Indywidualizm a dobro wspólne. Czy myśl amerykańskiego oświecenia może być wciąż aktualna?

• Authors: Magdalena Kiełkowicz-Werner

Title variants

EN

Individualism and common good. Are the ideas of the American Enlightenment still relevant?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Początki państwowości Stanów Zjednoczonych stanowią niezwykle interesujący przypadek jeśli mamy zamiar badać relację między indywidualizmem a postulatem budowania dobra wspólnego. Możemy bowiem wyróżnić rzeczywiste procesy tworzenia się wspólnoty niemal od samego początku (co nie jest wykonalne na przykład w Europie) i prześledzić, w jaki sposób określone idee filozoficzne i religijne wpływały na jej kształt. W swoim artykule omawiam przede wszystkim propozycje Benjamina Franklina. Rozważania te nie mają jednak wyłącznie charakteru historycznego. Wspólnota Amerykanów stanowi bowiem wciąż punkt odniesienia dla wielu społeczeństw i państw przechodzących proces transformacji, jak również dla Unii Europejskiej. W artykule krótko rozważę, jakie znaczenie, na najogólniejszym poziomie, możemy nadać postulatowi czerpania z amerykańskich wzorców.

EN

The origins of the United States of America are highly interesting if we are to investigate the relations between the idea of individualism and the idea (the postulate) of the common good. This is because we can empirically discriminate the real processes of creating a society in fact from its very beginning (which is not possible, for example, in Europe). Thus, we can also get to know how certain philosophical as well as religious ideas influenced these processes. The considerations are not only historical. The American society is still the reference point for many societies, and for the European Union too. Hence, I will try to characterize very briefly what it could mean to model the EU on the USA.

Keywords

PL

B. Franklin; Stany Zjednoczone Ameryki; wspólnota; dobro wspólne; indywidualizm

EN

B. Franklin; the United States of America; community; common good; individualism

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2013
• Issue: 37
• Pages: 34-50

Contributors

author

Magdalena Kiełkowicz-Werner

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

References

• Arystoteles [1982] – Arystoteles, Etyka Nikomachejska, PWN, Warszawa 1982.
• Babiński [2006] – G. Babiński, Społeczeństwo amerykańskie – jak je opisywał Alexis de Tocqueville, co podkreślali Richard i Doris Taub, i co z tych obserwacji jest aktualne obecnie, [w:] A. Mania, P. Laidler (red.), Amerykańska Demokracja w XXI wieku, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
• Bernacki [2011] – W. Bernacki, Myśl polityczna I Rzeczpospolitej, Arcana, Kraków 2011.
• Fiering [1978] – N.S. Fiering, Benjamin Franklin and the way to Virtue, „American Quarterly” 30 (2) 1978, s. 199-223.
• Forde [1992] – S. Forde, Benjamin Franklin's Autobiography and the Education in America, „The American Political Science Review” 86 (2) 1992, s. 357-368.
• Franklin [1964] – B. Franklin, Autobiografia, [w:] W. Furmańczyk, I. Sowińska (red.), Myśl amerykańskiego oświecenia, PWN, Warszawa 1964.
• Franklin [1964] – B. Franklin, List do Ezry Stilesa, [w:] W. Furmańczyk, I. Sowińska (red.), Myśl amerykańskiego oświecenia, PWN, Warszawa 1964.
• Franklin [2004a] – B. Franklin, To..., [w:] A. Houston (red.), Franklin: The Autobiography and other writings on politics, economics, and virtue, Cambridge University Press, Cam- bridge 2004, s. 272-273.
• Franklin [2004b] – B. Franklin, To Josiah and Abiah Franklin, [w:] A. Houston (red.), Frank- lin: The Autobiography and other writings on politics, economics, and virtue, Cambridge University Press, Cambridge 2004, s. 172-173.
• Kaiser-Lechowicz [2006] – A. Kaiser-Lechowicz, Poleganie na samym sobie: indywidualizm i demokracja amerykańska, [w:] A. Mania, P. Laidler (red.), Amerykańska Demokracja w XXI wieku, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
• Kapiszewski [2006] – A. Kapiszewski, Promowanie demokracji w świecie arabskim – koncepcje prezydenta George’a W. Busha, [w:] A. Mania, P. Laidler (red.), Amerykańska Demokracja w XXI wieku, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
• Krzywicki [1958] – J. Krzywicki, Filozofia amerykańska, Boston University Press, 1958.
• Mazur [2010] – K. Mazur, Polska ejdetyczna, „Pressje” (22-23) 2010.
• McCarthy [2010] – C. McCarthy, Krwawy południk albo wieczorna łuna na Zachodzie, przeł. R. Sudół, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010.
• McCoy [1978] – D.R. McCoy, Benjamin Franklin's vision of Republican Political Economy for America, „The William and Mary Quarterly” 35 (4) 1978, s. 605-628.
• Michina [2005] – F. Michina, Krótka historia filozofii amerykańskiej, przeł. M. Aleksadrowicz, KOS, Katowice 2005.
• Parrington [1968] – V.L. Parrington, Główne nurty myśli amerykańskiej. Mentalność kolonialna 16201800, przeł. H. Krzeczkowski, PIW, Warszawa 1968.
• Pułło [1997] – A. Pułło, System Konstytucyjny Stanów Zjednoczonych, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997.
• Source [1975] – M.M. Source, Benjamin Franklin and the Penal Laws, „Journal of the History of Ideas” 36 (3) 1975.
• Staniszkis [2009] – J. Staniszkis, Antropologia władzy. Między Traktatem Lizbońskim a kryzysem, Pruszyński i S-ka, Warszawa 2009.
• Stourzh [1953] – G. Stourzh, Reason and Power in Benjamin Franklin's Political Thought, „The American Political Science Review” 47 (4) 1953, s. 1092-1115.
• Tindall, Shi [2002] – G.B. Tindall, D.E. Shi, Historia Stanów Zjednoczonych, przeł. A. Bartkowicz, H. Jankowski, J. Ruszkowska, Zysk i S-ka, Poznań 2002.
• Tocqueville [2005] – A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
• Ziemkiewicz [2004] – R. Ziemkiewicz, Polactwo, Fabryka Słów, Lublin 2004.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.37.2013.527