Płeć i teorie – rozwój poglądów na temat płci w teoriach ewolucyjnych

• Authors: Ober-Domagalska Barbara

Title variants

EN

Gender and theories – development of views on gender in evolutionary theories

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł poświęcony został analizie poglądów dotyczących płci i ról płciowych w ujęciu Karola Darwina i jego następców działających w różnych obszarach nauki. Problem „natura czy kultura” w tym dyskursie jest problemem podstawowym. W artykule zaprezentowano również argumenty krytyczne wobec teorii ewolucyjnych podnoszone przez grono badaczek feministek. Przedstawiono, jak ta krytyka wpłynęła na ewolucję poglądów ewolucjonistów: od samego K. Darwina poprzez badaczy zakotwiczonych w takich dziedzinach nauki, jak: zoopsychologia, etologia, socjobiologia, aż do psychologii ewolucyjnej. Pracę wieńczy podsumowanie, w którym zaprezentowano argumenty obrazujące możliwe połączenie poglądów prezentowanych przez nauki ewolucyjne ze stanowiskiem feministycznym na temat płci oraz możliwe przyszłe drogi rozwoju tych stanowisk.

EN

The main goal of this article is the analysis of sex/gender and its roles in terms of Charles Darwin’s and his successors’ theories. The problem of ‘nature vs. culture’ in this discourse is fundamental and I refer to it. I also present the critical arguments against evolutionary theories raised by feminists. It is also presented how this criticism influenced rethinking sex/gender from anevolutionary perspective: from Darwin himself through zoopsychology, ethology, sociobiology to evolutionary psychology. The arguments illustrating whether it is possible to combine the views presented by feminists and evolutionary science about sex/gender are presented. Finally, I wonder if it is possible to put a sign of equality between nature and culture in the context of human sexuality.

Keywords

PL

Darwin; ewolucjonizm; etologia; socjobiologia; psychologia ewolucyjna; gender

EN

Darwin; evolutionism; ethology; sociobiology; evolutionary psychology; gender

• Publisher: Zielona Góra University Press
• Journal: Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses
• Year: 2019
• Volume: 20
• Pages: 411-420

