Manipulacje i fałszerstwa wyborcze w wyborach do Sejmu PRL (1952-1985)

• Authors: Siedziako Michał

Title variants

Manipulations and forgery in elections for the Sejm of the People's Republic of Poland (1952-1985)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W Polsce pod rządami komunistów regularnie przeprowadzano wybory do władz przedstawicielskich, które nie miały nic wspólnego z demokratycznymi procedurami wyłaniania reprezentacji politycznej społeczeństwa. W głosowaniach wyborcy nie mieli praktycznie żadnego wyboru. Głosowano na jedną listę wyborczą, której obsada pozostawała pod pełną kontrolą partii komunistycznej. Władze kładły bardzo duży nacisk na głosowanie „bez skreśleń”, umożliwiające wejście do Sejmu kandydatom zamieszczonym na okręgowych listach wyborczych na tzw. miejscach mandatowych oraz na gremialny udział w wyborach. Polacy w większości poddawali się tym naciskom. Osiągnięcie blisko 100% frekwencji wyborczej, o której zazwyczaj (za wyjątkiem 1985 r.) mówiły oficjalne komunikaty Państwowej Komisji Wyborczej, nie było jednak możliwe bez stosowania różnego rodzaju manipulacji i fałszerstw. Należały do nich m.in. odmowa rejestracji niezależnych list wyborczych (poprzez pełną kontrolę nad przeprowadzającymi głosowania komisjami wyborczymi), ogromna presja na oddawanie głosów „bez skreśleń” (zaliczanych jako głosy ważne na nazwiska obejmujące tzw. miejsca mandatowe), obniżanie liczby uprawnionych do głosowania (m.in. poprzez wydawanie fikcyjnych zaświadczeń o prawie głosowania poza miejscem zamieszkania oraz wykreślanie wyborców ze spisów), umożliwianie oddawania głosów „w zastępstwie”, fałszowanie dokumentacji wyborczej. Zastosowanie powyższych praktyk umożliwiało PZPR pełną kontrolę nad składem Sejmu PRL, który tylko nominalnie był „najwyższym organem władzy państwowej”, faktycznie zaś realizował posłusznie decyzje płynące z kierownictwa partyjnego. Duża różnorodność i skala stosowanych w wyborach do Sejmu PRL manipulacji i fałszerstw sprawia, że dziś odtworzenie ich prawdziwych wyników jest już praktycznie niemożliwe. Ich oficjalnych rezultatów w oczywisty sposób nie można traktować jako wyrazu poglądów politycznych biorących w nich udział obywateli.

Keywords

PL

Sejm PRL wybory, system polityczny PRL Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

EN

The Sejm of People's Republic of Poland,elections political system of People's Republic of Poland Polish United Worker's Party

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2016
• Issue: 27
• Pages: 112-139

