Wieś polska w procesie przekształceń strukturalnych. Uwarunkowania i konsekwencje

• Authors: Andrzej Pilichowski

Title variants

EN

Polish Countryside in the Process of the Structural Changes. Determinants and Consequences

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W ostatnim ćwierćwieczu na polskiej wsi dokonały się radykalne zmiany systemowe. W początkowym okresie transformacji zmiany były głównie konsekwencją nowych aktów legislacyjnych. W drugiej dekadzie transformacji – pod wpływem czynników ekonomicznych (modernizacja rolnictwa) i społeczno-kulturowych (nieprodukcyjne formy przestrzeni wiejskiej stają się wartością dla części mieszkańców miast; akcesja do Unii Europejskiej, która powoduje poddanie wsi i rolnictwa regułom Wspólnej Polityki Rolnej) wyraźniej uwidoczniły się procesy dezagraryzacji prowadzące – między innymi – do znaczących zmian struktury agrarnej. Obecnie ludność wiejska związana z gospodarstwem rolnym stała się grupą mniejszościową. Niespełna 2/3 mieszkańców wsi stanowi ludność nierolnicza. Jednocześnie zmniejsza się coraz wyraźniej liczba rodzinnych gospodarstw rolnych. Zarazem od roku 2000 utrzymuje się proces napływu ludności miejskiej na tereny wiejskie, w istotny sposób zmieniający formy wykorzystania przestrzeni wiejskiej. Równolegle notowany jest dynamiczny wzrost liczby mieszkańców wsi z wyższym wykształceniem. Przeanalizowane procesy dowodzą, iż różnorodność i różnicowanie oraz wielopoziomowość i wieloaspektowość stają się trafnymi ramami analizy procesów zachodzących poza miastem także i w naszym kraju. Powstawała dla analizy krajów „starej Europy” typologia trzech dynamik rozwoju wiejskiego wydaje się bardzo użyteczna, zarówno dla opisu przemian zachodzących w naszym kraju, jak również w innych krajach „nowej Europy” (oczywiście z uwzględnieniem specyfiki każdego z nich).

EN

During the last twenty five years Polish countryside went through systemic changes. At the beginning of systemic transformation the main changes were of legislative nature. Second decade of systemic transformation – under the economic factors (modernisation of agriculture) as well as socio-cultural (non-rural forms of rural space became) to be a value for city inhabitants. In the same time Polish accession to the European Union (Polish countryside and agriculture under the rules of Common Agriculture Policy) brought up process of disintegration which had an influence on agrarian changes. In the present rural inhabitants, who are involve in rural production are in minority. Almost 2/3 of rural areas inhabitants are people engaged in non-rural occupation. In the same time number of family farm holds is decreasing. Starting from year 2000 we can observe constant migration from city to the rural areas, which has influence on different ways of use of rural space. Pararelly number of rural inhabitants with higher education is increasing. Those processes shows that diversity and differentiation as well as multilevel and multifarious become to be correct frames for analysis of processes taken place outside the city also in our country. Also the three competing rural development dynamics typology of rural development (created for ‘old Europe’ countries) applies as well in countries of ‘new Europe’.

Keywords

PL

wieś i rolnictwo; zmiana systemowa; struktura agrarna; różnorodność i zróżnicowanie; trzy dynamiki rozwoju wiejskiego

EN

agriculture and countryside; systemic change; agrarian change; diversity and differentiation; the three competing rural development dynamics

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2014
• Volume: 63 (LXIII)
• Issue: 2
• Pages: 109-123

Dates

published

2014

Contributors

author

Andrzej Pilichowski

• Katedra Socjologii Wsi i Miasta, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Uniwersytet Łódzki

