Metodologiczne podstawy badań nad interakcją w afazji

• Authors: Panasiuk Jolanta

Title variants

EN

Methodological Basis of Research on Interaction in Aphasia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Proponowane podejście interakcyjne w badaniach nad afazją, skupiając się na analizie afatycznych faktów językowych i wykorzystując lingwistyczne metody ich opisu, zmienia perspektywę oglądu i interpretacji tego zaburzenia. Wcześniejsze badania nad afazją akcentowały rodzaj i stopień zakłóceń językowych. Postępowanie logopedyczne, zorientowane na diagnozę i terapię zaburzeń mowy chorych z uszkodzeniami mózgu, wymusza zainteresowanie również zachowanymi możliwościami językowymi tej grupy pacjentów. O przebiegu skutecznej interakcji z chorym dotkniętym zaburzeniami mowy decydują wszak zachowane sprawności językowe, a najistotniejszą przesłanką w procesie programowania procesu terapeutycznego są wysiłki komunikacyjne czynione przez pacjentów afatycznych w celu zrealizowania założonej intencji. Specyfika zachowań językowych w afazji jest wypadkową dwu procesów: dezintegracji i kompensacji, warunkowanymi z jednej strony – trudnościami w aktualizacji jednostek systemu językowego, z drugiej zaś strony – przyjętymi przez chorych strategiami komunikacyjnymi. Z punktu widzenia procedur postępowania logopedycznego oraz funkcjonowania osób z afazją w społeczeństwie najważniejsze są ich zachowane sprawności interakcyjne. Specyfika interakcji, w której uczestniczą osoby z afazją, wiąże się ze swoistym wykorzystaniem trzech elementów: 1) zwerbalizowanego lub niewerbalnego komunikatu; 2) wypowiedzi o komunikacie w dwu funkcjach: organizacji komunikatu oraz semiotycznego statusu użytych środków; 3) wiedzy nadawcy i odbiorcy wynikającej z uwarunkowań tekstowych oraz pozatekstowych. Analiza tych trzech kategorii interakcyjnych: tekstu, kontekstu i metatekstu, pozwala na skonstruowanie modelu zachowań interakcyjnych chorych z afazją, w którym poprzez opis struktur języka można dochodzić do wniosków o stanie struktur poznawczych.

EN

The proposed interactional approach in studies on aphasia changes the perspective of examination and interpretation of this disorder by focusing on the analysis of aphasic language facts and by using linguistic methods of their description,. Earlier studies on aphasia emphasized the types and degrees of language disorders. The logopedic management oriented towards diagnosis and treatment of speech disorders in patients with brain damages also prompts the interest in the retained brain capabilities in this group of patients. It is the preserved language skills that determine effective interaction with the patient suffering from speech disorders, the most essential grounds for the process of programming a therapy being communication efforts made by aphasic patients in order to realize the intended objective. The specificity of language behavior in aphasia is the resultant of two processes: disintegration and compensation which are determined, on the one hand, by difficulties in the actualization of units of the language system, and on the other hand, by communication strategies adopted by patients. From the standpoint of logopedic management procedures and the functioning of aphasic persons in society, what is the most important are their preserved interaction skills. The specificity of interaction in which aphasic persons take part involves the utilization of three elements: 1) a verbalized or non-verbal communication; 2) an utterance about a communication in two functions: the organization of a communication and the semiotic status of the factors; 3) the sender’s and the receiver’s knowledge resulting from textual and non-textual determinants. The analysis of the three interaction categories: text, context and metatext, allows us to devise the model of interaction behaviors in aphasic patients, in which, through the description of language structures, we can arrive at the conclusions about the condition of cognitive structures.

Keywords

PL

interakcja; mowa; afazja; tekst; metatekst; kontekst

EN

interaction; speech; aphasia; text; metatext; context

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2010-2011
• Volume: 39-40
• Pages: 147-184