Contributors

author

Siedziako Michał

• IPN Szczecin

References

• Bartosik Przemysław, Kampanie wyborcze na Ziemi Wałeckiej w latach 1952–1989, brak informacji o wydawnictwie, Wałcz 2008;
• Błażyński Zbigniew, Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 1990;
• Brunner Georg, Elections in the Soviet Union [w:] Elections in Socialist States, red. R. K. Furtak, St. Martin`s Press, New York 1990, s. 20–52;
• Churska-Wołoszczak Kamila, Referendum ludowe i wybory do Sejmu Ustawodawczego w województwie pomorskim (1946–1947), wyd. IPN, Bydgoszcz–Gdańsk 2014;
• Codogni Paulina, Wybory czerwcowe 1989 r. U progu przemiany ustrojowej, wyd. IPN, Warszawa 2012;
• Danilecki Tomasz, Formy oporu społecznego związanego z wyborami powszechnymi w Polsce w okresie „małej stabilizacji” – zarys problematyki, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 1 (19), s. 107–134;
• Danilecki Tomasz, Wybory z 20 stycznia 1957 r. w województwie białostockim – przygotowania, przebieg, wyniki [w:] „Mała stabilizacja” w województwie białostockim 1956–1970, red. M. Markiewicz, wyd. IPN, Białystok 2012, s. 17–44;
• Daszkiewicz Andrzej, Referendum i wybory w województwie rzeszowskim 1946–1947, wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2000;
• Dokumenty władz NSZZ „Solidarność” 1981–1989, wstęp, wybór i oprac. J. Olaszek, wyd. IPN, Warszawa 2010;
• Drabik Sebastian, Bezpieka i partia wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 r. w województwie krakowskim, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1 (11), s. 129–161;
• Dudek Antoni, Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2009;
• Eisler Jerzy, Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa 2014;
• Fałszerstwa wyborcze 1947. Dokumenty fałszerstw wyborczych w Polsce w roku 1947, wstęp i oprac. M. Adamczyk, J. Gmitruk, wyd. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Wszechnica Świętokrzyska w Kielcach, t. I, Warszawa 2000, t. II, Warszawa 2002;
• Friedgut Theodore H., Political Participation in the USSR, Princeton University Press, Princeton 1979;
• Friedrich Carl J., Brzezinski Zbigniew K., Totalitarian Dictatorship & Autocracy, Frederick A. Praeger, Publishers, New York–Washington–London 1966, s. 161–171;
• Friszke Andrzej, Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności, Wydawnictwo Znak, Kraków 2011;
• Garlicki Andrzej, Stalinizm, Wydawnictwa Szkole i Pedagogiczne, Warszawa 1993;
• Harrop Martin, Miller William L., Elections and Voters. A comparative introduction, Palgrave Macmillan, Basingstoke–London 1987;
• Jednaka Wiesława, Zachowania wyborcze [w:] Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza, red. A. Antoszewski, R. Herbut, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997, s. 249–275;
• Jessen Ralph, Richter Hedwig, Non-Competitive Elections in 20th Century Dictatorships: Some Questions and General Considerations [w:] Voting for Hitler and Stalin. Elections under 20th Century Dictatorships, red. R. Jessen, R. Hedwig, Campus Verlag GmbH, Frankfurt am Main 2011;
• Kampania wyborcza i wybory do Sejmu 20 stycznia 1957, wybór, wstęp i oprac. P. Machcewicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000;
• Kampania wyborcza i wybory do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947, wybór, wstęp i oprac. J. Wrona, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999;
• Karklins Rasma, Soviet Elections Revisited: Voter Abstention in Noncompetitive Voting, „American Political Science Review” 1986, vol. 80, nr 2, s. 449–469;
• Kolasa Krzysztof, Mechanizmy fałszerstw wyborczych w latach osiemdziesiątych XX wieku na terenie województwa miejskiego łódzkiego w świetle solidarnościowej prasy bezdebitowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2007, nr 1 (11), s. 359–371;
• Koniec jałtańskich złudzeń. Sfałszowane wybory – 19 I 1947, red. M. Wenklar, wyd. IPN, Kraków 2007;
• Koniec pewnej epoki. Wybory parlamentarne 1989 roku w województwie szczecińskim w dokumentach, wstęp, wybór i oprac. A. Kubaj, wyd. IPN, Warszawa–Szczecin 2010;
• Ligarski Sebastian, Kampania wyborcza do Sejmu PRL w latach 1972, 1976, 1980 na przykładzie prasy dolnośląskiej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2007, nr 1 (11), s. 335–358;
• Ligarski Sebastian, Społeczeństwo polskie wobec wyborów do sejmu w 1976 i 1980 roku [w:] Opozycja demokratyczna w PRL w latach 1976–1981, red. W. Polak, J. Kufel, P. Ruchlewski, wyd. Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2012, s. 328–348;
• Linz Juan J., Non-Competitive Elections in Europe [w:] Elections without choice, red. G. Hermet, R. Rose, A. Rouquié, Committee on Political Sociology IPSA/ISA, London–Basingstoke 1978, s. 36–65;
• Małkiewicz Andrzej, Wybory czerwcowe 1989, ISP PAN, Warszawa 1994;
• Mazurkiewicz Anna, Dyplomacja Stanów Zjednoczonych wobec wyborów w Polsce w latach 1947 i 1989, wyd. Neriton, IH PAN, Warszawa 2007;
• McManus-Czubińska Clare, Miller William L., Kiedy frekwencja wyborcza ma znaczenie? Przypadek Polski [w:] Populizm a demokracja, red. R. Markowski, ISP PAN, Warszawa 2004;
• Mote Max E., Soviet Local and Republic Elections: A Description of the 1963 Elections in Leningrad Based on Official Documents, Press Accounts, and Private Interviews, Hoover Institution Studies, Stanford 1965;
