Źródła myśli filozoficzno-ewolucyjnej Tadeusza Garbowskiego w czasach monarchii austro-węgierskiej

• Authors: Fiut Ignacy Stanisław
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule rekonstruujemy pierwszy i mało znany okres tworzenia własnej filozofii pozytywistycznej przez Tadeusza Garbowskiego, przypadający na lata 1891–1910, kiedy studiował i pracował w Wiedniu. Inspirowany empiriokrytycyzmem, głównie w wersji Adolpha Stöhra, stworzył własny system filozoficzny składający się z empiriokrytyczno-ewolucyjnej teorii poznania, ontologiczno-metafizycznego psychomonizmu, nazwanego ostatecznie homogenizmem, ale i podstaw nowej nauki, jaką stała się zoopsychologia. Poglądy te przedstawił w następujących pracach: Biologie im Lichte phänomenalistischer Metaphysik (Wien 1894), Einige Bemerkung über biologische und philosophische Probleme. Nach einem Vortrage bearbeitet (Wien und Leipzig 1906), Die Organismen und das anorganisches Weltbild. Erkenntniskritische Materialien zur wissenschaftlichen Philosophie (Leipzig 1910) i La Philosophie de lʼHomogénisme (Kraków 1915). Sądzimy, że to właśnie Garbowski jest prekursorem ewolucyjnej teorii poznania, ontologiczno-metafizycznego psychomonizmu, antropologii i socjologii ewolucyjnej w naukowym środowisku wiedeńskim, o czym się bardzo rzadko wspomina.

EN

In this paper we reconstruct the first and little-known period of positivist philosophy creating by Tadeusz Garbowski, covering the years 1891–1910, when he studied and worked in Vienna. Inspired empiriocriticism, mainly in Adolph Stöhr vertion, created his own philosophical system consists of empiriocritical-evolutionary theory of knowledge, ontological and metaphysical psychomonism, eventually named homogenism, but the basics of the new science, which has become a zoopsychology. These views are presented in the following his works: „Biologie im Lichte phänomenalistischer Metaphysik“ (Wien 1894), „Einige Bemerkung über biologische und philosophische Probleme. Nach einem Vorträge bearbeitet“ (Wien und Leipzig 1906), „Die Organismen und das anorganisches Weltbild. Erkenntniskritische wissenschaftlichen Materialien zur Philosophie“ (Leipzig, 1910), and „La Philosophie de lʼHomogénisme“ (Kraków 1915). We believe that Garbowski is a precursor to the evolutionary theory of knowledge, ontological and metaphysical psychomonism, evolutionary anthropology and sociology in the scientific environment of Vienna at the turn of the XIX and XX century, which is very rarely mentioned.

Keywords

PL

Garbowski Tadeusz; homogenizm; ewolucjonizm; pozytywizm

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2016
• Issue: 2
• Pages: 126-147

Dates

published

2016-09-01

Contributors

author

Fiut Ignacy Stanisław

• AGH

References

• Fedorowicz Zygmunt, Wojtusiak Roman. 1972. Tadeusz Garbowski jako zoolog, (1869-1940). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Wydawnictwo PAN.
• Fiut Ignacy. 2012. Tadeusz Garbowski – prekursor filozofii ewolucyjnej. Kraków: Wydawnictwo Aureus.
• Garbowski Tadeusz. 1891. Beitrag zur palaearctischen Rhopalocerenkunde. Soc.Ent, R. 5, nr 20-22.
• Garbowski Tadeusz. 1896(a). Einige Bemerkungen über biologischen und philosophischen Probleme, Wien und Leipzig.
• Garbowski Tadeusz. 1896(b). Zur Zotiz, Biologischen Centralblatt, t. XVI, nr 7.
• Gedanken über Welt dauer und Unsterblichkeit, Franz Deuticke, Wien und Leipzig.
• Popper Karl. 1997. Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• Stewart Ian. 1994. Czy Bóg gra w kości? Nowa matematyka chaosu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe. PWN.
• Stöhr Adolf. 1892. Zur nativistischen Behandlungen. Wien und Leipzig.

Identifiers

DOI

10.15584/galisim.2016.2.12