. The artistic effects of the cycle in question (the latter partly reconstructed due to three paintings having disappeared) define the transgressive character of the oeuvre of the Warsaw artist owing to the ‘borderline’ painterly language, bordering on both allegory and symbolism. It allowed to create a radically different statement on the woman versus the contemporarily valid emancipation discourse by evoking in all the paintings of the cycle a figure of a day-dreaming woman

Keywords

EN

Józef Chełmoński; Europejski Hotel’s Studio in Warsaw; Romantic paradigm; Positivist modernity; Naturalism; Realism; Transgressions; figure of a day-dreaming woman

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2014
• Volume: 76
• Issue: 4
• Pages: 583-596

Contributors

author

Gołąb Maria

• Muzeum Narodowe, Poznań

References

• A Window on the World. Looking Through the Window of Art. From Renaissance to Today. From Dürer to Mondrian and Beyond, kat. wyst., Museo Cantonale d’Arte e Museo d’Arte, Lugano, Fondation de l’Hermitage, Lausanne, Milano 2012.
• Białostocki Jan, „Ikonografia romantyczna”, [w:] Romantyzm. Studia nad sztuką drugiej połowy XVIIII i XIX wieku, Warszawa 1967.
• Bończa-Tomaszewski Nikodem, Źródła narodowości. Powstanie i rozwój polskiej świadomości w II połowie XIX i na początku XX wieku, Wrocław 2006.
• Borkowska Grażyna, Pozytywiści i inni, Warszawa 1999.
• Brykalska Maria, „Aleksander Świętochowski. Poseł prawdy i walka o prawdę”, [w:] Warszawa pozytywistów, red. Janina Kulczycka-Saloni, Ewa Ihnatowicz, Warszawa 1992.
• Dufour-Kowalska Gabrielle, Caspar David Friedrich. U źródeł wyobrażeń romantycznych, tłum. Maria Rostworowska, Kraków 2005.
• Fried Michael, „Courbet’s «Femininity»”, [w:] Courbet Reconsidered, kat. wyst., red. Sarah Faunce, Linda Nochlin, The Brooklyn Museum 1988, New Haven-London 1988.
• Ginkowa Łucja, Koń ma duszę w sobie, Warszawa 1988.
• Gołąb Maria, Chełmoński, Chmielowski, Witkiewicz. Pracownia w Hotelu Europejskim w Warszawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 2010.
• Górnicka-Boratyńska Aneta, Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863-1939), Izabelin 2001.
• Grzybkowska Teresa, Eros w sztuce polskiej, Warszawa 1993.
• Grzybkowska Teresa, „Józef Chełmoński symbolista. Rozważania na marginesie wystawy poznańskiej”, Biuletyn Historii Sztuki, 1988, nr 3.
• Grzybkowska Teresa, „Szkoła monachijska 1850-1914”, Biuletyn Historii Sztuki, 1981, nr 1.
• Jakubowska Agata, „I po co ten feminizm. O feministycznej historii sztuki”, Biuletyn Historii Sztuki, 1999, nr 3-4.
• Janion Maria, Gorączka romantyczna, Gdańsk 2007.
• Janion Maria, „Marzący jest tam, gdzie go nie ma, a nie ma go tu, gdzie jest”, [w:] Style zachowań romantycznych. Propozycje i dyskusje, red. Maria Janion, Maria Zielińska, Warszawa 1986.
• Mocarska-Tycowa Zofia, „O powinowactwach literatury realistycznej z malarstwem monachijczyków”, [w:] Malarze polscy w Monachium. Studia i szkice, red. Zdzisław Fałtynowicz, Eliza Ptaszyńska, Suwałki 2007.
• Modrzejewska Helena, Wspomnienia i wrażenia, Warszawa 1957.
• Morawska Hanna, Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, t. I: W poszukiwaniu nowoczesności, t. 3: Realizm. Antologia, Warszawa 1977.
