Miejsce sportu w procesie rehabilitacji osób niepełnosprawnych fizycznie

• Authors: Magdalena Koper , Tomasz Tasiemski

Title variants

EN

The value of sport in the rehabilitation of persons with physical disabilities

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Miejsce sportu w procesie rehabilitacji osób niepełnosprawnych fizycznie zmieniało się na przestrzeni lat. Początkowo sport służył przede wszystkim usprawnianiu funkcjonalnemu osób ze schorzeniami narządu ruchu. Później rozwinął się sport wyczynowy osób niepełnosprawnych, a w jego obszarze sport paraolimpijski, w ramach którego rywalizują najwybitniejsi na świecie sportowcy niepełnosprawni fizycznie. Sport wyczynowy stanowi obecnie najpełniej ukształtowaną, pod względem formalnym (związki sportowe, kalendarz zawodów, przepisy gry itp.), formę aktywności fizycznej podejmowanej przez osoby niepełnosprawne fizycznie. Rozwój specjalistycznego sprzętu sportowego umożliwił także rozwój aktywności sportowej w formie rekreacyjnej, dzięki czemu coraz więcej osób niepełnosprawnych może aktywnie spędzać czas wolny zarówno w sezonie letnim, jak i zimowym. Współcześnie wszystkie powyższe formy sportu osób niepełnosprawnych rozwijają się w ramach ruchu określanego jako adaptowana aktywność fizyczna, która wyrosła na gruncie wielowiekowej tradycji i doświadczeń związanych z wykorzystywaniem ruchu jako środka wspomagającego i doskonalącego rozwój człowieka. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę charakterystyki i usystematyzowania wyżej wspomnianych zagadnień w odniesieniu do krajowych warunków rehabilitacji i sportu osób niepełnosprawnych fizycznie.

EN

The value of sport in the rehabilitation of persons with physical disabilities has been changing over the years. Initially, sport played a role mainly in functional improvement of persons with musculoskeletal disorders. Then, a competitive sport for persons with disabilities has developed, including the Paralympic one in which the most outstanding athletes with physical disabilities in the world can compete with each other. Competitive sport, by formal (sports associations, event calendar, game rules, etc.), is now the most fully formed form of physical activity performed by persons with physical disabilities. The development of specialized sports equipment has also enabled the development of sport in the form of recreation, so that more and more people with disabilities can actively spend their free time, both in summer and winter. Today, all these forms of sport for persons with disabilities develop in the movement known as adapted physical activity, which has grown on the basis of centuries of tradition and experience with the use of movement as a means to support and improve human development. In the paper, an attempt was made to provide characterization and systematization of the above-mentioned issues in relation to national rehabilitation conditions and sport for persons with physical disabilities.

Keywords

PL

osoby niepełnosprawne fizycznie; rehabilitacja; sport wyczynowy; adaptowana aktywność fizyczna; sport adaptowany; sport rekreacyjny

• Publisher: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
• Journal: Niepełnosprawność - zagadnienia, problemy, rozwiązania
• Year: 2013
• Issue: 3(8)
• Pages: 111-134

