Czy istnieją byty, o których fizyka nic nie może powiedzieć?

• Authors: Meissner Krzysztof A.

Title variants

EN

Are There Beings about Which Physics is Unable to Say Anything?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tytułowe pytanie dla niemal wszystkich fizyków jeszcze niedawno byłoby jawną prowokacją, myślę zresztą, że wielu również dziś potraktowałoby je w ten sposób. Oczywistą odpowiedzią byłoby dla nich „nie”: cokolwiek istnieje realnie, w sposób materialny, jest – lub w przyszłości będzie – opisywane do końca przez fizykę. Wszystko, co do tej kategorii nie należy, albo istnieje w sposób ułomny i ulotny, albo nie jest bytem, a jedynie relacją pomiędzy bytami. Warto tu wspomnieć o immanentnym ograniczeniu: fizyka nie zajmuje się bytami wewnętrznie sprzecznymi (na przykład poruszaniem się małych ciał poza geodezyjnymi w ogólnej teorii względności). Pozornie mogę wypowiedzieć zdanie o ich istnieniu, ale tak naprawdę nie mogę tego pomyśleć, jeżeli wiem o ich wewnętrznej sprzeczności, co podkreślał na gruncie logiki Ludwig Wittgenstein w swoim traktacie. Ważna uwaga dotyczy języka, jakim mówimy o bytach. Mogłoby się wydawać, że w fizyce nie ma z tym problemu, bo językiem fizyki jest matematyka, i ten język jest taki sam dla wszystkich. Jednak nie jest to takie proste: ten sam wzór, na przykład równania Alberta Einsteina w ogólnej teorii względności, jest zupełnie inaczej odbierany przez kogoś, kto widzi je po raz pierwszy, inaczej po roku pracy nad nimi, i jeszcze inaczej przez kogoś, kto pracował nad nimi przez trzydzieści lat, jak w moim przypadku. Znaczenie przekazu zależy też od odbiorcy – można nie potrafić powiedzieć, ale można też nie potrafić odebrać. W tekście poruszę dwie kwestie: bytów, którymi fizyka się zajmuje, ale których status ontologiczny jest niejasny (więc potrafię mówić, ale nie bardzo wiem, czy to istnieje), oraz bytów, które istnieją, ale nie potrafię o nich mówić w ramach fizyki.

EN

Not so long ago the titular question would have been an open provocation in the eyes of almost all physicists and I believe that today too many would treat it identically. For them the obvious answer would be: “no”: whatever exists in reality, in a material way, is – or will be in the future – described to the very end by physics. Everything that does not belong to this category either exists in a deformed and fleeting fashion, or is not a being but only a relation between beings. At this point it is worth mentioning an immanent limitation: physics does not deal with beings that are internally contradictory (take the example of the motion of small bodies in the general theory of relativity). Ostensibly, I can express an opinion about their existence, but actually I cannot think in this way if I know about their inner contradiction, which Ludwig Wittgenstein stressed in his treatise on logic. A significant remark concerns the language in which we speak about beings. It could appear that this is not a problem in physics, since the language of physics is mathematics, the identical for all. Nonetheless, things are not that simple. For instance, the same equations, for instance Albert Einstein’s equations in the general theory of relativity, are experienced completely differently by someone who sees them for the very first time or after a year’s work with them, and still differently by someone who has dealt with them for over 30 years, as in my case. The meaning of the message also depends on the recipient – it is possible to be unable to say it but it is just as possible to be unable to receive it. My text will deal with two questions: beings, which physics deals with but whose ontological status is unclear (in other words, I am capable of speaking about it but am not quite sure whether it exists), and beings that exist but about which I am unable to speak within the range of physics.

Keywords

EN

physics; anthropology

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Konteksty - Polska Sztuka Ludowa
• Year: 2018
• Volume: 72
• Issue: 1-2(320-321)
• Pages: 199-201

Contributors

author

Meissner Krzysztof A.