Marszałek izby poselskiej w sejmie Rzeczypospolitej XVI–XVIII w.

• Authors: Kupisz Dariusz

Title variants

EN

Marshal of the Chamber of Deputies in the Commonwealth Sejm of the Sixteenth–Eighteenth Centuries

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The jurisdiction and tasks of the marshals (speakers) of the Old-Polish Sejm Chamber of Deputies were shaped in practice and thus were not regulated by law for many decades. The literature on the subject has always stressed that the ‘director’ of the Chamber of Deputies had to reckon with the will of his colleagues, that he did not have too many prerogatives, and the role he played during parliamentary debates resulted primarily from his personal qualities and social position. This article, however, deals with customary powers and prerogatives of the Sejm marshal, and those which in the eighteenth century began to be described in parliamentary constitutions. It is also an attempt to synthetically summarise the research conducted thus far into the ways of electing the marshal of the Sejm and the role he played in the Sejm from the sixteenth to the eighteenth century. It involved not only presiding over the sessions of the Chamber of Deputies and did not end with the closing of the Sejm session, but also included important activities after the session had finished, related to the drafting of the constitutions, and managing the election of the next marshal, which was no less important at the beginning of the next Sejm.

Keywords

EN

parliamentarism; history of the Sejm; Chamber of Deputies; Sejm marshal (speaker)

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2021
• Issue: 6(167)
• Pages: 171–194

Contributors

author

Kupisz Dariusz

• Prof. dr hab. Dariusz Kupisz Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Faculty of History and Archeology, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-9912-944X