• Obraz wyborów w prasie XIX i XX wieku na Pomorzu, Śląsku i w Wielkopolsce, red. A. Chlebowska, J. Nowosielska-Sobel, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2007;
• Olejniczak Joanna, Wybory do Sejmu i rad narodowych w województwie bydgoskim w okresie tzw. małej stabilizacji (1956–1970), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010;
• Osękowski Czesław, Referendum 30 czerwca 1946 r. w Polsce, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000;
• Osękowski Czesław, Wybory do sejmu 19 stycznia 1947 roku w Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000;
• Paczkowski Andrzej, Departament X – kontekst ogólny i aspekty międzynarodowe [w:] Departament X MBP. Wzorce – struktury – działanie, red. K. Rokicki, wyd. IPN, Warszawa 2007, s. 11–21;
• Paczkowski Andrzej, Od sfałszowanego zwycięstwa do prawdziwej klęski. Szkice do portretu PRL, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999;
• Pelczynski Zbigniew, Poland [w:] Elections abroad, red. D. E. Butler, St. Martin's Press, Londyn 1959, s. 119–179;
• Pravda Alex, Elections in Communist Party States [w:] Communist Politics. A Reader, red. S. White, D. Nelson, Macmillan and New York University Press, Basingstoke–London 1986, s. 27–54;
• Prokopiak Janusz, Radomski czerwiec ’76. Wspomnienia partyjnego sekretarza, Instytut Technologii Eksploatacji, Warszawa–Radom 2001;
• Raciborski Jacek, Wiatr Jerzy J., Wybory w PRL. Doświadczenia i wnioski, Uniwersytet Warszawski, Instytut Socjologii, Warszawa 1987;
• Raina Peter, Elections in Poland [w:] Elections in Socialist States, red. R. K. Furtak, St. Martin`s Press, New York 1990, s. 98–118;
• Rakowski Mieczysław F., Dzienniki polityczne 1969–1971, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2001;
• Referendum z 30 czerwca 1946 r. Przebieg i wyniki, oprac. A. Paczkowski, ISP PAN, Warszawa 1993;
• Rochatka Tomasz, Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce a wybory do sejmu w 1952 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2 (18), s. 275–298;
• Sakwa George, Crouch Martin, Sejm Elections in Communist Poland: An Overview and a Reappraisal, „British Journal of Political Science” 1978, vol. 8, part 4, s. 403–424;
• Siedziako Michał, Głosowanie bez skreśleń, „pamięć.pl. Biuletyn IPN” 2014, nr 10, s. 62–63;
• Siedziako Michał, Partia wybiera, społeczeństwo głosuje. Jak wyłaniano Sejm PRL (1952–1985) [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, wyd. IPN, Warszawa 2015 [w druku];
• Skoczylas Michał, Wybory do Sejmu Ustawodawczego z 19 stycznia 1947 r. w świetle skarg ludności, wyd. Trio, Warszawa 2003;
• Skórzyński Jan, Siła bezsilnych. Historia Komitetu Obrony Robotników, Świat Książki, Warszawa 2012;
• Spałek Robert, Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, wyd. IPN & Wydawnictwo Zysk i S-ka, Warszawa–Poznań 2014;
• Stępka Stanisław, Władze partyjno-państwowe a chłopi w okresie wyborów (1947–1957) [w:] Represje wobec wsi i ruchu ludowego (1944–1956). Materiały z konferencji naukowej 5–6 grudnia 2002 r. w Rzeszowie, t. 1, red. J. Gmitruk, Z. Nawrocki, wyd. IPN & Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2003, s. 49–66;
• Tarkowski Jacek, Socjologia świata polityki, t. 1: Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym, wstęp E. Wnuk-Lipiński, ISP PAN, Warszawa 1994;
• Waligóra Grzegorz, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela 1977–1981, wyd. IPN, Warszawa 2006;
• Wiatr Jerzy J., Niektóre zagadnienia opinii publicznej w świetle wyborów 1957 i 1958 roku, Pństwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959;
• Wojsław Jacek, Kampania propagandowa towarzysząca wyborom do Sejmu z 26 października 1952 roku, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 9, Warszawa 2010, s. 133–153;
• Wolsza Tadeusz, Zaćmiński Andrzej, Ludzie listy piszą… Referendum i wybory do Sejmu w korespondencji Polaków (1946–1952), Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2013;
• Wtorkiewicz Jarosław, Wojsko Polskie w akcji propagandowej i wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku, wyd. Trio, Warszawa 2002;
• Wybory ’89 w Polsce południowo-wschodniej w dokumentach SB, wstęp J. Borowiec, D. Iwaneczko, wybór i oprac. J. Borowiec, wyd. IPN, Warszawa–Rzeszów 2009;
• Wybory 1989. Dokumenty strony solidarnościowo-opozycyjnej, t. 1–2, red. I. Słodkowska, ISP PAN, Warszawa 2009–2010;
• Wybory do Sejmu Ustawodawczego z dnia 19 stycznia 1947 roku, zebrali, opracowali i wstępem opatrzyli T. Kisielewski, T. Kuczur i M. Strzelecki, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2006;
• Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, wyd. IPN, Szczecin 2014;
• Z polityki terroru. Głosowanie ludowe z 30 czerwca 1946 r. w raportach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Wybór dokumentów, oprac. T. Kisielewski, M. Strzelecki, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2000;
• Zaćmiński Andrzej, Duchowieństwo Kościoła katolickiego w województwie bydgoskim wobec „wyborów” do Sejmu PRL: z 26 X 1952 roku, „Zapiski Historyczne” 2009, t. LXXIV, z. 3, s. 61–76;
• Zaslavsky Victor, Brym Robert J., The Functions of Elections in the USSR, „Soviet Studies” 1978, nr 3, vol. XXX, s. 362–371;