Konstruowanie tożsamości osobistej jako adaptacyjne wyzwanie dla osób intelektualnie nietypowych. Wnioski z przeglądu badań psychologicznych i socjologicznych

• Authors: Mróz Anna

Title variants

EN

The construction of personal identity as an adaptation challenge for intellectually atypical persons. Conclusions from an analysis of psychological and sociological studies

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Konstruowanie tożsamości osobistej to zadanie rozwojowe, które stanowi wyzwanie dla wszystkich nastolatków. Od prawidłowości przebiegu tego procesu zależy w dużym stopniu powodzenie w podejmowaniu i wypełnianiu przez osobę ról dorosłości. Przyjmuje się, że jednym z jego warunków jest zdolność myślenia formalnego. Rodzi to pytanie o sposób radzenia sobie z tym zadaniem rozwojowym przez osoby niepełnosprawne intelektualnie oraz osoby wybitnie zdolne. Obie grupy łączy doświadczenie nieprzystosowania społecznego spowodowanego ich nietypowością intelektualną i wynikającą z niej odmiennością postrzegania i rozumienia otaczającej rzeczywistości. Może to sugerować specyficzny przebieg procesu formowania tożsamości, oparty na innych mechanizmach psychicznych niż w grupie osób typowych. Z przeglądu badań psychologicznych i socjologicznych wynika, że to stygmat związany z odmiennością ma największy wpływ na jakość tego procesu. Syndrom zranionej tożsamości jest dodatkowym wyzwaniem w okresie wchodzenia w dorosłość dla osób intelektualnie nietypowych. Zarówno wśród osób niepełnosprawnych intelektualnie, jak i wybitnie zdolnych lepiej odnajdywali się w dorosłym życiu ci, których odmienność we wczesnych okresach rozwoju była akceptowana lub nawet niedostrzegana przez otoczenie, w którym dorastali. Ich potencjał intelektualny miał natomiast drugorzędne znaczenie. Sugeruje to konieczność nowego sposobu myślenia o uwarunkowaniach przebiegu procesu konstruowania tożsamości.

EN

The construction of personal identity is a developmental task that constitutes a challenge to all teenagers. Success in taking and fulfilling of adult roles by the person depends to a great extent on the correctness of this process. It is assumed that one of its conditions is the ability to think formally. There arises the question about the mode of coping with this developmental task by intellectually disabled persons, and by exceptionally gifted persons. Both groups are characterised by the joint experience of lack of social adaptation as a result of their intellectual atypicality stemming from their difference in the cognition and understanding of their surrounding reality. This may suggest a specific course of the identity-forming process, based on other psychological mechanisms than among typical persons. An overview of psychological and sociological studies indicates that the stigma related to being different has the greatest influence on the quality of this process. For intellectually atypical persons, the spoiled identity syndrome is an additional challenge at a time of entering adulthood. Both among intellectually disabled persons, as well as among those exceptionally gifted, the ones to better cope with adulthood are those, whose difference was accepted or even unnoticed, in the early stages of development, by the environment in which they grew up. Their intellectual potential, in turn, was of secondary importance. This suggests the need for a new mode of thinking of the conditions of the identity construction process.

Keywords

PL

tożsamość; nietypowość intelektualna; syndrom zranionej tożsamości; stygmat zdolności

EN

identity; intellectual atypicality; spoiled identity syndrome; stigma of giftedness

• Publisher: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: Psychologiczne Zeszyty Naukowe
• Year: 2018
• Issue: 1
• Pages: 193 - 202

Contributors

author

Mróz Anna

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Baudson, T., Ziemes, J. (2016). The importance of being gifted: Stages of gifted identity development, their correlates and predictors. Gifted and Talented International Journal, 31(1), 19-32.
• Bobińska, K., Gałecki, P. (2012). Rys historyczny, terminologia, definicja, nozologia, kryteria rozpoznawania niepełnosprawności. W: Niepełnosprawność intelektualna: etiopatogeneza, epidemiologia,diagnoza, terapia, red. K. Bobińska, T. Pietras, P. Gałecki. Wrocław: Wydawnictwo Continuo, 21-40.
• Brzezińska, A., Rękosiewicz, M. (2011). Kształtowanie się tożsamości w okresie dzieciństwa i dorastania u osób z niepełnosprawnością intelektualną: rola rodziny i szkoły. Studia Edukacyjne, 18, 23-44.
• Cross, T.L., Coleman, L.J., Terhaar-Yonkers, M. (2014). The social cognition of gifted adolescents in schools: Managing the stigma of giftedness. Journal for the Education of the Gifted, 37, 30-38.
• Erikson, E. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Zysk i S-ka.
• Freeman, J. (2005). Permission to be gifted: how conceptions of giftedness can change lives. W: R. Sternberg,
• J. Davidson (red.), Conceptions of Giftedness (80-97). Cambridge: Cambridge University Press.
• Freeman, J. (2012). Losy zdolnych. Co się zdarza, kiedy zdolne dzieci dorastają. W: W. Limont, J. Cieślikowska, D. Jastrzębska (red.), Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowychuczniów zdolnych (12-18). Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
• Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: GWP.
• Gross, U.M. (2004). Exceptionally gifted children. London: Routledge Falmer.
• Gurba, E., Czyżowska, D. (2017). Związek kompetencji poznawczych ze stylami tożsamości w różnych okresach rozwojowych. Psychologia Rozwojowa, 22(3), 37-55.
• Jackson, S., Moyle, V. (2009). Inner awakening, outward journey: The intense gifted children in adolescence. W: S. Daniels, M.M. Piechowski (red.), Living with intensity. Understanding the Sens itivity, Excitability, and Emotional Development of Gifted Children, Adolescents, and Adults (57-72). Scottsdale: Great Potential Press.
• Kumaniecka-Wiśniewska, A. (2003). Tożsamość kobiet upośledzonych umysłowo a środowisko społeczne.W: A. Gustavsson, J. Tossebro, E. Zakrzewska-Manterys (red.), Niepełnosprawność intelektualnaa style życia. Perspektywy podmiotowe, wybory życiowe, systemy usług w Szwecji, Norwegiii w Polsce (119-177). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Manterys, A. (2003). Pogranicze normalności: analiza wywiadów z prawie normalną osobą z zespołem
• Downa. W: A. Gustavsson, J. Tossebro, E. Zakrzewska-Manterys (red.), Niepełnosprawność intelektualna a style życia. Perspektywy podmiotowe, wybory życiowe, systemy usług w Szwecji,Norwegii i w Polsce (179-202). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Marcia, J. (1966). Development and validation of Ego identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3, 551-558.
• McAdams, D., McLean, K. (2013). Narrative identity. Current Directions in Psychological Science, 22(3), 233-238.
• Rimm, S. (1994). Bariery szkolnej kariery. Dlaczego dzieci zdolne mają słabe stopnie? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Silverman, L. (1997). The construct of asynchronous development. Peabody Journal of Education, 72, 36-58.
• Silverman, L. (2002). Upside-Down Brilliance: The Visual-Spatial Learner. Denver: DeLeon Publishing.