• Morawska Hanna, Kłopoty krytyka. Thoré-Bürger wśród prądów epoki (1855-1869), Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
• Nead Linda, Akt kobiecy. Sztuka, obscena i seksualność, tłum. Ewa Franus, Poznań 1998.
• Nochlin Linda, Realizm, tłum. Wiesław Juszczak, Tadeusz Przestępski, Warszawa 1974.
• Nochlin Linda, Gustave Courbet: A Study of Style and Society, New York-London 1976.
• Nochlin Linda, „Courbet’s Real Allegory: Rereding «The Painter’s Studio»”, [w:] Courbet Reconsidered, kat. wyst., red. Sarah Faunce, Linda Nochlin, The Brooklyn Museum 1988, New Haven-London 1988.
• Nochlin Linda, Representing Woman, London-New York 1999.
• „Obrazy na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych Warszawie”, Tygodnik Mód i Powieści, 1875, nr 46.
• Piasecki Zbigniew, Stanisław Witkiewicz. Młodość i wczesny dorobek artysty, Warszawa-Wrocław 1983, s. 134.
• Piątkowski Henryk, „Chełmoński (Wystawa zbiorowa prac jego w Towarzystwie Zachęty)”, Kurier Warszawski, 1907, nr 83.
• Pollock Griselda, Feminism and Modernism, [w:] Framing Feminism: Art and the Woman’s Movement 1970-1985, red. Rozsika Parker, Griselda Pollock, London-New York 1987.
• Poprzęcka Maria, „O alegorii w 2 poł. XIX wieku”, [w:] Sztuka 2. połowy XIX wieku, Warszawa 1973.
• Poprzęcka Maria, „Problemy feministycznej historii sztuki”, [w:] Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX w., red. Anna Żarnowska, Andrzej SZWARC, t. II, cz. 1, Warszawa 1992.
• Poprzęcka Maria, „Gest, który nic nie wyraża”, [w:] Poprzęcka Maria, Pochwała malarstwa. Studia z historii i teorii sztuki, Gdańsk 2000.
• Porębski Mieczysław, Sztuka a informacja, Kraków 1986.
• Porębski Mieczysław „Programy, poetyki, postawy, style”, [w:] Rzeczywistość, realizm, reprezentacja, red. Maria Poprzęcka, Warszawa 2001.
• Prokop Jan, „Kobieta Polka”, [w:] Słownik literatury polskiej XIX w., red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa, Wrocław 1999.
• Ripa Cesare, Ikonologia, tłum. Ireneusz Kania, Kraków 1998.
• Siemieński Lucjan, „Z wystawy obrazów i rzeźb”, Czas, 1875, nr 142.
• Sieradzka Anna, „Przedstawienia kobiet pracujących w polskim malarstwie i grafice doby pozytywizmu”, [w:] Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, t. VI, Warszawa 2000.
• Skalska Agnieszka, Przeoczenie – Overlook, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2010.
• Sygietyński Antoni, „Sztuka na Wystawie Powszechnej w Paryżu”, Ateneum, 1878, t. III.
• Theweleit Klaus, Male Fantasies, Minneapolis 1987.
• Tranches de vie. Le Naturalisme en Europe 1875-1915, kat. wyst., oprac. Herwig Todts, Dorine Cardyn-Oomen, Nathalie Monteyne, Leen De Jong, Musée Royal des Beaux-Arts d’Anvers, Ludion 1997.
• Walczewska Sławomira, Damy, rycerze i feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, Kraków 1999.
• Wawrzeniecki Marian, „Przyczynek do charakterystyki Józefa Chełmońskiego”, Sztuka i krytyka, 1924, nr 3.
• Żuchowski Tadeusz J., „Przestrzeń i okno w pracowni Caspara Davida Friedricha”, [w:] Pracownia i dom artysty XIX i XX wieku. Mitologia i rzeczywistość, red. Andrzej Pieńkos, Warszawa 2002.