Polityka administracyjna resortu spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie spraw wojskowych w latach 1926–1939

• Authors: Kozyra Waldemar

Title variants

EN

The Administration Policy of the Ministry of the Interior of the Republic of Poland Concerning Military Affairs in the Years 1926–1939

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Politykę administracyjną resortu spraw wewnętrznych w zakresie spraw wojskowych w latach 1926–1939 realizowali ministrowie spraw wewnętrznych i wybrane komórki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (Samodzielny Wydział Wojskowy, Biuro Wojskowe), a w terenie wojewodowie (wydziały wojskowe urzędów wojewódzkich) i starostowie (referaty wojskowe w urzędach starościńskich). W pierwszym okresie rządów Józefa Piłsudskiego (1926–1930) szefostwo administracji spraw wewnętrznych koncentrowało się na usprawnieniach organizacyjnych dotyczących organów centralnych i struktur terenowych, tj. administracji ogólnej i samorządu terytorialnego. Ich główne zadania to: usprawnienie poboru rekruta do armii, wypłacanie zasiłków wojskowych, przygotowanie struktur administracji publicznej do mobilizacji wojennej i do jej osłony. Intensywnie wdrażano nowe formy w zakresie przysposobienia wojskowego, rozbudowując je o sprawy wychowania fizycznego oraz inicjując społeczne komitety wychowania fizycznego i przysposobienia fizycznego. W mniejszym zakresie zajmowano się kwestiami obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej kraju. W latach 1930–1935 do głównych zainteresowań resortu w dziedzinie spraw wojskowych należy zaliczyć usprawnianie form i metod poboru wojskowego, kwestie zasiłków wojskowych, mobilizacji i osłony, nadzoru nad współpracą administracji ogólnej z dowództwami jednostek wojskowych podczas ćwiczeń oraz zagadnienia wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. W tym czasie wiele uwagi poświęcono obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej Rzeczypospolitej. W ostatnich latach przed II wojną światową (1935–1939) na plan pierwszy wybijały się problemy szeroko rozumianych przygotowań do wojny. Poza tym wciąż ważne miejsce zajmowały: pobór wojskowy, zwłaszcza po ogłoszeniu 23 marca 1939 r. mobilizacji alarmowej systemem niejawnym, zagadnienia mobilizacji i osłony (np. unieruchomienie „elementów niepożądanych w państwie”), rozwój wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego, rozbudowa struktur obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej kraju, w którą zaangażowano administrację ogólną, samorząd terytorialny, stowarzyszenia społeczne, takie jak: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Polski Czerwony Krzyż i Związek Straży Pożarnych.

EN

T he administration policy of the Ministry of the Interior concerning military affairs in the years 1926–1939 was implemented by ministers of the interior and by selected organizational units of the Ministry of the Interior (Independent Military Department, Military Office), and by voivodes (military departments of voivodeship offices) and mayors locally (military units of municipality offices). During the first period of the government of Józef Piłsudski (1926–1930), the management of the Ministry of the Interior focused on organizational improvements in central and territorial bodies, i.e. in the general and territorial local government administration. Their main tasks involved: facilitating the conscription of recruits to the army, paying out military allo- wances, preparing a public administration structure for war mobilization and protec- tion. Military training was supplemented radically by including physical education and by initiating social committees for physical education and physical training. Less attention was devoted to national anti-air and anti-gas defence. In the years 1930–1935, the Ministry of Military Affairs focused on improving current forms and methods of military conscription, military allowances, mobilization and protection, supervision over the cooperation of the general administration with commands of military units during training along with physical education and physical training. Much attention was concurrently devoted to the Republic’s anti-air and anti-gas defence. During the final years before the Second World War (1935–1939), war preparations were the priority. Of importance remained: military conscription, particularly after the announcement of 23 March 1939 about emergency military conscription via a secret system, mobiliza- tion and protection (e.g. immobilizing “undesirable elements in the state”), developing physical education and physical training, extending the structure of the nation’s anti-air and anti-gas defence, which involved the cooperation of the general administration, the local government, social associations, e.g. the League of Anti-air and Anti-gas Defence, the Polish Red Cross and the Association of Fire Brigades.

