Centra i peryferie jako rama analityczna i pojęciowa

• Authors: Katarzyna Kwarcińska

Title variants

EN

Centres and Peripheries as an Analytical and Conceptual Framework

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest zbadanie, na ile rama centrów i peryferii jest teoretycznie i praktycznie użyteczna jako narzędzie analityczne i wyjaśniające procesy koncentracji i polaryzacji przestrzennej, społecznej, kulturowej (w tym symbolicznej), politycznej i ekonomicznej. Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej przeanalizowano teoretyczne zagadnienia związane ze stosowaniem pojęć centrum i peryferii. Zauważono problem z arbitralnością tych pojęć, obecność licznych, niewyrażanych wprost założeń dodatkowych oraz pretendowanie tej ramy do uniwersalności. W drugiej części artykułu zbadano możliwości stworzenia czytelnej typologii centrów i peryferii na podstawie dominujących procesów i składających się na nie zjawisk obserwowalnych. Artykuł ma charakter metateoretyczny, przeglądowy i zmierza do określenia dalszych kierunków badań nad centro-peryferyjnością. W rezultacie analizy sformułowano listę obserwowalnych kategorii składających się na opis centrów i peryferii, które mogą służyć jako podstawa typologizacji i operacjonalizacji w badaniach empirycznych. Kategoria „kompensacja peryferyjności” wydaje się szczególnie istotna dla badań. Kompensowanie peryferyjności potwierdza bowiem status peryferii i ujawnia kierunek relacji dominacji.

EN

The aim of the article is to investigate the centre – periphery framework for its practical usefulness as an analytical and explanatory tool to study the processes of space, cultural (including symbolic), political, and economic concentration and polarisation. There are two parts. The first examines theoretical problems concerning the application of the centre and periphery. The issues discussed include the fact that these concepts can be arbitrary, while there are many tacit additional assumptions surrounding the concepts of centre and periphery, which seem to make up a universal conceptual framework. The second part investigates the possibility of making a clear typology of centres and peripheries based the dominant processes and observable phenomena that make up the processes (examples are given for some of them). The article is a kind of metatheoretical overview and aims to identify further directions of centres-periphery research. As a result of the analysis, a list of observable categories comprising the description of centres and peripheries was made. These categories can be the foundation of a typologisation and operationalisation in empirical research. The concept of „periphery compensation” is of particular significance. It confirms the status of peripheries and reveals the direction of a dominant relation.

Keywords

PL

centrum; peryferie; kompensacja peryferyjności; rozwój

EN

centre; peripheries; compensation of peripheral status; development

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
• Journal: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
• Year: 2017
• Issue: 3(963)
• Pages: 5-22

Contributors

author

Katarzyna Kwarcińska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Gospodarki i Administracji Publicznej, Katedra Socjologii, ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków, Poland

References

• Bajerski A. [2006], Problemy wydzielania peryferii społeczno-gospodarczych, „Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, vol. XXL, z. 2.
• Bloom D.E., Canning D. [2009], Reproductive Health and Human Rights: The Way Foward, University of Pennsylvania Press, Pennsylvania.
• Casanova J. [1994], Public Religions in the Modern World, University of Chicago Press, Chicago.
• Chess-Dunn Ch., Taylor P., Arrighi G., Cox R., Overbeek H., Gills B., Frank A.G., Modelski G., Wilkinson D. [1994], Hegemony and Social Change, „Mershon International Studies Review”, vol. 38, nr 2, https://doi.org/10.2307/222747.
• Eisenstadt S.N. [2008], Multiple Modernities [w:] Reader on Modern Sociology, eds L.G. Titarenko, G.N. Sokolova, Tesey, Minsk.
• Ferrara P. [2015], The Concept of Periphery in Pope’s Francis Discourse: A Religious Alternative to Globalization?, „Religions”, vol. 6, nr 1, www.mdpi.com (data dostępu: 16.08.2017).
• Frank A.G. [1966], The Development of Underdevelopment, „Monthly Rewiew”, vol. 18, nr 4, https://doi.org/10.14452/mr-018-04-1966-08_3.
• Hirschman A.O. [1958], The Strategy of Economic Development, Yale University Press, New Haven.
• Jałowiecki B., Kapralski S. [2011], Peryferie i pogranicza jako interdyscyplinarny obszar badawczy [w:] Peryferie i pogranicza. O potrzebie różnorodności, red. B. Jałowiecki, S. Kapralski, Scholar, Warszawa.
• Kisiała W., Stępiński B. [2013], Rola obszarów metropolitalnych w polityce regionalnej i rozwoju lokalnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
• Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego. Regiony. Miasta. Obszary wiejskie 2010–2020 [2010], Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
• Kurczewska J. [2013], Peryferyjność w doświadczeniach jednostek (trzy argumenty na rzecz tezy o przydatności perspektywy indywidualnej w studiach nad centrami, peryferiami i pograniczami) [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. P. Zarycki, Scholar, Warszawa.
• Latour B. [1999], Pandora’s Hope: Essays on the Reality of Science Studies, Harvard University Press, Cambridge.
• Lipset S., Rokkan S. [1967], Party Systems and Vote Alignments. Cross-national Perspectives, Free Press, New York.
• Losego P., Arvanitis R. [2008], Science in Non-hegemonic Countries, „Revue d’anthropologie de connaissances”, vol. 2, nr 3, https://doi.org/10.3917/rac.005.0343.
• Marzymy o większości konstytucyjnej. J. Kaczyński w wywiadzie K. Baranowskiej [2017], „Do Rzeczy”, 6–17 lutego 2017.
• Payne A., Philips N. [2011], Rozwój, Sic!, Warszawa.
• Perroux F. [1950], Economic Space. Theory and Aplications, „Quarterly Journal of Economics”, vol. 64, nr 1, https://doi.org/10.2307/1881960.
• Pogonowska B. [2007], Legitymizacja wyzysku [w:] Wyzysk ekonomiczny współcześnie, red. K. Sosenko, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
• Prestiż zawodów. Komunikat z badań CBOS BS/164/2013, Warszawa http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_164_13.PDF (data dostępu: 31.01.2017).
• Smoręda M. [2014], Grupa Kielczanek założyła pierwsze w Polsce Koło Gospodyń Miejskich. Do grona superbabek chcą dołączyć kolejne, http://www.echodnia.eu/swietokrzyskie/wiadomosci/kielce/art/8089178,grupa-kielczanek-zalozyla-pierwsze-w-polsce-kolo-gospodyn-miejskich-do-grona-superbabek-chca-dolaczyc-kolejne,id,t.html (data dostępu: 31.01.2017).
• Tickner A.B [2013], Core, Periphery and (Neo)Imperialist International Relations, „European Journal of International Relations”, vol. 19, nr 3, https://doi.org/10.1177/ 1354066113494323.
• Wilkinson R., Pickett K. [2011], Duch równości. Tam, gdzie panuje równość, wszystkim żyje się lepiej, Czarna Owca, Warszawa.
• Wytyczne tematyczne do studiów wykonalności dla projektów w ramach RPO województwa lubelskiego w zakresie transportu lotniczego [2010], Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego, Lublin.
• Zarycki P. [2002], Four Dimensions of Center-Periphery Conflict in the Polish Electoral Geography [w:] Social Change. Adaptation and Resistance, red. T. Klonowicz, G. Wieczorkowska, Warsaw University – Institute for Social Studies, Warszawa.
• Zarycki P. [2009], Peryferie. Nowe ujęcie zależności centro-peryferyjnych, Scholar, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.15678/ZNUEK.2017.0963.0301