Przekształcenia przestrzenne kościoła p.w. św. Aleksandra w Warszawie

• Authors: Majdowski Andrzej

Title variants

EN

Spatial Transformations of the St. Alexander Church in Warsaw

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

In the memory ofJozef Pius Dziekoński (1844-1927) upon the 150th Anniversary of His Birth The first church in nineteenth-century Warsaw was raised in order to commemorate the enthronement of Alexander I (1777-1825), the Emperor of Russia who at the Congress of Vienna established the Kingdom of Poland and restored a vestige of Polish independence, lost in 1795. The designer of the building was Christian Peter Aigner (1756-1841). Commonly-held opinion claimed that the artist patterned himself on the Roman Pantheon. A significant departure from the original was the reduction of the span of the copula in relation to the diameter of the corps, and the location of the former on a tambour which provided additional light to the interior. The Warsaw rotunda was erected in the years 1818-1826 (fig. 1 — design; fig. 2-5 — inventories from 1883). In 1883 a competition was announced for the extension of the edifice. The first prize was granted to Jozef Dziekoński (1844-1927) who was capable of attaining a satisfactory compromise in the relations between the spatial and utilitarian program albeit at the price of distinct compositional shortcomings (fig. 7-8 — competition project). The work, inititated in 1886, was divided into two stages: the hall corps preceding the rotunda was completed up to 1889, and the whole undertaking was finished in 1894. Extant fragments of the original rotunda included parts of the walls and the old vault, discernible only in the interior. The overall appearance of the transformed building brought to mind certain similarities with the Venetian Santa Maria del Carigniano and the del Redentore. The copula, added above the rotunda, inevitably recalled the Venetian basilica. Unfortunately, it was merely a wooden imitation, covered with slate, and with ribs profiled out of copper sheet (fig. 6; 9-15 — realization project). In 1944 the St. Alexander church became the target of air raids which left behind fragments of walls and the remains of one of the towers. The general outline of the rotunda reappeared following reconstruction, but not a single trace of Dziekohski’s project was retained.

Keywords

PL

świątynie katolickie; rotunda Aignera; wartościowanie architektury; typologia rotund; kościół pw. św. Aleksandra; Józef Dziekoński

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 1994
• Issue: 1
• Pages: 22-35

