PL
Celem tego artykułu jest przyjrzenie się możliwościom i problemom związanym z wykorzystaniem technologii generatywnej sztucznej inteligencji w badaniach społecznych oraz zaproponowanie socjologicznej ramy pojęciowej do analizy zachodzących w tym obszarze przemian. Tekst rozpoczynamy od przeglądu aktualnie dostępnych zastosowań sztucznej inteligencji (ang. artificial intelligence, Al) w prowadzeniu badań społecznych. Następnie dokonujemy ich krytycznej analizy - przede wszystkim z uwagi na ryzyka, jakie ich zastosowanie niesie dla procesów tworzenia wiedzy o świecie społecznym i właściwości wytwarzanej wiedzy. Wreszcie, opierając się na współczesnej generacji teorii praktyk społecznych oraz modelu wielopoziomowej transformacji socjo-technologicznej zaproponowanym przez Franka Geelsa, pokazujemy, że wykorzystanie narzędzi Al może być rozumiane nie tyle jako ich proste „użycie", ile - trafniej jako wieloaspektowe, otwarte i dynamiczne „adoptowanie". Jak argumentujemy, efekty tych procesów nie są determinowane samą technologią, ale mimo to mogą się wiązać ze znaczną rekonfiguracją praktyk badawczych oraz szerszych układów społeczno-technologicznych, których te praktyki są częścią.
EN
The aim of this article is to explore the possibilities and implications of using digital tools based on generative artificial intelligence technologies in social research. We begin by providing an overview of the currently available applications of AI in social research. Next, we critically analyze these applications, focusing primarily on the risks they pose to the characteristics of the knowledge produced. Finally, drawing on contemporary social practice theory and the multilevel socio-technological transformation model proposed by Frank Geels, we demonstrate that the use of AI tools should be understood not merely as straightforward “application,” but rather as a multifaceted, open-ended, and dynamic process of “adoption.” We argue that the outcomes of these processes are not solely deter- mined by the technology itself; however, they can lead to a reconfiguration of research practices and the broader socio-technological frameworks in which these practices exist.