„Łzy lejąca” w arcydziełach muzyki polskiej XX wieku

• Authors: Bolesławska-Lewandowska Beata

Title variants

EN

„Mother weeping” in the masterpieces of Polish music of the 20th century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Motyw Matki Bolesnej obecny jest w muzyce od wieków. Średniowieczna sekwencja Stabat Mater dolorosa przyniosła wiele znakomitych interpretacji. Jeśli chodzi o muzykę polską XX wieku, w pierwszej kolejności należy tu przywołać nazwisko Karola Szymanowskiego i jego arcydzieło Stabat Mater op. 53. Utwór ten, wykorzystujący tekst w języku polskim oraz odwołujący się do ludowości, wyznaczył jeden kierunek interpretacji motywu Matki Bolesnej w muzyce polskiej ubiegłego stulecia. Nawiązał do niego m.in. Andrzej Panufnik w niebanalnej interpretacji Gorzkich żali w suicie Hommage à Chopin na głos i fortepian, a przede wszystkim Henryk Mikołaj Górecki w Symfonii pieśni żałosnych. Drugą linię interpretacyjną wyznaczają kompozycje utrzymane w tradycji łacińskiej, bez wyraźnych odniesień do wątków polskich – jak Stabat Mater Romana Padlewskiego i Stabat Mater Krzysztofa Pendereckiego. Artykuł przybliża obie linie interpretacyjne motywu „łzy lejącej” w twórczości kompozytorów polskich XX wieku na przykładzie przywołanych wyżej arcydzieł polskiej kultury muzycznej ubiegłego stulecia.

EN

The theme of the sorrowful mother has been present in music for centuries. The medieval sequence Stabat mater dolorosa brought many excellent interpretations. As far as the music of Polish composers in the 20th century is concerned, the first name to be mentioned is Karol Szymanowski and his masterpiece: Stabat Mater, Op. 53 (1926). This work, using a text in Polish and referring to folklore, set one direction for the interpretation of the theme of the sorrowful mother in the Polish music of the last century. It was continued by Andrzej Panufnik in his touching interpretation of Gorzkie żale in the suite Hommage à Chopin for voice and piano (1949), and particularly Henryk Mikołaj Górecki in his Symphony of Sorrowful Songs (1976). The second line is marked by compositions referring to the Latin tradition, with no clear references to Polish themes – such as Stabat Mater by Roman Padlewski (1939) and Stabat Mater by Krzysztof Penderecki (1962). The article outlines both lines of interpretation of the “Mother weeping” motif in the works of Polish composers of the 20th century on the example of the above-mentioned masterpieces of Polish musical culture of the last century.

Keywords

PL

Stabat Mater w muzyce polskiej; muzyka polska XX wieku; Szymanowski; Panufnik; Górecki; Padlewski; Penderecki

EN

Stabat Mater in Polish music; Polish music in the 20th century; Szymanowski; Panufnik; Górecki; Padlewski; Penderecki

• Publisher: Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów
• Journal: Sympozjum
• Year: 2021
• Volume: 1(40)
• Pages: 67-82

Dates

published

2021-05-31

Contributors

author

Bolesławska-Lewandowska Beata

• Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie

References

• Bolesławska B., Panufnik, Kraków 2001.
• Bolesławska-Lewandowska B., Górecki. Portret w pamięci, Kraków 2013.
• Chylińska T., Karol Szymanowski i jego epoka, t. 2, Kraków 2008.
• Dąbrowska K., Karol z Atmy, Warszawa 1977.
• Droba K., Droga do sensu tragicznego, „Ruch Muzyczny” 15 (1978), s. 3-4.
• Gąsiorowska M., Przez łzy, esej w książeczce płyty CD, DUX7610, Warszawa 2019.
• Gwizdalanka D., Uwodziciel. Rzecz o Karolu Szymanowskim, Kraków 2021.
• Markowska E., Naliwajek-Mazurek K. (red.), Okupacyjne losy muzyków. Warszawa 1939-1945, Warszawa 2014.
• Mycielski Z., Niby-dziennik, Warszawa 1998.
• Paja-Stach J., „Hommage à Chopin” of Andrzej Panufnik in the context of his works based on Polish folk music, w: I. Poniatowska et al. (red.), Chopin and His Work in the context of culture, Kraków 2003, vol. 2, s. 384-394.
• Paja-Stach J., Motywy religijne i narodowe w twórczości Andrzeja Panufnika, w: Z. Fabiańska, A. Jarzębska, A. Sitarz (red.), Donum Natalicum. Studia Thaddaeo Przybylski octogenario dedicata, Kraków 2007, s. 232-246.
• Panufnik A., Autobiografia, tłum. M. Glińska, B. Bolesławska-Lewandowska, Warszawa 2014.
• Stabat Mater Chronologically, https://stabatmater.info/stabat-mater-composer/chronologically/ (odczyt z dn. 17.05.2021 r.).
• Thomas A., Górecki, tłum. E. Gabryś, Kraków 1998.
• Tomaszewski M., Penderecki. Bunt i wyzwolenie, t. 1: Rozpętanie żywiołów, Kraków 2008.
• Tomaszewski M., Malecka T. (red.), Twórczość Krzysztofa Pendereckiego. Od genezy do rezonansu, t. 1-7, Kraków 2008-2013.
• Trochimczyk M., „Mater Dolorosa” and Maternal Love in Górecki’s Music, „Polish Music Journal” 2003, vol. 6, nr 2, dostępny online: https://polishmusic.usc.edu/research/publications/polish-music-journal/vol6no2/mater-dolorosa-and-maternal-love-in-goreckis-music/ (odczyt z dn. 17.05.2021 r.).
• Zieliński T. A., Szymanowski. Liryka i ekstaza, Kraków 1997.

Identifiers

DOI

10.4467/25443283SYM.21.006.13719