Bank Pobożny księdza Piotra Skargi w Krakowie. Szesnastowieczna odpowiedź na problem ubóstwa i zadłużenia

• Authors: Joanna Michnicka-Gajek

Title variants

EN

Piotr Skarga's Mount of Piety in Cracow. The Sixteenth-Century Answer to the Problem of Poverty and Debt

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problem ubóstwa i zadłużania się gospodarstw domowych jest aktualny od wielu wieków. Borykające się z problemami finansowymi osoby, ratujące się kredytami lichwiarskimi na bardzo wysoki procent, wzbudziły w XVI wieku zainteresowanie księdza Piotra Skargi, który rozpowszechnił instytucje takie, jak Bractwo Miłosierdzia, Skrzynka św. Mikołaja, Bractwo św. Łazarza czy Bank Pobożny, który szczególnie skupiał się na problemach osób ubogich, mających zadłużenia. Pomysł założenia banku, który udzielałby osobom potrzebującym i wierzącym pożyczek na podreperowanie swojej sytuacji materialnej lub założenie niewielkiej działalności przynoszącej zyski, ks. Skarga zaczerpnął z Włoch, gdzie taka idea była znana już w XIII wieku. W Polsce banki te za sprawą ks. Skargi zostały założone między innymi w Warszawie, Łowiczu, Pułtusku, Zamościu. Najbardziej jednak znany był bank w Krakowie, który działał w latach 1584-1953. Udzielano w nim bezprocentowych pożyczek pod zastaw klejnotowy bądź sukienny. Zastawiane fanty były różne (od elementów ubiorów po zastawę stołową). Zasady dotyczące funkcjonowania Banku opracował ks. Skarga. Pierwsze trzysta lat funkcjonowania Banku aż do jubileuszowego roku 1884 to czas zarówno sukcesów, jak i kryzysów. Nigdy jednak instytucja ta nie odeszła od głównej idei, czyli pomagania osobom ubogim i zadłużonym na lichwiarski procent w wyjściu z trudnej sytuacji. Nie bez powodu nazywana jest „przodkiem” mikrokredytów, wyprowadziła bowiem z kryzysu wielu ludzi.

EN

The problem of poverty and accumulating debt of the households is present for many centuries. People who were trying to save themselves from financial problems by loaning money on abusive interest rates aroused Piotr Skarga's interest in XVIth century. He popularized institutions such as The Brotherhood of Charity, st. Nicolaus Chest, The Brotherhood of st. Lazarus. Mount of Piety is to be distinguished among them, which held a particular interest in people with problem of debt and poverty. The idea of bank, which would lend faithful people in need loan in order to enhance their financial situation or to create a profitable small business, Skarga borrowed from Italy. In Italy the idea had been present already in XIII century. In Poland this kind of banks, thanks to Skarga, were established among others in Warsaw, Łowicz, Pułtusk, Zamość. The most famous one is the one in Cracow, which was operating in 1584-1953. There people would lend money with no interest-rates on jewelry or broadcloth. There was a variety of pawns, starting from parts of clothing to dinner sets. All the rules of the bank functioning were set by Skarga. The first 300 years of functioning of the bank until the commemorative 1884 were the times of ups and downs. The institution did not go astray from the main idea of helping people with a high interest-rate debts to pull through. That is why the institution is called the predecessor of micro-financing, because just like micro-financing the bank helped many people in times of need.

Keywords

PL

bank pobożny; Mons Pietatis; Piotr Skarga; lichwa; ubóstwo

EN

Mount of Piety; Piotr Skarga; usury; poverty; debt

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Teologiczne
• Year: 2015
• Volume: 62
• Issue: 1: Praca socjalna
• Pages: 141-166

Contributors

author

Joanna Michnicka-Gajek

• doktorantka Instytutu Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

References

• Bednarski S.: Campani Jan Paweł, w: W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków: IH PAN 1937, s. 196-197.
• Bielak W., Tylus S. (red.): Historia świadectwem czasów. Księdzu profesorowi Markowi Tomaszowi Zahajkiewiczowi, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
• Brückner A. (oprac.), Encyklopedia staropolska, t. 1, Warszawa 1939, k. 541-542.
• Burek R. (red.): Encyklopedia Krakowa, Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
• Baturo W. (red.): Encyklopedia popularna PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2011.
• Darowski R., Ziemiański S. (red.): Ks. Piotr Skarga SJ (1536-1612). Życie i dziedzictwo. Rok jubileuszowy, Kraków: WAM 2012.
• Encyklopedia „Białych plam”, t. 11, Radom: Polwen 2003, s. 132-135.
• Frączak P.: Ksiądz Piotr Skarga, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/606394 (dostęp: 24.03.2014).
• Głębocki J.: Zakłady ku ulżeniu cierpieniom bliźnich, Kraków 1852.
• Góralski Z.: Encyklopedia urzędów i godności w dawnej Polsce, Warszawa: Książka i Wiedza 2000.
• Grabowski A.: Starożytnicze wiadomości o Krakowie, zbiór pism i pamiętników tyczących się opisowej i dziejowej przeszłości oraz zwyczajów tej dawnej stolicy kraju, z dodatkiem różnych szczegółów Polaków zająć mogących, Kraków 1852.
• Gutkowska-Rychlewska M.: Historia ubiorów, Wrocław–Warszawa: Ossolineum 1968.
• Hałas S.: Lichwa, w: Encyklopedia katolicka, t. 10, red. A. Szostek i in., Lublin: TN KUL 2004, k. 996-999.
• Jelonek-Litewka K.: Arcybractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 61(1984), s. 45-91.
• Korpanty J. (red.): Słownik łacińsko-polski, t. 1, Warszawa 2001.
• Kumaniecki K.: Słownik łacińsko-polski, Warszawa 1976.
• Kumor B.: Kościelne stowarzyszenia świeckich na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, w: P. Kałwa, M. Rechowicz (red.), Księga tysiąclecia katolicyzmu wPolsce, t. 1, Lublin: TN KUL 1969, s. 520-522.
• Mecherzyński K.: O magistratach miast polskich, a w szczególności miasta Krakowa, Kraków 1845, s. 74-75).
• Panuś K.: Piotr Skarga, Kraków: WAM 2006.
• Samsonowicz H., Wyczański A.: Historia Polski, t. 1, Warszawa: Biblioteka Gazety Wyborczej 2007, s. 506.
• Skalniak F., Zarys historii polskiej spółdzielczości kredytowej, Kraków: Secesja 1992, s. 14.
• Świecka B.: Niewypłacalność gospodarstw domowych. Przyczyny – skutki – przeciwdziałanie, Warszawa: Difin 2009.
• Tazbir J.: Skarga Piotr (1536-1612), w: H. Markiewicz (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. 38, Warszawa–Kraków: IH PAN 1997-1998, s. 35-43.
• Turnau I.: Słownik ubiorów, Warszawa: Semper 1999.
• Warężak J.: Mons Pietatis w Łowiczu, Lwów 1931.
• Zadroga A.: Ekonomia społeczna i nauczanie społeczne Kościoła. Wzajemne implikacje aksjologiczne, „Roczniki Teologiczne” 56(2009), z. 3, s. 213-229.
• Zbyrad T.: Renesansowe oblicza filantropii, w: W. Sajdek (red.), Renesansowy ideał chrześcijanina, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
• Żygulski Z.: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa: PWN 1982.

Identifiers

DOI

10.18290/rt.2015.62.1-9