Solidarność poznaniaków. Komitet Studenckiej Pomocy dla Więźniów Politycznych i jego kontynuacja w postaci akcji "rodzin zastępczych" (1956-1959)

• Authors: Noszczak Bartłomiej

Title variants

EN

Solidarity amongst residents of Poznań the Student Help Committee for Political Prisoners and its continuation in the form of "foster families" (1956-1959)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na fali przemian społeczno-politycznych związanych z wydarzeniami polskiego Października jesienią 1956 r. z inicjatywy jezuity o. Czesława Białka powstał w Poznaniu Komitet Studenckiej Pomocy dla Więźniów Politycznych. Jego celem było niesienie bezinteresownego wsparcia materialnego, prawnego i duchowego osobom represjonowanym w PRL za przekonania polityczne. (Istnieją przesłanki, że Komitet był pierwszą w Polsce po wojnie i nie wykluczone, że w ogóle pionierską w ramach całej komunistycznej wspólnoty, oddolną inicjatywą społeczną o takim charakterze). Peerelowski aparat władzy, który przez pewien czas po Październiku ‘56 był osłabiony „odwilżowymi” perturbacjami, początkowo nie chciał wywoływać nowych konfliktów na linii władza-naród. Z tego powodu poznański Komitet otrzymał ze strony państwa formalną akceptację dla swojej działalności. Mimo to jego działacze napotykali na utrudnienia i szykany, które były animowane głównie przez Służbę Bezpieczeństwa. Komitet działał efektywnie do końca 1957 r., po czym związane z nim osoby rozwinęły pod patronatem o. Białka dalszą, tym razem niesformalizowaną akcję charytatywną. Z czasem tajna policja polityczna objęła poznańskich społeczników inwigilacją. Komunistyczne państwo dostrzegło w ich oddolnej inicjatywie społecznej formę kontestacji zagrażającej porządkowi ustrojowemu PRL. Przywołane działania aparatu policyjnego nieprzypadkowo zbiegły się w czasie z odchodzeniem ekipy I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki od wyłącznie deklaratywnej – jak się okazało – demokratyzacji i w 1959 r. doprowadziły do aresztowań; w ich wyniku zorganizowana w środowisku poznańskim pomoc ofiarom systemu komunistycznego ostatecznie ustała. W podobnej postaci odrodziła się w PRL dopiero dwadzieścia lat później, wraz z powstaniem Komitetu Obrony Robotników

Keywords

PL

Stalinizm represje komunistyczne więziennictwo PRL więźniowie polityczni PRL liberalizacja życia społeczno-politycznego (tzw. odwilż) Październik’56 opozycja i opór społeczny w PRL jezuici w PRL o. Czesław Białek SJ Poznań – historia po 1945 r. działalność charytatywna w PRL Związek Studentów Katolików Komitet Studenckiej Pomocy dla Więźniów Politycznych epoka Gomułki Komitet Obrony Robotników/Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”

EN

Stalinism communist repression prison system of the PRL PRL's political prisoners liberalisation of coscio-political life (so called thaw) October '56 opposition and social resistance in the PRL youth defiance in the PRL independtent student movement in the PRL Jesuits in the PRL Fr. Czesław Białek SJ Poznan - history after 1945 charity activities in the PRL Jesuits Biography Poland in the XXth century Catholic Students Association Student Help Committee for Political Prisoners "Patronat" association Gomułka's era Worker's Defence Committee Comittee for social Selfdefence "KOR"

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2016
• Issue: 28
• Pages: 80-121

Contributors

author

Noszczak Bartłomiej

• IPN Warszawa

References

• Bedyński H., Historia więziennictwa Polski Ludowej 1944–1956, Warszawa 1988.
• Białecki K., Klub Inteligencji Katolickiej w Poznaniu w latach 1956–1991, Poznań 2012.
• Bombicki M.R., Polski Październik ’56. Początek drogi, Poznań 1993.
• Codogni P., Rok 1956, Warszawa [bdw].
• Eisler J., Siedmiu „wspaniałych”. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Warszawa 2014.
• Friszke A., Między wojną a więzieniem 1945–1953. Młoda inteligencja katolicka, Warszawa 2015.
• Kamiński Ł, Waligóra G., Wstęp [w:] Kryptonim „Gracze”. Służba Bezpieczeństwa wobec Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” 1976–1981, Warszawa 2010.
• Kisielewski T., Październik 1956 punkt odniesienia. Mozaika faktów i poglądów. Impresje historyczne, Warszawa 2001.
• Kopka B., Obozy pracy w Polsce 1944–1950. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 2002.
• Lipski J.J., KOR. Komitet Obrony Robotników Komitet Samoobrony Społecznej, Warszawa 2006.
• Łabuszewski T., Problem rozliczeń zbrodni stalinowskich w Polsce – fakty i mity [w:] Wina i kara. Społeczeństwa wobec rozliczeń zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939–1956, red. P. Pleskot, Warszawa 2015.
• Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
• Makowski E., Poznański Czerwiec 1956. Pierwszy bunt społeczeństwa w PRL, Poznań 2001.
• Migdał J., Polski system penitencjarny lat 1944–1956, Gdańsk 2007.
• Nawrot E., Białek Czesław (1920–1984), jezuita [w:] Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945–1989, t. I, red. J. Myszor, Warszawa 2002.
• Paczkowski A., Aparat bezpieczeństwa w latach odwilży. Casus polski, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1995, z. 114.
• Paczkowski A., Strajki, bunty, manifestacje jako „polska droga” przez socjalizm, Poznań 2003.
• Paluszkiewicz F., Dla innych. Życie o. Czesława Białka, Warszawa 2007.
• Październik 1956. Pierwszy wyłom w systemie. Bunt, młodość i rozsądek, red. S. Bratkowski, Warszawa 1996.
• Poznański Czerwiec 1956, red. S. Jankowiak, A. Rogulska, Warszawa 2002.
• Rykowski Z., Władyka W., Polska próba. Październik ’56, Kraków 1989.
• Sajewska H., Polski Czerwony Krzyż w dziejach Gniezna 1919–2004, Gniezno 2006.
• Sobala L., Ojciec Czesław Białek (TJ) w aktach aparatu represji – OBUiAD IPN w Poznaniu [w:] Wielkopolska „Solidarność” w materiałach aparatu represji (1980–1989), red. W. Handke, Poznań 2006.
• Szwagrzyk K., Kierownictwo Departamentu X MBP przed sądami PRL [w:] Departament X MBP. Wzorce – Struktury – Działanie, red. K. Rokicki, Warszawa 2007.
• Tyszkiewicz T., Czterdziestolecie Klubu Inteligencji Katolickiej w Poznaniu 1957–1997, Poznań 1999.
• Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 1991.
• Więźniowie Wronek w okresie stalinowskim. Część I: Lata 1945–1948, oprac. G. Barczykowski, Ł. Przybyłka, Poznań 2016.
• Władyka W., Na czołówce. Prasa w Październiku 1956 roku, Warszawa–Łódź 1989.
• Wolsza T., W cieniu Wronek, Jaworzna i Piechcina… 1945–1956. Życie codzienne w polskich więzieniach, obozach i ośrodkach pracy więźniów, Warszawa 2003.
• Wolsza T., Więzienia stalinowskie w Polsce. System, codzienność, represje, Warszawa 2013.
• Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. I, Kraków–Warszawa–Wrocław 2002.