Historia i mitologia Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej

• Authors: Nicieja Stanisław Sławomir

Title variants

EN

The History and Mythology of Poland’s Eastern Borderlands

RU

История и мифология восточных окраин Речи Посполитой

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest ukazanie dorobku historiograficznego na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat, kiedy po usunięciu cenzury wielu badaczy w polskich środowiskach akademickich oraz wielu literatów, publicystów, dokumentalistów, autorów wspomnień i pamiętników, poczęło publikować ważne prace naukowe, popularnonaukowe i publicystyczne. W artykule przedstawiony jest dorobek najwybitniejszych i najpłodniejszych badaczy Kresów. Autor poddaje analizie najważniejsze wypowiedzi i dzieła m.in. prof. Jacka Kolbuszewskiego, Bolesława Hadaczka, Janusza Tazbira, Jerzego Janickiego, Witolda Szolgini, Tadeusza Olszańskiego, Romana Aftanazego, Daniela Beauvois oraz ustosunkowuje się do dyskursu politycznego na temat rzekomej „kresomanii”.

EN

The purpose of the article is to present historiographic accomplishments concerning the Eastern Borderlands of Poland in the last 30 years, when after the abolition of censorship, numerous Polish academics, writers, journalists, documentalists, diary and memoir authors began to publish influential scholarly, popular as well as journalistic works. The article presents the output of the most outstanding and prolific among the Polish borderlands researchers. The author of the article ideintifies the key statements and works, of writers such as Prof. Jacek Kolbuszewski, Bolesław Hadacz, Janusz Tazbir, Jerzy Janicki, Witold Szolgini, Tadeusz Olszański, Roman Aftanazy and Daniel Beavois. The author also expresses his attitude to the dominant political discourse on the alleged “borderland-mamia” (Pol. kresomania).

Цель статьи - представить историографические достижения по теме восточных окраин Речи Посполитой за последние тридцать лет, когда после отмены цензуры многие исследователи в польских академических кругах и многие писатели, обозреватели, документалисты, авторы мемуаров и дневников начали публиковать важные научные, научно-популярные и публицистические труды. В статье представлены достижения самых выдающихся и плодовитых исследователей окраины. Автор анализирует наиболее важные высказывания и работы, в том числе проф. Яцека Колбушевского, Болеслава Хадачека, Януша Тазбира, Ежего Яницкого, Витольда Шолгини, Тадеуша Ольшанского, Романа Афтанази, Даниэла Бовуа и отвечает на политический дискурс о так называемой »Кресомании«.

Keywords

PL

Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej; historia; mitologia; historiograficzny dorobek ostatnich 30 lat

EN

Eastern Borderlands of the Polish-Lithuanian Commonwealth; history; mythology; historiographic achievements of the last 30 years

RU

восточные окраины Речи Посполитой; история; мифология; историография

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2020
• Volume: XVII (2020)
• Issue: 3: Dwór w Rzeczypospolitej i państwach ościennych, pod red. Artura Goszczyńskiego i A. Selina
• Pages: 265-286

