Pierwsze znalezisko eneolitycznej siekiery miedzianej na Mazowszu „Źródła archeologiczne w rejonie Parku Kulturowego Wietrzychowice”

• Authors: Adamczak Kamil , Samborski Mariusz , Garbacz-Klempka Aldona , Bednarz Szymon , Kowalski Łukasz

Title variants

EN

First finding of the Eneolithic copper axe from Mazovia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono wyniki studiów archeometalurgicznych dotyczących płaskiej siekiery, odkrytej przypadkowo w 2016 r. na gruntach miejscowości Łady, gm. Iłów, pow. sochaczewski. Zabytek jest pierwszym okazem eneolitycznej siekiery miedzianej z Mazowsza. Przeprowadzono badanie składu surowcowego siekiery (EDXRF) i analizę jej powierzchni (OM). Określono przynależność typologiczną zabytku i poddano pod dyskusję kulturowo- społeczny kontekst siekier płaskich na obszarze ziem polskich. Ustalono, że siekiera została odlana z miedzi arsenowej i nie była najprawdopodobniej użytkowana w pradziejach. Kontekst odkrycia oraz stan zachowania zabytku wskazują, że został on zdeponowany w środowisku mokrym. Na podstawie analizy typologicznej siekierę z Ład zaklasyfikowano do typu Bytyń w wariancie A. Powinno się zatem traktować ją jako pojedynczy skarb akwatyczny, zdeponowany przez wspólnoty kultury pucharów lejkowatych z Kotliny Warszawskiej między 3600/3500–3200/3100 cal.BC.

EN

This work presents the archaeometallurgical studies performed on the flat axe discovered accidentally in 2016 near the village Łady, Iłów commune, Sochaczew district. The axe is the first find of such an object reported from Mazovia. The axe is described in terms of raw-material profile (EDXRF) as well as its macrostucture (OM). This has been juxtaposed throughout this work with the results of typological and contextual (sociocultural) analysis of the Bytyń axes, which have also been found on Polish territory. It has been established that the axe was cast from arsenical copper. It is likely that the find from Łady did not serve as a functional tool in the past. The discovery context and the state of preservation indicate that the axe was deposited in an aquatic environment. By means of a typological analysis the find from Łady was classified as a flat axe of Bytyń A type and therefore it should be considered as the single hoard deposited by the Funnel Beaker culture communities from the Warsaw Basin between 3600/3500 and 3200/3100 cal. BC.

Keywords

PL

płaska siekiera; typ Bytyń; eneolit; kultura pucharów lejkowatych; Kotlina Warszawska; archeometalurgia; miedź arsenowa; EDXRF

EN

flat axe; Bytyń type; Eneolithic; Funnel Beaker culture; Warsaw Basin; archaeometallurgy; EDXRF

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Archaeologica Lodziensia
• Year: 2017
• Volume: 63
• Pages: 85-94

Dates

published

2017

Contributors

author

Adamczak Kamil

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Instytut Archeologii

author

Samborski Mariusz

• Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą

author

Garbacz-Klempka Aldona

• AGH-Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie Wydział Odlewnictwa Centrum Badań Nawarstwień Historycznych

author

Bednarz Szymon

• Muzeum w Koszalinie Pracowania Konserwacji

author

Kowalski Łukasz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Instytut Archeologii