Dates

published

2010-01-01

Contributors

author

Panasiuk Jolanta

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

References

• Awdiejew A., 1999, red., Gramatyka komunikacyjna, Warszawa-Kraków.
• Bartmiński J., Grzegorczykowa R., 1991, red., Język a kultura, t. 4, Funkcje języka i wypowiedzi, Wrocław.
• Bartmiński J., 1974, O pewnej różnicy między językiem pisanym a mówionym (zasada minimalizacji wyboru), „Prace Filologiczne”, XXV, Warszawa.
• Bateson G., 1996, Umysł i Przyroda. Jedność konieczna, Warszawa.
• Bateson G., Bateson M. C., 1987, Angels Fear: Towards an Epistemology of the Sacred, New York.
• Bense M., 1980, Świat przez pryzmat znaku, Warszawa.
• Blumer H., 1984, Społeczeństwo jako interakcja, [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne kierunki w socjologii współczesnej, t.1, red. E. Mokrzycki, Warszawa, s. 71–86.
• Blumer H., 1969, Symbolic Interactionism. Perspective and Method. Berkeley, Los Angeles, London.
• Boniecka B., 1991, Stategia konwersacji, „Poradnik Językowy”, 1–2, s. 24–37.
• Bühler K., 1965, Sprachtheorie. Die Darstellungsfunktion der Sprache, Jena.
• Chlewiński Z., 1999, Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, Warszawa.
• Chomsky N., 1968, Language and Mind, New York.
• Dobrosielski M., 1967, Filozoficzny pragmatyzm C. S. Peirce’a, Warszawa.
• Fiske J., 1999, Wprowadzenie do teorii komunikowania, Wrocław.
• Furdal A., 1990, Językoznawstwo otwarte, Wrocław.
• Grabias S., 2007, Język – poznanie – interakcja, [w:] Język. Interakcja. Zaburzenia mowy. Metodologia badań, t. 2, seria: „Mowa, teoria, praktyka”, red. T. Woźniak, A. Domagała, Lublin, s. 355–377.
• Grabias S., 2001, Perspektywy opisu zaburzeń mowy, [w:] Zaburzenia mowy, seria: „Mowa, teoria, praktyka”, red. S. Grabias, Lublin.
• Grabias S., 1997a, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
• Grabias S., 1997b, Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia”, X, s. 9–36.
• Grabias S., 1994, Logopedyczna klasyfikacja zaburzeń mowy, „Audiofonologia”, VI, s. 7–22.
• Grucza F., 1983, Zagadnienia metalingwistyki. Lingwistyka – jej przedmiot, lingwistyka stosowana, Warszawa.
• Hałas E., 2006, Interakcjonizm symboliczny. Społeczny kontekst znaczeń, Warszawa.
• Kaczmarek L., 1988, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin.
• Kania J.T., 1976, Dezintegracja systemu fonologicznego w afazji (na materiale języka polskiego), Wrocław.
• Korzybski A., 1958, Science and Sanity. An Introduction to Non-Aristelian Systems and General Semantics, Institute of General Semantics, Englewood.
• Ivić M.,1975, Kierunki w lingwistyce, Wrocław.
• Jakobson R., 1989, W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, red. M. R. Mayenowa, cz. 1, 2, Warszawa.
• Kwarciak B., 1995, Początki i podstawowe mechanizmy świadomości metajęzykowej, Kraków.
• Labov W., 1983, Sociolinguistic Patterns, Philadelphia.
• Maruszewski M., 1974, Chory z afazją i jego usprawnianie, Warszawa.
• Maturana H. Varela F., 1998, The Free of Knowledge. The Biological Roots of Human Understanding, Boston and London.
• Mead G. H., 1975, Umysł, osobowość i społeczeństwo, Warszawa.
• Mead G. H., 1934, Mind, Self, and Society from the Standpoint of a Social Behaviorist, Chicago.
• Mierzejewska H., 1978, red., Badania lingwistyczne nad afazją, Wrocław.
• Milewski T., 1976, Językoznawstwo, Warszawa.
• Miller A. G., Galanter E., Pribram K. H.. 1980, Modele i struktury zachowania, Warszawa.
• Mystkowska H., 1970, Właściwości mowy dziecka 6–7 letniego, Warszawa.
• Panasiuk J., 2001a, Język a komunikacja u osób po uszkodzeniach mózgu, „Logopedia”, t. 29, red. S. Grabias, s. 117–129.
• Panasiuk J., 2001b, Język w afazji, [w:] Zaburzenia mowy, seria: „Mowa, teoria, praktyka”, t. 1, red. S. Grabias, Lublin, s. 301–322.
• Panasiuk J., 2000a, Pojęcie tekstu w afazji, [w:] Beiträge der Europäischen Slavistischen Linguistik (POLYSLAV), hasg. K. Böttger, M. Giger, B. Wiemer, B. 3, München, s. 161–174.
• Panasiuk J., 2000b, Strategie komunikacyjne w przypadkach afatycznych zaburzeń mowy, [w:] Diagnoza neuropsychologiczna. Metodologia i metodyka, red. A. Borkowska, E. M. Szepietowska, Lublin, s. 149–182.
• Panasiuk J., 2000c, Komunikacja w afazji, „Logopedia” 27, s. 55–80.
• Panasiuk J., 1999, Zaburzenia języka a komunikacja w przypadkach afazji, [w:] Beiträge der Europäischen Slavistischen Linguistik (POLYSLAV), hesg. K. Böttger, M. Giger, B. Wiemer, B. 2, München, s. 213–222.
• Peirce C. S., 1997, Wybór pism semiotycznych. Znak – Język – Rzeczywistość, Warszawa.
• Pruszewicz A., 1992, red., Foniatria kliniczna, Warszawa.
• Rokoszowa J., 1994, Milczenie jako fakt językowy, „Biuletyn PTJ”, L, s. 27–48.
• Saussure F. de, 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa.
• Schutz A., 2008, O wielości światów, Kraków.
• Searle J. R., 1999, Umysł na nowo odkryty, Warszawa.
• Searle J. R., 1995, Umysł, mózg i nauka, Warszawa.
• Shannon C. E., Weaver W., 1963, A Mathematical Theory of Communication, Illinois.
• Styczek I., 1970, Zarys logopedii, Warszawa.
• Taylor Ch., 1983, The significance of significance: The case of cognitive psychology, [w:] The Need for Interpretation, red. S. Mitchell, M. Rosen, The Athalone Press, London.
• Twardowski K., 1965, O czynnościach i wytworach. Kilka uwag z pogranicza psychologii, gramatyki i logiki, [w:] Wybrane prace filozoficzne, Warszawa.
• Tomaszewski T., 1969, Wstęp do psychologii, Warszawa.
• Watzlawick P., Beavin J. H., Jackson D. D., 1971, Menschliche Kommunikation. Formen. Störungen, Paradoxien, Stuttgart-Wien.
• Witwicki W., 1963, Psychologia, t. II, Warszawa.
• Zarębina M., 1973, Rozbicie systemu językowego w afazji (na materiale polskim), Wrocław.
• Ziółkowski M., 1981, Znaczenie, interakcja, rozumienie, Warszawa.