Dates

published

2013-08-30

Contributors

author

Magdalena Koper

• Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu

author

Tomasz Tasiemski

• Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu

References

• Adapted physical education and sport, red. Winnick J. P., Champaign, Human Kinetics, 2011
• Beck J., Sport w rehabilitacji inwalidów, Warszawa, AWF, 1977
• Bhambhani Y., Physiology of wheelchair racing in athletes with spinal cord injury, „Sports Medicine” 2002, Nr 32
• Botwina R., Kowalik S., Mentalne wspomaganie sportowców niepełnosprawnych. Teoria i praktyka, Poznań, Wydawnictwo Naukowe AWF, 2013
• Burkett B., Technology in Paralympic sport: performance enhancement or essential for performance?, „British Journal of Sports Medicine” 2010, Nr 44(3)
• Curtis K. A., Health smarts, „Sports N’Spokes” 1996, Nr 22(1)
• Dega W., Sport i turystyka jako czynnik rehabilitacji osób poszkodowanych na zdrowiu, [w:] Możliwości uprawiania sportu przez inwalidów, red. Beck J., Walicki K., Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1971
• Europejska Karta Sportu dla Wszystkich: Osoby Niepełnosprawne, [w:] Ślężyński J., Sport szansą życia niepełnosprawnych, Kraków, PSON, 1997
• Europejska Karta Sportu, Załącznik do Zalecenia R (92) 13 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie Europejskiej Karty Sportu (dokument przyjęty przez Komitet Rady Ministrów Rady Europy w 1992 roku, podczas konferencji na Rodos)
• Galeta-Mac I., Rekreacja ruchowa osób z dysfunkcją narządu ruchu poruszających się na wózku inwalidzkim, [w:] Turystyka i rekreacja ludzi niepełnosprawnych, red. Łobożewicz T., Warszawa, Wydawnictwo WSE, 2000
• Gracz J., Współczesny sport wyczynowy – próba analizy psychologicznej, [w:] Sport na przełomie tysiącleci: szanse i nadzieje, red. Dziubiński Z., Warszawa, Salezjańska Organizacja Sportowa RP, 2000
• Guttmann L., Significance of sport in rehabilitation of spinal paraplegics and Tetraplegics, „Journal of the American Medical Association” 1976, Nr 236(2)
• Hutzler Y., Sherrill C., Defining adapter physical activity: international Perspectives, „Adapted Physical Activity Quarterly” 2007, Nr 24
• Kasperczyk T., Zagadnienia terminologiczne dotyczące turystyki i rekreacji jako obszaru kultury fizycznej, [w:] Postęp w turystyce na rzecz osób o specjalnych potrzebach, red. Ślężyński J., Petryński W., Kraków, Polskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Zarząd Główny w Krakowie, Agat, 1995
• Kinne S., Patrick D. L., Lochner Doyle D., Prevalence of secondary conditions among people with disabilities, „American Journal of Public Health” 2004, Nr 94(3)
• K oper M., Psychospołeczne uwarunkowania podejmowania wyczynowej aktywności sportowej przez osoby niepełnosprawne fizycznie, praca doktorska, Poznań, AWF, 2012
• Kosiewicz J., Sport w perspektywie antropologicznej, społecznej, metodologicznej i aksjologicznej, [w:] Proces doskonalenia treningu i walki sportowej, red. Kuder A., Perkowski K., Śledziewski D., t. II, Warszawa, Wydawnictwo AWF, 2005
• Kowalik S., Psychologia rehabilitacji, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2007
• Kowalik S., Teoria i praktyka oddziaływania na osoby niepełnosprawne, [w:] Dostosowana aktywność ruchowa. Kultura fizyczna osób niepełnosprawnych, red. idem, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2009
• Kowalik S., Wykorzystanie ruchu w rehabilitacji osób niepełnosprawnych – historia idei i jej praktycznych zastosowań, [w:] Dostosowana aktywność ruchowa. Kultura fizyczna osób niepełnosprawnych, red. idem, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2009
• Lipiec J., W poszukiwaniu istoty sportu, [w:] Filozofia kultury fizycznej. Koncepcje i problemy, red. Krawczyk Z., Kosiewicz J., t. II, Warszawa, Wydawnictwo AWF, 1990
• Malec J. F., Moessner A. M., Self-awareness, distress and postacute rehabilitation outcome, „Rehabilitation Psychology” 2000, Nr 45
• Morgulec N., Kosmol A., Molik B., Aktywność fizyczna osób ze specjalnymi potrzebami – nowe wyzwania adaptowanej aktywności fizycznej (APA), [w:] Proces doskonalenia treningu i walki sportowej, red. Kuder A., Perkowski K., Śledziewski D., t. III, Warszawa, Wydawnictwo AWF, 2006
• Nasuti G., Temple V. A., The risks and benefits of snow sports for people with disabilities: a review of the literature, „International Journal of Rehabilitation Research” 2010, Nr 33(30)
• Ptacek J. T., Pierce G. R., Issues in the study of stress and coping in rehabilitation settings, „Rehabilitation Psychology” 2003, Nr 48
• Rehabilitacja medyczna, red. Kiwerski J., Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006
• Sherrill C., DePauw K. P., Adapted physical activity and education, [w:] The history of exercise and sport science, red. Massengale J. D., Swanson R. A., Champaign, Human Kinetics, 1997
• Sobiecka J., Dangers to the process of the correct rehabilitation through sport of disabled persons according to the Polish Paralympic competitors of 1972–2004, „Polish Journal of Environmental Studies” 2006, vol. 15, 2B, t. III
• Sobiecka J., Rola sportu w procesie kompleksowej rehabilitacji polskich uczestników igrzysk paraolimpijskich, Kraków, AWF, Studia i Monografie Nr 9, 2000
• Sobiecka J., Sport inwalidów – wyobcowany krąg ludzi?, „Postępy Rehabilitacji” 1999, Nr 13 (3)
• Sobiecka J., Sport osób niepełnosprawnych, [w:] Dostosowana aktywność ruchowa. Kultura fizyczna osób niepełnosprawnych, red. Kowalik S., Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2009
• Sport osób niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. Ekspertyza VI.1, Warszawa, MENiS, 2004
• Tasiemski T., Kompleksowa rehabilitacja na przykładzie National Spinal Injuries Centre w Szpitalu Stoke Mandeville, „Postępy Rehabilitacji” 1999, t. XIII, z. 4
• Tasiemski T., Satysfakcja z życia i aktywność sportowa osób po urazach rdzenia kręgowego. Badania porównawcze polsko-brytyjskie, Poznań, AWF w Poznaniu, Monografia, 2007
• Tasiemski T., Koper M., Dostosowana aktywność ruchowa dla osób z uszkodzeniem narządu ruchu, [w:] Dostosowana aktywność ruchowa. Kultura fizyczna osób niepełnosprawnych, red. Kowalik S.,
• Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2009
• Teoria i praktyka sportu niepełnosprawnych, red. Kosmol A., Warszawa, Wydawnictwo AWF, 2008
• Teoria sportu. Tom 1 i 2 „Trening”, red. Ulatowski T., Warszawa, RCMSzKFiS, 1992, t I, Nr 1
• The Paralympic Athlete: handbook of sports medicine and science, red. Vanlandewijck Y. C., Thompson W. R., Chichester, Wiley-Blackwell, 2011
• Tweedy S. M., Taxonomic theory and the ICF: foundations for a unified disability athletics classification, „Adapted Physical Activity Quarterly” 2002, Nr 19
• Ulatowski T., Teoria i metodyka sportu, Warszawa, Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1981
• Wachowski E., Sport końca dwudziestego wieku, [w:] Sport dla osób niepełnosprawnych – osoby niepełnosprawne dla sportu, red. Kowalik S., Karaskova V., Poznań, AWF w Poznaniu, Univerzita Palackeho v Olomouci, 1999
• Ważny Z., Leksykon treningu sportowego, Warszawa, Wydawnictwo AWF, Studia i Monografie, 1994

Identifiers

ISSN

2084-7734