References

• Adamczak K. 2011. Neolit i wczesne okresy epoki brązu w południowo-wschodniej części Kotliny Toruńskiej, msp. rozprawy doktorskiej, Archiwum Instytutu Archeologii UMK w Toruniu, Toruń-Warszawa.
• Adamczak K., Garbacz-Klempka A. & Kowalski Ł. 2015a. Miedziana siekiera z Białego Boru, gm. Grudziądz w świetle nowych analiz. „Rocznik Grudziądzki” 23, 169-177.
• Adamczak K., Kowalski Ł., Garbacz-Klempka A. & Dobrzański K. 2015b. Siekieromłot typu Szendrő z Karłowic Małych, woj. opolskie, w świetle analiz archeologicznych i metaloznawczych. „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 57, 81-92.
• Adamczak K., Kowalski Ł., Bojarski J., Weinkauf M., Garbacz-Klempka A. 2015c. Eneolithic metal objects hoard from Kałdus, Chełmno commune, kujawsko–pomorskie voivodeship. „Sprawozdania Archeologiczne” 67, 199-219.
• Bradley R. 2005. Ritual and domestic life in prehistoric Europe. London – New York.
• Cook S.R.B. & Aschenbrenner S. 1975. The Occurrence of Metallic Iron in Ancient Copper. „Journal of Field Archaeology” 2(3), 251-266.
• Dobeš M. 1989. Zu den äneolithischen Kupferflachbeilen in Mähren, Böhmen, Polen und in der DDR. W: Das Äneolithikum und die früheste Bronzezeit (С14 3000-2000 b.с.) in Mitteleuropa: kulturelle und chronologische Beziehungen. Acta des XIV. Internationalen Symposiums Prag – Liblice, 20.-24.10.1986: Eneolit a raná doba bronzová (C14 3000-2000 b.c.) ve střední Evropě: kulturní a chronologické vztahy: Akta XIV. mezinárodniho sympozia Praha – Liblice, 20.-24.10.1986. „Praehistorica” 15, 39-48.
• Garbacz-Klempka A., Kozana J., Piękoś M, Cieślak W., Perek-Nowak M., Kowalski Ł., Adamczak K., Łoś J. 2015. Copper and arsenical copper during Eneolithic in metallographic and mechanical properties examination. „Archives of Foundry Engineering“ 15(4), 23-28.
• Gedl M. 2004a. Die Beile in Polen IV (Metalläxte, Eisenbeile, Hammer, Ambosse, Meißel, Pfriem. „Prähistorische Bronzefunde“, IX, 21, Stuttgart.
• Gedl M. 2004b. Die Fibeln in Polen. „Prähistorische Bronzefunde“, XIV, 10, Stuttgart.
• Jażdżewski K. 1936. Kultura puharów lejkowatych w Polsce Zachodniej i Środkowej. Poznań.
• Kasiński W. 1936. Skarb miedziany z Przeuszyna w pow. opatowski. „Z Otchłani wieków” 11(10-11), 141.
• Kienlin T.L. 2008. Tradition and Innovation in Copper Age metallurgy: results of a metallographic examination of flat axes from eastern central Europe and the Carpathian Basin. „Proceedings of the Prehistoric Society” 74, 79-107.
• Kondracki K. 1978. Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Warszawa.
• Kondracki K. 1994. Geografia fizyczna Polski, wyd. III zmienione. Warszawa.
• Kowalski Ł., Krzyszowski A., Adamczak K., Garbacz-Klempka A. 2016. Wyniki badań archeometalurgicznych tzw. siekiery z dawnej miejscowości Antoniny, pow. chodzieski. „Fontes Archaeologici Posnanieses” 52, 179-209.
• Krause R. 2003. Studien zur kupfer- und frühbronzezeitlichen Metallurgie zwischen Karpatenbecken und Ostsee. Rahden/Westfalen.
• Kwapiński M. 1974. Z problematyki klasyfikacji kulturowej wczesnej epoki brązu na Ziemi Lubuskiej. „Zielonogórskie Zeszyty Muzealne” 4, 25-39.
• Łęczycki S. 2004. Kietrz, Bytyń, Szczecin-Śmierdnica. Einige Anmerkungen zur Kulturzugehörigkeit des Hortesfundes von Bytyń/ Kietrz, Bytyń, Szczecin-Śmierdnica. Rozważania na temat przynależności kulturowej skarbu z Bytynia. „Sprawozdania Archeologiczne” 56, 33-77.
• Matraszek B. 2006. Grobowiec megalityczny w Rybnie, pow. Sochaczew. W: J. Libera, K. Tunia (red.) Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin-Kraków, 247-257.
• Nebelsick L.D., Łyszkowicz G. 2015. In the beginning. Copper artefacts deposits in Polish waters and wetlands during the later fifth and fourth millennium BC. W: A. Jaszewska,
• A. Michalak (red.) Woda – żywioł ujarzmiony i nieujarzmiony. VII Polsko-Niemieckie Spotkania Archeologiczne Janowiec, 24-25 maja 2012. „Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza”, 8. Zielona Góra, 77-109.
• Papiernik P., Rybicka M. 2001. Annopol. Osada kultury pucharów lejkowatych na Pojezierzu Gostynińskim, Łódź.
• Pelisiak A., Rybicka M. 1998. Archaeological evidence of prehistoric settlement in the area near Lake Gościąż. W: Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkel L. (eds.) Lake Gościąż, central Poland. A monographic study, Part 1. Kraków, 259-264.
• Pernicka E., Begemann F., Schmitt-Strecker S., Todorova H. & Kuleff I. 1997. Prehistoric copper in Bulgaria. „Eurasia Antiqua” 3, 41-180.
• Prinke D. 2008. Społeczności neolitu na peryferiach kujawskiego mezoregionu kulturowego. W: J.Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz, M. Szmyt (red.) Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin. Poznań, 423-450.
• Rybicka M. 2004. Kultura pucharów lejkowatych na Pojezierzu Gostynińskim. Chronologia. Osadnictwo. Gospodarka. „Prace Naukowe Muzeum w Łęczycy”, 1, Łęczyca.
• Rybicka M. 2012. Prehistoric settlements in the vicinity of the Gąsak, Lake Białe and Lake Lucieńskie palynological sites in the southwestern part of the Gostynin Lake District. W: M. Rybicka, A. Wacik (eds.) The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District, Central Poland. Rzeszów, 42-75.
• Scott D.A. 2002. Copper and Bronze in Art. Corrosion, Colorants, Conservation. Los Angeles.
• Świderski W., Wierzbicki J. 1990. Osada ludności kultury pucharów lejkowatych w Poganicach, woj. słupskie, gm. Potęgowo, stanowisko 4 (strefa 2). „Materiały do badań nad grupą łupawską kultury pucharów lejkowatych”, 1, Poznań.
• Szpunar A. 1987. Die Beile in Polen (Flachbeile, Randleistenbeile, Randleistenmeisel. „Prähistorische Bronzefunde“, IX, 16, München.
• Wierzbicki J. 2013. Wielka kolonizacja. Społeczności kultury pucharów lejkowatych w dorzeczu środkowej Warty: koniec V-poł. III tys. BC. „Biblioteka Wielkopolskich Sprawozdań Archeologicznych”, 4, Poznań.
• Woźny J. 1996. Symbolika wody w pradziejach Polski. Bydgoszcz.

Identifiers

DOI

10.26485/AAL/2017/63/7