Keywords

EN

administration policy; military affairs; Ministry of the Interior; Second Republic of Poland; general administration; territorial local government; minister of the interior; voivode; mayor; conscription to the army; mobilization and protection; anti-air and anti-gas defence; physical education and military training

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2019
• Issue: 33
• Pages: 282-301

Contributors

author

Kozyra Waldemar

• Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie

References

• Bohm T., Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939, Warszawa 1994.
• Cichoracki P., W cieniu pierwszej mobilizacji. Ostatnie miesiące pokoju 1939 r. w województwie poleskim [w:] Kampania polska ’39. Militarne i polityczne aspekty z perspektywy siedemdziesięciolecia, red. J. Kirszak, D. Koreś, Wrocław 2011.
• Feist W., Obrona przeciwlotniczo-gazowa wnętrza kraju, Warszawa 1933.
• Hausner R., Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewnętrznych, Warszawa 1939.
• Jarno W., Okręg Generalny Wojska Polskiego nr III Kielce w latach 1918–1921, Łodź 2003.
• Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łodź 1918–1939, Łodź 2001.
• Jastrzębski W., Realizacja polskiego planu unieruchomienia tak zwanych elementów antypaństwowych (sierpień–wrzesień 1939) [w:] Państwo – władza – społeczeństwo w dwudziestym wieku, red. W. Kozyra, „Res Historica” 2000, z. 16.
• Kęsik J., Kultura fizyczna w programie wychowania państwowego sanacji 1926–1939 [w:] Przełomy w historii. XVI Powszechny Zjazd Historykow polskich. Pamiętnik, t. 3, cz. 3, red. K. Ruchniewicz, J. Tyszkiewicz, W. Wrzesiński, Toruń 2004.
• Kmiecik T., Z dziejów Ligi Powietrznej i Przeciwgazowej, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1996, nr 19.
• Kopczewski M., Moszumański Z., Polska obrona przeciwlotnicza w latach 1920–1939, Pruszków 1996.
• Kozłowski E., Wrzosek M., Historia oręża polskiego 1795–1939, Warszawa 1984.
• 12 Kozyra W., Kazimierz Młodzianowski – pierwszy piłsudczykowski minister spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej (15 V – 2 X 1926), „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2011, nr 14.
• Kozyra W., Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Polsce Odrodzonej 1918–1939, „Dzieje Najnowsze” 2010, R. 42, nr 2.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministra spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Wilhelma Pierackiego w latach 1931–1934, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, t. 25, nr 3.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1939, Lublin 2009.
• Kozyra W., Urząd Wojewódzki w Lublinie w latach 1919–1939, Lublin 1999.
• Łukaszewicz J., Liga Obrony Powietrznej Państwa, „Skrzydlata Polska” 2003, nr 11.
• Prawo i administracja, red. A. Wesołowski, „Wojskowe Teki Historyczne” 2014, t. 6, nr 1.
• Rossa A., Organizacja i zakres funkcjonowania biernej obrony powietrznej Polski w latach 1936–1939, „Słupskie Studia Historyczne” 2000, nr 8.
• Rozwadowski P., Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego 1927–1939, Warszawa 2000.
• Sondel K., Prace legislacyjne w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego oraz systemu zarządzania sprawami kultury fizycznej w Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Krakowskie studia z historii państwa i prawa, red. W. Uruszak i D. Malec, Kraków 2004.
• Stachula A., Obrona powietrzna II Rzeczypospolitej, Słupsk 2001.
• Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.
• Składkowski F.S., Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, wstęp i opracowanie A. Adamczyk, Warszawa 2003.
• Zając J., Dwie wojny. Moj udział w wojnie o niepodległość i obronie powietrznej Polski, Londyn 1964.