References

• Adamski T., Dzwonkowska K., Gorlach K. i in., 2007, Wiedza w rozwoju zrównoważonym wsi. Programy – Projekty – Działania, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bukraba-Rylska I., 2012, O polskiej wsi i tych, co „chłopu żywemu nie przepuszczą”, w: M. Bucholc, S. Mandes, T. Szawiel, J. Wawrzyniak (red), Polska po 20 latach wolności, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu War-szawskiego WUW.
• Chłop, rolnik, farmer? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej – nadzieje i obawy polskiej wsi, 2000, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Domański H., 2004, Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Dziekanowska M., 2012, Józefa Styka koncepcja chłopskiego świata wartości, w: A. Kolasa-Nowak, W. Misztal (red), Społeczne światy wartości, 2012, Księga pamiątkowa z okazji 70. Jubileuszu prof. dr hab. Józefa Styka, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-
• -Skłodowskiej.
• Fedyszak-Radziejowska B., 2012, Agraryzm – zapomniany świat norm i wartości, „Wieś i Rolnictwo” nr 2, Warsza-wa: IRWiR PAN.
• Giza-Poleszczuk A., Marody M., Rychard A., 2000, Strategie i system. Polacy w obliczu zmiany społecznej, War-szawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Gorlach K., 2009, W poszukiwaniu równowagi. Polskie rodzinne gospodarstwa rolne w Unii Europejskiej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Gorlach K., 2004, Socjologia obszarów wiejskich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• Gorlach K., 2001, Świat na progu domu. Rodzinne gospodarstwo rolne w Polsce w obliczu globalizacji, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Halamska M., 2013, Quasi-chłopi w przestrzeni społecznej polskiej wsi, „Wieś i Rolnictwo”, nr 2, Warszawa: IRWiR.
• Halamska M., 2011, Wiejskość jako kategoria socjologiczna, w: H. Podedworna, A. Pilichowski (red.), Obszary wiejskie w Polsce. Różnorodność i procesy różnicowania, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjo-logii PAN Polskie Towarzystwo Socjologiczne.
• Halamska M., 2000, Rolnicy ‘99 a ziemia: od mitu do rzeczywistości, w: Chłop, rolnik, farmer. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej – nadzieje i obawy polskiej wsi, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Macnaghten P., Urry J., 2005, Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Mieszkańcy wsi o integracji europejskiej. Opinie, wiedza, poinformowanie. Główne wyniki badań, czerwiec 2002, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Marsden T., 2003, The condition of rural sustainability, Assen: Royal van Gorcum.
• Matuchniak-Krasuska A., 2012, Kultura ludowa u korzeni, w: A. Kolasa-Nowak, W. Misztal (red), Społeczne światy wartości, Księga pamiątkowa z okazji 70. Jubileuszu prof. dr hab. Józefa Styka, Lublin: Wydawnictwo Uniwer-sytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Obszary wiejskie w Polsce. Rural Areas in Poland, 2011, Warszawa – Olsztyn: Główny Urząd Statystyczny Urząd Statystyczny w Olsztynie.
• Pilichowski A., 2009, Aktywność gospodarcza rolników – perspektywa aktora, w: Kapitał społeczny Partycypacja obywatelska Rozwój lokalny, pod redakcją Elżbiety Psyk-Piotrowskiej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Pilichowski A., 2005, Presja miejska na obszary wiejskie. Perspektywa socjologiczna, w: I. Jażdżewska (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Pilichowski A.,1998, Struktura agrarna polskiego rolnictwa w procesie zmiany systemowej, „Przegląd Socjologiczny”, tom XLVII/2, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Powszechny Spis Rolny 2010 – Pracujący w gospodarstwach rolnych, 2012, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Polska strategia w procesie kształtowania polityki Unii Europejskiej wobec obszarów wiejskich i rolnictwa, redakcja naukowa: J. Wilkin, M. Błąd, D. Klepacka, 2006, Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
• Raport z wyników Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, 2012, Warszawa: Główny Urząd Staty-styczny.
• Raport z wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002, 2003, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Wieś polska – charakterystyka ludności rolniczej, Komunikat z badań BS/138/, 2013, Warszawa: CBOS.
• Wieś polska – dwadzieścia lat przemian, Komunikat z badań, BS/155/ 2013, Warszawa: CBOS.
• Wieś polska – rdzenni i nowi mieszkańcy, Komunikat z badań BS/120/ 2013, Warszawa: CBOS.
• Wilkin J., 2013, Aksjologia i prakseologia polityki wobec drobnych gospodarstw rolnych w Polsce i w Unii Europej-skiej, „Wieś i Rolnictwo” nr 4, Warszawa: IRWiR PAN.
• Zawalińska K., 2009, Instrumenty i efekty wsparcia Unii Europejskiej dla regionalnego rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Warszawa: IRWiR PAN.
• Ziółkowski M., 2000, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Teorie, tendencje, interpretacje, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.