References

• ‘Akta sejmu walnego koronnego warszawskiego in anno 1585 pro die XV Januarii złożonego’, in Diariusze sejmowe r. 1585, ed. A. Czuczyński (Komisja Historyczna Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków, 1901).
• Diariusz sejmu elekcyjnego 1648 r., ed. J.S. Dąbrowski (Historia Iagellonica, Kraków, 2013).
• Diariusz sejmu koronacyjnego Jana III Sobieskiego w 1676 roku, ed. J. Stolicki (Historia Iagiellonica, Kraków, 2019).
• Diariusz sejmu walnego warszawskiego 1701–1702, ed. P. Smolarek (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1962).
• Diariusz sejmu walnego warszawskiego z roku 1556–1557, ed. S. Bodniak (Biblioteka Kórnicka, Kórnik, 1939).
• ‘Diariusz sejmu warszawskiego 1563/1564’, in Źródłopisma do dziejów unii Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, ed. A.T. Działyński (Poznań, 1861).
• ‘Diariusz sejmu warszawskiego r. 1570’, in Dyariusze sejmów koronnych 1548, 1553 i 1570 r., ed. J. Szujski (Komisja Historyczna Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków, 1872).
• Diariusz sejmu warszawskiego w roku 1672 drugiego, ed. F. Kluczycki (Drukarnia „Czasu”, Kraków, 1880).
• ‘Dyariusz sejmu piotrkowskiego r. 1548’, in Dyariusze sejmów koronnych 1548, 1553 i 1570 r., ed. J. Szujski (Komisja Historyczna Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków, 1872).
• Dyaryusz seymu electionis między wsią Wolą y miastem Warszawą odprawionego: zdania, mowy, porządek ceremonialny seymu, ... mappę campi electoralis szopy y okopow ... w sobie zawieraiący, przez sessyey dni zebrany R.P. 1764 (Drukarnia Rzeczypospolitej i Societatis Jesu, Warszawa, 1764).
• Dyaryusz Seymu Wolnego Ordynaryinego grodzieńskiego sześcioniedzielnego Roku Pańskiego MDCCLXXXIV. Dnia 4. miesiąca października odprawuiącego się (Drukarnia Pijarów, Warszawa, 1785).
• Dyaryusz Seymu Wolnego Ordynaryinego warszawskiego sześcioniedzielnego Roku Pańskiego MDCCLXXXX. Dnia 2. miesiąca października odprawuiącego się (Drukarnia Nadworna JKM, Warszawa, 1780).
• Volumina Constitutionum, vol. 2, part 2, ed. S. Grodziski (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2008).
• Volumina Constitutionum, vol. 3, part 1, eds S. Grodziski, M. Kwiecień, A. Karabowicz (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2010).
• Volumina Legum, vol. 5, ed. J. Ohryzko (Petersburg, 1860); vols 7–8, ed. J. Ohryzko (Petersburg, 1860); vol. 9 (Wydawnictwo Komisji Prawniczej Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków, 1889); vol. 10, ed. Z. Kaczmarczyk et al. (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, 1952).
• Bidwell A.S., Blaski i cienie parlamentaryzmu brytyjskiego (Wydawnictwo Trio, Warszawa, 2001).
• Brzozowski J., ‘Marszałek poselski w Sejmie Rzeczypospolitej Obojga Narodów a speaker i clerk w parlamencie angielskim w drugiej połowie XVI wieku’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 59, no. 2 (2007).
• Byliński J., Sejm 1611 roku (E-Wydawnictwo, Wrocław, 2016).
• Chłapowski K., ‘Sierakowski Jan h. Ogończyk’, in Polski Słownik Biograficzny, vol. 37 (1996).
• Choińska-Mika J., ‘Dwa parlamenty nowożytne – polski i angielski (wieki XVI i XVII)’, in J. Ekes (ed.), Dziedzictwo Pierwszej Rzeczypospolitej w doświadczeniu politycznym Polski i Europy (Wydział Studiów Politycznych WSB-NLU w Nowym Sączu, Nowy Sącz, 2005).
• Choińska-Mika J., ‘Trudny los angielskiego parlamentarzysty – walka o wolność słowa w angielskim parlamencie ostatnich Tudorów i pierwszych Stuartów’, in D. Kuźmina (ed.), Szlachta polska i jej dziedzictwo (Oficyna Wydawnicza Aspra, Warszawa, 2013).
• Choińska-Mika J., Dean D., ‘Representation and Accountability: A Comparison of Early Modern England and Poland’, Parliaments, Estates and Representation, vol. 21, no. 1 (2001).
• Danilczyk A., W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786 (Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2010).
• Dorobisz J., ‘Kultura parlamentarna marszałków poselskich za pierwszych Wazów’, in A. Stroynowski (ed.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Dorobisz J., ‘Z problematyki procedury sejmów nadzwyczajnych za Zygmunta III’, in Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1988).
• Dubas-Urwanowicz E., ‘Sejmy podczas panowania Zygmunta Augusta. Próba porównania zgromadzeń parlamentarnych sprzed 1562 roku i sejmów po pierwszym sejmie egzekucyjnym 1562–1563’, in D. Kupisz, W. Uruszczak (eds), Sejm Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów a europejskie reprezentacje stanowe (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2019).
• Forster G., ‘Dziennik podróży po Polsce’, in W. Zawadzki (ed.), Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, vol. 2 (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1963).
• Hołdys S., Praktyka parlamentarna za panowania Władysława IV Wazy (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1991).
• Hołdys S., ‘Sejm polski i parlament angielski w XVI–XVII wieku. Porównanie procedury’, Przegląd Historyczny”, vol. 71, no. 3 (1980).
• Kaczorowski W., ‘Leszek Andrzej Wierzbicki, Marszałkowie i parlamentarzyści. Studia z dziejów sejmu polskiego w XVII wieku [recenzja]’, Opolskie Studia Administracyjno-Prawne, vol. 13, no. 2 (2015).
• Kaczorowski W., ‘Wybór marszałków poselskich na sejmach bezkrólewia 1632 r.’, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Historia, vol. 23 (1986).
• Kaniewska I., ‘Stanisław Lupa Podlodowski, działacz sejmowy pierwszej połowy XVI w.’, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, vol. 5 (1960).
• Kołodziej R., ‘Elekcje marszałków poselskich w czasach panowania Jana III Sobieskiego (1676–1695)’, in J. Maroń, R. Kołodziej (eds), Ustrój – polityka – kultura. Studia ofiarowane Profesor Stefanii Ochmann-Staniszewskiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2011).
• Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2014).
• Kołodziej R., ‘Sejm z 1718 roku na tle pierwszych sejmów grodzieńskich. Uwagi na temat wybranych elementów procedury sejmów w Grodnie’, in A. Perłakowski, M. Wyszomirska, M. Zwierzykowski (eds), W podróży przez wiek osiemnasty. Studia i szkice z epoki nowożytnej (Księgarnia Akademicka, Kraków, 2015).
• Kołodziej R., Zwierzykowski M., Bibliografia parlamentaryzmu Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2012).