Dates

published

1994

Contributors

author

Majdowski Andrzej

References

• T. Jaroszewski, Chrystian Piotr Aigner (1756-1841), Warszawa 1965;
• T. Jaroszewski, Chrystian Piotr Aigner. Architekt warszawskiego klasycyzmu, Warszawa 1970; T. Jaroszewski, Kościoł św. Aleksandra, Warszawa 1973-
• [Z. Mann], Z przeszłości Placu Trzech Krzyży w Warszawie, „Tygodnik Ilustrowany” 1939, nr 16, s. 310.
• L. Schmidtner, Zbior celniejszych gmachow miasta stołecznego Warszawy, 1823-1824.
• J. Łukaszewicz, Krotki opis historyczny kościołow parafialnych w dawnej diecezji poznańskiej, Poznań 1863, t. 3, s. 336.
• T. Lipiński, Kronika Ujazdowa do końca XVIII stulecia doprowadzona, „Biblioteka Warszawska” 1843, t. 1, s. 537 n.;
• A. Lutostańska, Z problematyki projektow rozbudowy Ujazdowa w czasach saskich. Kalwaria Ujazdowska, „Biuletyn Historii Sztuki” 1967, s. 317 n.
• M. Kwiatkowski, Stanisław August. Krol-Architekt, Warszawa 1983, s. 223 n.
• Z. Batowski, Świątynia Opatrzności z roku 1791, „Sprawozdania z posiedzeń TNW”, 1930, t. XXIII, s. 76 n.
• I. Grzesiuk- Olszewska, Świątynia Opatrzności i Dzielnica Piłsudskiego. Konkursy w latach 1929-1939, Warszawa 1993.
• A. Potocka-Wąsowiczowa, Wspomnienia naocznego świadka, Warszawa 1965, s. 289・
• J. Bartoszewicz, Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855, s. 337
• T. S. Jaroszewski i A. Rottermund, Jakub Hempel, Fryderyk Albert Lessel, Henryk Ittar, Wilhelm Henryk Minter. Architekci polskiego klasycyzmu, Warszawa 1974, s. 116.
• F. Kurowski, Pamiątki miasta Warszawy, Warszawa 1949, t. 2, s. 79.
• S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 63;
• C. Gurlit, Warschauer Bauten aus der Zeit der sachsischen Konige, Berlin 1917, s. 58;
• W. Hentschel, Die sachsische Baukunst des 18. jahrhunderts in Polen, Berlin 1967, s. 197-198.
• E. Brzeziewicz, Kronika kościoła i parafii św. Aleksandra w Warszawie, Warszawa 1930, s. 33, 55.
• W. Grabski, Kościoły warszawskie w odbudowie, Warszawa 1956, s. 25.
• W. Witkowski, Nowy kościoł w parafii świętej Barbary, Warszawa 1885, s. 1-3.
• K. Podczaszyński, Początki architektury dla użytku młodzi akademickiej, Wilno 1828, t. 1, s. 28-31
• C. L. Meeks, Pantheon Paradigm, Journal of the Society of Architectural Historians”, I960, nr 4, s. 135 n.
• K. Matuszewski, O architekturze u obcych i u nas. Uwagi ze stanowiska estetycznego, „Biblioteka Warszawska” 1881, t. 3, s. 244
• Słownik Geograficzny Krolestwa Polskiego..., Warszawa 1893, t. 13, s. 46.
• T. Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wroclaw 1980, s. 106.
• N. B. Wrangiel, Iskusstwo i gosudar Nikołaj Pawłowicz, Pietrograd 1915.
• Ch. Aigner, Budowy kościołow. Część pierwsza zamykająca cztery projekta kościołow parafialnych rożnej wielkości wdziewięciu tablicach przez ..., Warszawa 1825.
• L. Dębicki, Puławy, Lwow 1887, t. 2, s. 260.
• J. Paszenda, Jasne wnętrza kościołowXVIII wieku (w:) Między Zamościem a Padwą. Studia z historii sztuki i kultury nowożytnej ofiarowane profesorowi Jerzemu Kowalczykowi, Warszawa 1993, s. 233 n.
• M. Kwiatkowski, Plac Trzech Krzyży, „Rocznik Warszawski” 1990, s. 56 n.
• H. Marconi, Zbior projektow architektonicznych..., Warszawa 1838, poszyt 2, opis do tabl. IX i X.
• J. Wojciechowski, Kościoł jako budotola, .Architektura i Budownictwo” 1927, s. 229-231.
• W. Nowaczyk, Konkurs architektoniczny na projekt kaplicy grobowej dla Karola Scheiblera (w:) Problemy interpretacji dzieła sztuki i jego funkcji społecznych, Poznań 1980, s. 89 n.
• Z. Kiślański, Projektowane powiększenie kościoła świętego Aleksandra w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1882, nr 8, s. 33 n.
• K. M.[atuszewski], Wkwestyipowiększenia kościoła ś-go Aleksandra, „Gazeta Polska” 1875 nr 252, s. 3.
• H., Konkurs na powiększenie kościoła ś-go Aleksandra w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1884, nr 1, s. 28. 79.
• Wynik konkursu (...) na sporządzenie projektu rozszerzenia kościoła parafialnego Ś-go Aleksandra w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1884, nr 3, s. 6l
• F. K. Martynowski, Projekty konkursowe na rozszerzenie kościoła ś. Aleksandra w Warszawie, „Kurier Warszawski”, 1884, nr 21, s. 1-2.
• W. Gerson, Z dziedziny sztuk pięknych, „Tygodnik Ilustrowany”, 1884, nr 93, s. 230.
• Ks. W. Witkowski, Projekta rozszerzenia kościoła św. Alexandra w Warszawie, „Kłosy” 1884, nr 983, s. 282.
• J. Dziekoński, Przebudowa kościoła św. Aleksandra w Warszawie, .Architekt” 1903, s. 64.
• F. Martynowski, Stary i nowy kościoł św. Aleksandra, „Kurier Warszawski” 1886 nr 218, s. 2.
• J. Dziekoński, Przebudowa kościoła ś-go Aleksandra i budowa kościoła praskiego w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1889, nr 10, s. 289.

Identifiers

ISSN

0029-8247