Dates

published

2019

Contributors

author

Ober-Domagalska Barbara

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Polityki i Moralności

References

• Blackwell A.B. (1875), The Sexes Throughout Nature, G.P. Putnam’s Sons, New York.
• Brilmayer S.P. (2017), Darwinian Feminisms, Macmillan Interdisciplinary Handbook: „Gender”, t. 6, s. 19-34.
• Budzicz Ł. (2012), Znaczenie myślenia ewolucyjnego we współczesnej psychologii, „Nauka”, nr 3, s. 91-118.
• Burton F.D. (1977), Ethology and the development of sex and gender identity in non-human primates, „Acta Biotheoretica”, 26(1), s. 1-18.
• Buss D., Malamuth N.M. (red.) (1996), Sex, Power, Conflict: Evolutionary and Feminist Perspec¬tives, Oxford University Press, Oxford.
• Buss D.M., Schmitt D.P. (2011), Evolutionary Psychology and Feminism, „Sex Roles”, 64/9, s. 768-787.
• Campbell A. (2002), A mind of her own: The evolutionary psychology of women, Oxford Uni¬versity Press, Oxford.
• Campbell A. (2012), The Study of Sex Differences. Feminism and Biology, „Zeitschriftfür Psy¬chologie”, 220(2), s. 137-143.
• Cassidy A. (2006), Evolutionary psychology as public science and boundary work, „Public Un¬derstanding of Science”, t. 15 (2), s. 175-205.
• Cronin H. (2005), Zrozumieć naturę człowieka, w: Nowy renesans. Granice nauki, Brockman J. (red.), Wydawnictwo CiS, Warszawa 2005.
• Darwin Ch. (2004 [1859]), On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Pres¬ervation of Favoured Races in the Struggle for Life, D. Appelton and Company, New York.
• Darwin Ch. (2004 [1871]), The Descent of Man, Penguin, New York.
• Dawkins R. (1976), Selfish gen, Oxford University Press, Oxford, wydanie polskie: Dawkins R. (1996), Samolubny gen, Pruszyński i Sk-a, Warszawa.
• Dawkins R., Wong Y. (2018), Opowieść przodka. Pielgrzymka do początków życia, Grupa Wy¬dawnicza Foksal, Warszawa.
• De Waal F. (2015), Małpa w każdym z nas, Copernicus Center, Kraków.
• Diamond J. (1996), Trzeci szympans, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Dröcher V. (1980), Cena miłości, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Dröcher V. (1982), Rodzinne gniazdo, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Dupré J. (2001), Evolution and Gender, „Women: A cultural review”, 12 (1), s. 9-18.
• Eagly A.H., Karau S.J., Makhijani M.G. (1995), Gender and the effectiveness of leaders: A meta analysis, „Psychological Bulletin”, 117(1), s. 125-145.
• Fausto-Sterling A. (1985), The new research on women: How does it affect the natural sciences?, „Women’s Studies Quarterly”, 13, s. 30-32.
• Gamble E.B. (1893), The Evolution of Woman: An Inquiry into the Dogma of her Inferiority to Man, G.P. Putnam’s Sons, New York.
• Gignac G.E., Darbyshire J., Ooi M. (2018), Some people are attracted sexually to intelligence: A psychometric evaluation of sapiosexuality, „Intelligence”, 66, s. 98-111.
• Gowaty P.A. (1993), Differential Dispersal, Local Resource Competition, and Sex Ratio Variation in Birds, „The American Naturalist”, 141(2), s. 263-280.
• Gowaty, P.A. (red.), (1997), Feminism and Evolutionary Biology: Boundaries, Intersections, and Frontiers, Springer Science & Business Media, Berlin.
• Hrdy S. (1997), Rising Darwin’s consciousness: Female sexuality and the prehominid origins of patriarchy, „Human nature”, 8, s. 1-49.
• Hubbard R. (1979), Introduction, w: Hubbard R., Lowe M., Gens and gender II: Pitfalls in research on sex and gender, Gordian Press, New York, s. 9-34.
• Hyde J.S. (2005), The Gender Similarities Hypothesis, „American Psychologist”, t. 60, nr 6, s. 581-592.
• Johnson H. (2012), When feminism meets evolutionary psychology: The enduring legacy of Margo Wilson, „Homicide Studies”, 16, s. 245-332.
• Lorenz, K. (1977), Odwrotna strona zwierciadła, próba historii naturalnej ludzkiego poznania, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Łepko Z. (2013), Od etologii zwierząt do ekologii człowieka, „Studia Ecologiae et Bioethicae”, 11(3), s. 9-28.
• Prum R.O. (2019), Ewolucja Piękna. Jak darwinowska teoria wyboru partnera kształtuje świat zwierząt i nas samych, Copernicus Center Press, Kraków.
• Remisiewicz Ł. (2017), Zarzut redukcjonizmu w kontekście relacji biologia–socjologia, „Progress. Journal of Young Researchers”, nr 1, s. 37-49.
• Rosser S.V. (1982), Androgyny and sociobiology, „International Journal of Women’s Studies”, 5, s. 435-444.
• Segerstråle, Ullica Christina Olofsdotter (2001), Defenders of the truth, Oxford University Press, Oxford, s. 19-24.
• Shields S.A., Bhatia S. (2009), Darwin on Race, Gender, and Culture, „American Psychologist”, 64(2), s. 111-119.
• Simonton D.J. (2010), Geniusz, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
• Smith C.A., Konik J.A. (2011), Feminism and Evolutionary Psychology: Allies, Adversaries, or Both? An Introduction to a Special Issue, „Sex Roles”, 64, s. 595-602.
• Smuts B. (1995), The evolutionary origins of patriarchy, „Human Nature”, 6, s. 1-32.
• Sylis C.A., Welling N. and L.M. Lisa (2015), The Darwinian Mystique? Synthesizing Evolutionary Psychology and Feminism, w: Evolutionary Perspectives on Social Psychology, Evolutionary Psy¬chology, V. Zeigler-Hill et al. (red.), Springer International Publishing, Switzerland, s. 203-214.
• Szacki J. (1964), Durkheim, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Tinbergen N. (1951), The Study of Instinct, Clarendon Press, Oxford.
• Trivers R.L. (1972), Parental investment and sexual selection, w: Sexual selection and the descent of men: The Darwinian pivot, Campbell B. (red.), University of California, Aldine Publishing Company, Los Angeles/ Chicago, s. 136-179.
• Wilson E.O. (1975), Sociobiology: The New Synthesis, Harvard University Press, Cambridge.
• Wilson E.O. (2002), Konsilencja. Jedność wiedzy, Cis i Sk-a, Poznań.
• Vandermassen G. (2005), Who’s Afraid of Charles Darwin? Debating Feminism and Evolutionary Theory, Rowman & Littlefield, Lanham.
• Vandermassen G. (2008), Can Darwinian feminism save female autonomy and leadership in egalitarian society?, „Sex Roles”, 59, s. 482-491.
• Zabdyr-Jamróz M. (2008), Od natury do kultury: tramwajem zwanym Pożądanie, „Zeszyty Naukowe Koła Nauk Politycznych UJ”, nr 5, s. 7-34.

Identifiers

ISSN

2084-2740