• Korytko A., ‘Wokół elekcji marszałków poselskich za panowania króla Władysława IV Wazy’, Echa Przeszłości, vol. 17 (2016).
• Krakowiak P., Dwa sejmy w 1666 roku (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010).
• Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 r.). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1995).
• Kupisz D., ‘Sejm koronny w czasach dwóch ostatnich Jagiellonów’, in H. Gmiterek, S. Piątkowski, J. Wrona (eds), Między konstytucją Nihil Novi a ustawodawstwem nowoczesnej demokracji. Parlamentaryzm Polski w XVI–XX wieku (Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom, 2005).
• Leśniak K., ‘Elekcje marszałków poselskich na sejmach w okresie panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego – zarys problematyki’, Studia Historyczne, vol. 56, no. 3 (2018).
• Lewandowska-Malec I., Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587–1632) (Księgarnia Akademicka, Kraków, 2009).
• Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588 (Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa, 2002).
• Łaszewski R., Sejm polski w latach 1764–1793. Studium historyczno-prawne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań, 1973.
• Michalski J., ‘Sejm w czasach panowania Stanisława Augusta’, in id. (ed.), Historia sejmu polskiego, vol. 1 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1984).
• Ochmann-Staniszewska S., ‘Przysięga marszałka poselskiego na sejmach lat 1648–1668’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 47, nos. 1–2 (1995).
• Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, vols 1–2 (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2000).
• Olszewski H., ‘Funkcjonowanie sejmu w dawnej Rzeczypospolitej’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 35, no. 1 (1983).
• Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii 1652–1763. Prawo – praktyka – teoria – programy (Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań, 1966).
• Olszewski H., ‘Wstęp’, in W. Sieradzki (ed.), Marszałkowie sejmów I Rzeczypospolitej (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1993).
• Opaliński E., Sejm srebrnego wieku 1587–1652. Między głosowaniem większościowym a liberum veto (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2001).
• Opaliński Ł., Wybór pism, ed. S. Grzeszczuk (Ossolineum, Wrocław, 1959).
• Palkij H., Sejmy 1736 i 1738 roku. U początków nowej sytuacji politycznej w Rzeczypospolitej (Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 2000).
• Paradowski P., W obliczu „nagłych potrzeb” Rzeczypospolitej. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV Wazy (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005).
• Pawiński A., Sejmiki ziemskie. Początek ich i rozwój aż do ustalenia się udziału posłów ziemskich w ustawodawstwie sejmu walnego 1374–1505 (Druk Jana Cotty, Warszawa, 1895).
• Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, red. I. Kaniewska (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2013).
• Rachuba A., ‘Litewscy marszałkowie sejmów Rzeczypospolitej (1569–1793)’, in A. Stroynowski (ed.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763 (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2002).
• Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, vol. 1, transl. and ed. A. Przyboś, R. Żelewski (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1980).
• Seredyka J., ‘Elekcje marszałków poselskich za Zygmunta III Wazy (1587–1632)’, in K. Matwijowski, Z. Wójcik (eds), Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1988).
• Seredyka J., ‘Marszałkowie izby poselskiej za Zygmunta III Wazy’, in M. Kamler (ed.), Władza i społeczeństwo w XVI i XVII wieku. Prace ofiarowane Antoniemu Mączakowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1989).
• Seredyka J., Kaczorowski W., ‘Marszałkowie poselscy za Władysława IV Wazy’, in A. Bartnicki (ed.), Kultura, polityka, dyplomacja. Studia ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę jego urodzin (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1990).
• Stolicki J., ‘O wyborze marszałka poselskiego podczas sejmu elekcyjnego 1669 roku’, in D. Czerska (ed.), Poprzez stulecia. Księga pamiątkowa ofiarowana profesorowi Antoniemu Podrazie w 80. rocznicę Jego urodzin (Historia Iagellonica, Kraków, 2000).
• Stroynowski A., ‘Metody walki parlamentarnej w czasach stanisławowskich’, in id., „Wieczory sejmowe”. Studia nad dziejami parlamentaryzmu w epoce stanisławowskiej (Akademia im. Jana Długosza, Częstochowa, 2013).
• Stroynowski A., ‘Wpływ marszałków na obrady sejmów stanisławowskich’, in id., „Wieczory sejmowe”. Studia nad dziejami parlamentaryzmu w epoce stanisławowskiej (Akademia im. Jana Długosza, Częstochowa, 2013).
• Stroynowski A., ‘Znaczenie alternaty sejmów dla Wielkiego Księstwa Litewskiego w epoce stanisławowskiej’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 17, no. 1 (2018).
• Sucheni-Grabowska A., ‘Sejm w latach 1540–1586’, in J. Michalski (ed.), Historia sejmu polskiego, vol. 1 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1984).
• Szczygielski W., ‘Z badań nad początkami obrad Sejmu Wielkiego’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 7, no. 1 (2008).
• Uruszczak W., ‘Najstarszy sejm walny koronny „dwuizbowy” w Piotrkowie w 1468 roku’, in W. Bukowski, T. Jurek (eds), Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, vol. 2 (Societas Vistulana, Kraków, 2012).
• Uruszczak W., ‘Pierwszy sejm walny koronny „dwuizbowy” w dniach od 9 do 31 października 1468 roku’, in D. Kupisz, W. Uruszczak (eds), Sejm Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów a europejskie reprezentacje stanowe (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2019).
• Uruszczak W., Sejm walny koronny w latach 1506–1540 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1980).
• Uruszczak W., ‘„Sejm walny wszystkich państw naszych”. Sejm w Radomiu z 1505 roku i konstytucja Nihil novi’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 57, no. 1 (2005).
• Wierzbicki L.A., Marszałkowie i parlamentarzyści. Studia z dziejów sejmu polskiego w XVII wieku (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2014).
• Zielińska Z., ‘Massalski Józef Adrian’, in Polski Słownik Biograficzny, vol. 20 (1975).

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2021.78