Polska Reformacja na Mazurach

• Authors: Małłek Janusz

Title variants

EN

Polish Reformation in Masuria

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł „Polska Reformacja na Mazurach” prezentuje w swojej pierwszej części pochodzenie Mazurów, ukazując przy tym jednocześnie znaczenie języka polskiego dla jej wprowadzenia. W części drugiej prezentuje okoliczności wprowadzenia reformacyjnych zmian przez Albrechta Hohenzollerna od mandatu reformacyjnego z 1525 r., przez „Ordynację krajowa” i „Ordynacja kościelna” aż po ponawiane przez cały wiek XVI wizytacje parafialne. Cześć trzecia skupia się na pastorach – zwolennikach Reformacji, którzy przybyli na Mazury w XVI w. Zaś część ostatnia prezentuje polskojęzyczną działalność wydawniczą na terenie Prus Wschodnich w XVI w.

EN

In its first section, the article “Polish Reformation in Masuria” presents the origin of the people of that region, at the same time showing the significance of the Polish language for the introduction of the Reformation. In the second section, it describes the circumstances of the introduction of reformative changes by Albrecht Hohenzollern from the Reformation mandate of 1525, through the “National Ordinance” and the “Church Ordinance”, to the parish visits repeated throughout the 16th century. Part three focuses on pastors - advocates of the Reformation who came to Masuria in the 16th century. The final part presents Polish-language publishing activities in East Prussia in the 16th century.

Keywords

PL

Mazury; Reformacja; polscy pastorzy; polskie drukarstwo

EN

Masuria; Reformation; Polish pastors; Polish printing

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2018
• Volume: 03
• Pages: 281-301