Dates

published

2020

Contributors

author

Nicieja Stanisław Sławomir

• Uniwersytet Opolski

References

• Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej, t. 11: Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10, Wrocław 1997.
• Agopsowicz M., Kresowe Pokucie. Rzeczpospolita ormiańska, Łomianki 2014.
• Antologia polskiej literatury kresowej XX wieku, wybór tekstów, wstęp i objaśnienia Bolesław Hadaczek, Szczecin 1995.
• Bakuła B., Colonial and Postcolonial Aspects of Polish Discourse on the Eastern „borderlands”, [w:] From Sovietology to Postcolonisality, Poland and Ukraine from a Post-colonial Perspective, ed. J. Korek, Stockholm 2007, s. 41–60.
• Bakuła B., Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie”, 2006, nr 6, s. 11–33.
• Baranowski A. J., Roman Aftanazy, „Biuletyn Historii Sztuki”, 2004, r. 66, nr 3–4, s. 427–429.
• Barański K., Przeminęli zagończycy, chliborobi, chasydzi... Rzecz o Ziemi Stanisławowsko-Kołomyjsko-Stryjskiej, Londyn 1988.
• Beauvois D., Mit „Kresów wschodnich”, czyli jak mu położyć kres, [w:] Polskie mity polityczne XIX–XX wieku, pod red. W. Wrzesiński, Wrocław 1994, s. 93–105.
• Beauvois D., Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914, Lublin 2016.
• Beauvois D., Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego, 1803–1832, Wrocław 2010.
• Chrzanowski T., Kresy, czyli obszar tęsknot, Kraków 2001.
• Cofałka J., Ślązacy i Kresowiacy, Warszawa 2011.
• Cybulski H., Czerwone noce, Warszawa 1966.
• Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Muzeum Niepodległości w Warszawie w dniach 26–27 maja 2008, pod red. A. Stawarz, Warszawa 2009.
• Filar W., Przebraże – bastion polskiej samoobrony na Wołyniu, Warszawa 2007.
• Hadaczek B., Antologia polskiej literatury kresowej XX wieku, Szczecin 1995.
• Handke K., Pojęcie Kresy na tle relacji centrum – peryferie, [w:] Kresy – pojęcie i rzeczywistość, zbiór studiów, pod. red. K. Handke, Warszawa 1997, s. 53–62.
• Hauser Z., Podróże po cmentarzach Ukrainy – dawnej Małopolski Wschodniej, t. 1, Warszawa 1998; t. 2, Kraków 2006; t. 3, Kraków 2007; t. 4, Kraków 2009.
• Janicki J., A do Lwowa daleko aż strach, Warszawa 1995.
• Janicki J., Cały Lwów na mój głów, Warszawa 1993.
• Janicki J., Krakidały, Warszawa 2004.
• Janicki J., Pamięć Lwowa. Mowa doktora honoris causa na Uniwersytecie Opolskim, [w:] „Niepodległość i Pamięć”, 2006, nr 3 (24), s. 305–310.
• Janicki J., Towarzystwo weteranów... znam tych panów, Warszawa 1994.
• Jastrzębski S., Samoobrona Polaków na Kresach Południowo-Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1939–1946, Wrocław 2008.
• Juzwenko A., Roman Aftanazy – kustosz kulturowego dziedzictwa polskiej arystokracji kresowej, „Sobótka”, 2004, nr 4, s. 655–656.
• Kaczorowski A. W., Arcylwowianin – Witold Szolginia (1923–1996), „Biuletyn IPN”, 2009, nr 1–2, s. 117–124.
• Kaczorowski A. W., Bałakiem w PRL-owską cenzurę. Z działalności Witolda Szolgini w obronie pamięci o polskim Lwowie, [w:] Pamięć Kresów – Kresy w pamięci, red. B. Tracz, Katowice–Gliwice–Warszawa 2019, s. 129–138.
• Kałuski M., Polskie Wilno 1919–1939, Toruń–Melbourne 2019.
• Karwińska A., Małe ojczyzny – między pamięcią a mitem. Przykład Kresów, [w:] Pamięć Kresów – kresy w pamięci, pod red. B. Tracz, Katowice–Gliwice–Warszawa 2019, s. 11–26
• Kolbuszewski J., Kresy jako kategoria aksjologiczna, „Przegląd Powszechny”, 1987, nr 11, s. 119–128.
• Kolbuszewski J., Kresy, Wrocław 2005.
• Koper S., Ukraina – przewodnik historyczny. Polskie ślady, Warszawa 2012.
• Koper S., Wielkie Księstwo Litewskie i Inflanty. Przewodnik historyczny śladami polskich Kresów, Warszawa 2014.
• Koprowski M. A., Kresy w II Rzeczypospolitej, Warszawa 2012.
• Koprowski M. A., Wołyń. Wspomnienia ocalałych, t. 1 i 2, Poznań 2016.
• Kos J. B., Dr Tadeusz Kukiz Kustoszem Pamięci Narodowej, „Medium. Gazeta Dolnośląskiej Izby Lekarskiej”, 2013, nr 8–9, s. 29.
• Kosman M., „Ogniem i mieczem” prawda i legenda, Poznań 1999.
• Kosman M., Kresy Południowo-Wschodnie Rzeczypospolitej w badaniach Stanisława Sławomira Niciei, „Studia Orientalne”, 2005, nr 2, s. 85–126.
• Kosman M., Kresy Wschodnie w twórczości Stanisława Sławomira Niciei, [w:] O Kresach w historii i legendzie. Studia i szkice z dziejów polskiej granicy wschodniej, cz. 3, Poznań 2019, s. 156–258.
