Niewolnicy na drodze do uznania. Józefa Tischnera zmagania z historiozofią

• Authors: Kostyło Piotr

Title variants

EN

Slaves on the Way to Recognition. Józef Tischner’s Struggling with Historiosophy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku Józef Tischner był świadkiem i uczestnikiem przełomu politycznego w Polsce. Przełom ten doprowadził do upadku reżimu komunistycznego i odzyskania wolności przez społeczeństwo. Opisując ten proces, Tischner regularnie odwoływał się do filozofii Georga W. F. Hegla, a zwłaszcza do jego analiz relacji pana i niewolnika. Przed przełomem w polskim społeczeństwie panami byli przywódcy komunistyczni, natomiast robotnicy byli traktowani jak niewolnicy. W artykule autor rozważa trzy drogi dochodzenia niewolników do uznania, czyli do wolności, które wyłoniły się z tradycji heglowskiej i do których odwoływał się Józef Tischner. Były to: wyzwolenie poprzez rewolucję, wyzwolenie poprzez pracę oraz wyzwolenie poprzez solidarność. Każda z tych dróg wiązała się z poważnymi problemami historiozoficznymi, z którymi musiał się mierzyć Józef Tischner. Autor analizuje zmagania Tischnera z filozofią historii, wskazując jednocześnie na ich możliwe pedagogiczne odniesienia.

EN

In the eighties and nineties of the twentieth century Józef Tischner was a witness and participant of the political breakthrough in Poland. The breakthrough resulted in the fall of the communist regime and in regaining freedom by the society. Describing that process, Tischner regularly was referring to Georg W. F. Hegel’s philosophy, and particularly to Hegel’s analyses of the master and slave relationship. Before the breakthrough, in the Polish society communist leaders were masters, whereas workers were treated like slaves. In the article the author considers three ways of achieving recognition, that is freedom by slaves. Those ways had emerged from the Hegelian tradition and became reference points for Tischner. They were: liberation through revolution, liberation through work, and liberation through solidarity. Each way entailed serious historiosophical problems which Tischner had to face. The author analyses Tischner’s struggling with the philosophy of history and indicates to its possible pedagogical references.

Keywords

PL

zniewolenie; wolność; rewolucja; praca; solidarność; edukacja

EN

slavery; freedom; revolution; work; solidarity; education

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2018
• Volume: 1/41
• Pages: 51-79

Contributors

author

Kostyło Piotr

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

References

• Anzenbacher, Arno. Wprowadzenie do filozofii, tłum. Juliusz Zychowicz. Kraków: UNUM – Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Teologicznego, 1993.
• Bergson, Henri. Dwa źródła moralności i religii, tłum. Piotr Kostyło, Krzysztof Skorulski. Kraków: Znak, 1993.
• Bocheński, Józef. Logika i filozofia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
• Bonowicz, Wojciech. „Czas nowej wspólnoty”. Tygodnik Powszechny 4.09.2005.
• Bonowicz, Wojciech. Tischner. Kraków: Znak, 2001.
• Freire, Paulo. Pedagogy of the Oppressed. New York – London: Continuum, 2005.
• Fukuyama, Francis. Koniec historii, tłum. Tomasz Bieroń, Marek Wichrowski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1992.
• Hegel Georg W. F. Wykłady z filozofii dziejów, tłum. Janusz Grabowski, Adam Landman. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1958.
• Hejnicka-Bezwińska, Teresa. Pedagogika ogólna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008.
• Hellman, John. „French ‘Left-Catholics’ and Communism in the Nineteen-Thirties”. Church History 12 (1976): 507–523.
• Hicks, Stephen. Zrozumieć postmodernizm. Sceptycyzm i socjalizm od Rousseau do Foucaulta, tłum. Piotr Kostyło, Katarzyna Nowak. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2016.
• Hyppolite, Jean. Genèse et Structure de la «Phénoménologie de l'Esprit» de Hegel. Paris: Aubier, 1946.
• Kojève, Alexandre. Introduction to the Reading of Hegel. Lectures on the „Phenomenology of Spirit”. Ithaca and London: Cornell University Press, 1969.
• Kojève, Alexandre. Łączny komentarz do pierwszych sześciu rozdziałów „Fenomenologii ducha”, tłum. Tadeusz Gadacz. Kraków: Wydział Filozofii PAT, 1982.
• Kojève, Alexandre. Wstęp do wykładów o Heglu, tłum. Światosław F. Nowicki. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1999.
• Kostyło, Hanna. „Refleksja jako podstawa podmiotowości. Według antropologii Paula Freirego”. Paedagogia Christiana 2 (2017): 157–170.
• Kostyło, Piotr. „Alain Badiou o współczesnej filozofii francuskiej”. Kronos 4 (2015): 87–98.
• Krąpiec, Mieczysław A. Realizm ludzkiego poznania. Poznań: Pallottinum, 1959.
• Kwiek, Marek. Dylematy tożsamości. Wokół autowizerunku filozofa w powojennej myśli francuskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, 1999.
• Marks, Karol. „Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej”, tłum. Edward Lipiński. https://maopd.files.wordpress.com/2012/02/przyczynek-do-krytyki-ekonomii-politycznej-1859.pdf [dostęp: 15.04.2018].
• Olbrycht, Katarzyna. Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000.
• Pawlak, Zdzisław. „Rola religii w wychowaniu człowieka. Aspekt filozoficzno-teologiczny”. W: Edukacyjny potencjał religii, red. Jerzy Bagrowicz, Jarosław Horowski, 105–119. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2012.
• Przybyło, Sławomir. „Wolność według Lorda Actona i Józefa Tischnera. Analiza porównawcza myśli dwóch katolickich liberałów”. Politeia 11 (2014): 359–385.
• Strauss, Leo. O tyranii: zawiera korespondencję Strauss–Kojève, red. Victor Gourevitch, Michael S. Roth, tłum. Paweł Armada, Arkadiusz Górnisiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
• Tischner Józef, Spowiedź rewolucjonisty. Kraków: Znak, 1993.
• Tischner, Józef. Etyka a historia. Wykłady. Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera, 2008.
• Tischner, Józef. Etyka solidarności. Homo sovieticus. Kraków: Znak, 2005.
• Tischner, Józef. Filozofia współczesna. Kraków: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, 1989.
• Tischner, Józef. Polski kształt dialogu. Kraków: Znak, 2002.
• Wajsprych, Danuta. Pedagogia agatologiczna. Studium hermeneutyczno-krytyczne projektu etycznego Józefa Tischnera. Toruń–Olsztyn: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2011.
• Weigel, George. Ostateczna rewolucja. Kościół sprzeciwu a upadek komunizmu, tłum. Wojciech Buchner. Poznań: W drodze, 1995.
• Wood, Allen W. „Hegel on Education”. W: Philosophers on Education. New Historical Perspectives, red. Amélie O. Rorty, 300–317. London: Routledge, 1998.
• Zdybicka, Zofia J. Religia w kulturze. Studium z filozofii religii. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2010.

Identifiers

DOI

10.12775/PCh.2018.003