Contributors

author

Małłek Janusz

References

• Anoldt, Daniel Heinrich. 1777. Kurzgefasste Nachrichten von allen der Reformation an den Lutherischen Kirche in Ostpreussen gestandenen Predigern. Königsberg: Gottlieb Lebrecht Hartung.
• Braun, Herrmann A. 1926. Aus der masurischen Heimat. Angeburg: Krüppellehranstalt.
• Brehm, Johannes. 1914. Entwicklung der evangelischen Volksschule in Masuren: im Rahmen d. Gesamtentwickl. d. preuss. Volksschule. Bialla: Matzat 1914.
• Chojnacki, Władysław. 1959a. „Osadnictwo polskie na Mazurach w XIII-XVII w.” W Szkice z dziejów Pomorza, t. 2. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Chojnacki, Władysław. 1959b. „Stosunki kulturalne na Mazurach w XVI–XVII wieku.” W Szkice z dziejów Pomorza, t. 2. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Chojnacki, Włodzimierz. 1966. Bibliografi a polskich druków ewangelickich ziem zachodnich i północnych 1530 –1939. Warszawa: Wydawnictwo „Zwiastun“.
• Dusterhaus, Gerhard. 1975. „Das ländliche Schulwesen im Herzogtum Preussen im 16. und 17. Jahrhundert.“ Rozprawa doktorska, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn.
• Gollub, Hermann. 1914. Masuren. Königsberg-Breslau: Gräfe und Unzer.
• Gollub, Hermann. 1926. „Die Masuren.” W Der ostdeutsche Volksboden, red. Wilhelm T.A.H. Volz. Breslau: F. Hirt.
• Gundermann, Iselin. 1974. „Die Anfäge der ländlichen evangelischen Pfarrbibliotheken im Herzogtum Preussen.“ Blätter für deutsche Landesgeschichte 110: 104–154.
• Hase, Carl A. 1879. Herzog Albrecht von Preussen und sein Hofprediger. Leipzig: Breitkopf und Härtel.
• Kawecka-Gryczowa, Alodia i Krystyna Korotajowa, opr. 1962. Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. T. 4. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kętrzyński, Wojciech. 1882. O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Koch, Franz. 1903. „Kirchen- und Schulverhältnisse im Herzogtum Preussen in den Jahren 1568, 69, 70.” Ostdeutsche Monatshefte für Erziehung und Unterricht 1: 525-537.
• Koch, Franz. 1904a. „Die ältesten Visitationsberichte über Masurische Kirchen- und Schulverhältnisse aus den Jahren 1529 und 1531.” Ostdeutsche Monatsheft e für Erziehung und Unterricht 2: 571-583.
• Koch, Franz. 1904b. „Masurische Kirchen und Schulverhältnisse in den Jahren 1579 und 1581” Ostdeutsche Monatsheft e für Erziehung und Unterricht 2: 350–397.
• Krysiak, Dominik. 2010. Ewangelicy w Mikołajkach. Dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w latach 1945-2007. Dąbrówno: Oficyna RETMAN.
• Kuhn, Walter. 1955. Geschichte der deutschen Ostsiedlung in der Neuzeit, t. 1, Köln: Böhlau.
• Małłek, Janusz. 1962. „Michał Meurer reformator Mazur.” Komunikaty Mazursko-Warmińskie 3 (77): 561–568.
• Małłek, Janusz. 1985. „Reformacja w Prusach Książęcych.” W Warmia i Mazury. Zarys dziejów, 199-205. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.
• Małłek, Janusz. 2000. „Zróżnicowanie etniczne Mazur w czasach nowożytnych.” Masovia 3: 5-14.
• Małłek, Janusz. 2003. „Migracje ludności niemieckiej, polskiej i litewskiej na ziemie pruskie w XIII -XVI wieku” Komunikaty Mazursko-Warmińskie (4): 431-441.
• Małłek, Janusz. 2008. „Początki protestantyzmu w Prusach Książęcych (sekularyzacja państwa zakonu krzyżackiego w Prusach a problem ponownej ewangelizacji).” W Laicyzacja i sekularyzacja społeczeństwa nowożytnego (XVI-XVIII w.), red. J. Wiśniewski, 9-17. Olsztyn: Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”.
• Małłek, Janusz. 2013. „Reformacja w Prusach Książęcych.” W Janusz Małłek, Opera selecta, t. 1, 241-249. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Michels, Georg. 1996. Zur Wirtschaft sentwicklung von Kleinstädten und Flecken im Ordensland und Herzogtum Preussen (bis 1619). Lüneburg: Verl. Nordostdt Kulturwerk.
• Neumann, Friedrich Wilhelm. 1941. Studien zum polnischen frühreformatorische Schrift um. Leipzig: Markert und Petters Verlag.
• Piwarski, Kazimierz. 1946. Dzieje Prus Wschodnich w czasach nowożytnych. Gdańsk: Instytut Bałtycki.
• Schmauch, Hans. 1927. „Zur Frage der masurisch-polnische Bevölkerung im südlichen Ermland.” Zeitschrift für die Geschichte und Alterthumskunde Ermland 23: 181-190.
• Student Mazur-Ewangelik (St. Kot). 1920. Polska a Mazowsze Ewangelickie. Okazanie prawdy historycznej. Szczytno–Kraków.
• Stupperich, Robert von, red. 1966. Die Reformation im Ordensland Preussen 1523/1524. Ulm: Verl. Unser Weg.
• Tschackert, Paul. 1894. Herzog Albrecht von Preussen als reformatorische Persönlichkeit. Halle: Verein für Reformationsgeschichte.
• Tschackert, Paul, red. 1890. Urkundenbuch zur Reformationsgeschichte des Herzogtum Preussen. T. 1-2. Leipzig S. Hirzel.
• Voigt, J. 1820. „Des Markgrafen Albrecht von Brandenburg Briefwechsel mit den beiden Malern Lucas Cranach und dem Buchdrucker Luft .“ Beiträge zur Kunde Preussens 3: 242-272.
• Wunder, Heide. 1987. „Siedlung und Bevölkerung im Ordenstaat, Herzogtum und Königlich Preussen ( 13.-18 Jahrhundert).” W Ostdeutsche Geschichts-und Kulturlanschaft en, cz. 2, red. H. Rothe, 67-98. Köln: Böhlau.