• Kosman M., Na tropach bohaterów trylogii, Poznań 2016.
• Kosman M., Prawda historyczna w „Panu Wołodyjowskim”, [w:] Polska powieść XIX i XX wieku, t. 1, pod red. L. Ludorowski, Lublin 1993, s. 180–196.
• Kosman M., Skrzetuski w historii i legendzie, Poznań 1989.
• Krukowska H., Noc romantyczna, Białystok 1985.
• Kukiz T., Kukizów. Miasteczko koło Lwowa, Wrocław 2010.
• Kukiz T., Łopatyn. Dzieje i zabytki, Warszawa 2004.
• Kukiz T., Madonny Kresowe i inne obrazy sakralne z Kresów w archidiecezji wrocławskiej i w diecezji legnickiej, sześć tomów, Wrocław 1998–2002.
• Kukiz T., Uhniów. Kresowe miasteczko nad Sołokiją, Wrocław 2010.
• Kukiz T., Ziemia Radziechowska i ludzie stamtąd, Wrocław 2008.
• Kulińska L., Działalność terrorystyczna i sabotażowa nacjonalistycznych organizacji ukraińskich w Polsce w latach 1922–1939, Kraków 2009.
• Mędrzecki W., Kresowy kalejdoskop. Wędrówki przez Ziemie Wschodnie Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, Kraków 2018.
• Motyka G., Od rzezi wołyńskiej do Akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947, Kraków 2011.
• Nakoneczny T., Kresy na tle polskiego dyskursu postkolonialnego, [w:] Pamięć Kresów – Kresy w pamięci, pod red. B. Tracz, Katowice–Gliwice–Warszawa 2019, s. 27–42.
• Nicieja S. S., Adam Próchnik – historyk, polityk, publicysta, Warszawa 1986.
• Nicieja S. S., Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, czternaście tomów, Opole 2012–2019.
• Nicieja S. S., Lwowski Odys wrócił do Itaki (Pożegnanie Jerzego Janickiego), „Semper Fidelis”, 2007, nr 3, s. 23–26.
• Nicieja S. S., Wygnany z Edenu. Jerzy Janicki – piewca Kresów, [w:] tegoż, Kresowe trójmiasto, Opole 2009, s. 261–276.
• Nicieja S. S., Lwowskie Orlęta. Czyn i legenda, Warszawa 2009.
• Nicieja S. S., Lwów. Ogród snu i pamięci. Dzieje Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie oraz ludzi tam spoczywających w latach 1786–2010, Opole 2011.
• Nicieja S. S., Pośmiertne życie polskiego Lwowa, „Zeszyty Historyczne”, 1994, nr 110, s. 110–118.
• Nicieja S. S., Seweryn Goszczyński – piewca Ukrainy i jego kult we Lwowie, „Przegląd Wschodni”, 1991, t. 1, z. 4, s. 755–765.
• Nicieja S. S., Stanisławów – trzecie miasto Galicji, „Księga Kresów Wschodnich”, „Rzeczpospolita”, 24 II 2011, nr 5, s. 4–12.
• Nicieja S. S., Twierdze kresowe Rzeczypospolitej. Historia, legendy, biografie, Warszawa 2006.
• Nicieja S. S., Wygnany z Edenu. Laudacja z okazji przyznania Jerzemu Janickiemu tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego, „Semper Fidelis”, 2006, nr 2, s. 23–26.
• Nicieja S. S., Zadwórze – polskie Termopile, Kraków 2000.
• Olszański T., Kresy Kresów. Stanisławów, Warszawa 2008.
• Olszański T., Stanisławów jednak żyje, Warszawa 2010.
• Pietrzak W., Mit społeczny Kresów Wschodnich we współczesnej prasie polskojęzycznej na Ukrainie. Analiza zawartości prasy, „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2015, t. 3, s. 225–231.
• Próchnik A., Obrona Lwowa, Zamość 1919.
• Rąkowski G., Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część 2, Pruszków 2006.
• Rąkowski G., Przewodnik po Ukrainie Zachodniej część III. Ziemia Lwowska, Pruszków 2007.
• Rąkowski G., Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część 1, Pruszków 2005.
• Siemaszko E., Siemaszko W., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, t. 1–2, Warszawa 2000.
• Stanisławów i Ziemia Stanisławowska w II Rzeczypospolitej, red. M. Kardas, A. Ostanek, P. Semków, Warszawa–Stanisławów 2016.
• Tracz B., Pamięć Kresów w powojennej Polsce. Przypadek górnośląski, [w:] Pamięć Kresów – Kresy w pamięci, red. B. Tracz, Katowice–Gliwice–Warszawa 2019, s. 43–66.
• Uliasz S., Literatura Kresów – kresy literatury, fenomen Kresów Wschodnich w literaturze polskiej dwudziestolecia międzywojennego, Rzeszów 1994.
• Wierciński A., O nijaczeniu języka, Opole 2004.
• Wierciński A., Przywracanie pamięci, Opole 1997.
• Wierciński A., Wmówienia historyczno-literackie, „Odra”, 2008, nr 4, s. 130–131.
• Wierciński A., Mitologia i ignorancja Kresów, „Pamiętnik Literacki”, 2018, t. 55, s. 111–121.
• Wierciński A., O rzekomej kresomanii [w:] Kresowianie na świecie, pod red. M. Kalczyńskiej, K. Rostockiej i A. Wiercińskiego, Opole 2013, s. 231–239.

Identifiers

DOI

10.36121/snicieja.17.2020.3.265