Nowe kierunki w obszarze konserwacji-restauracji zabytkowych kodeksów

• Authors: Pronobis- Gajdzis Małgorzata , Czuczko Jolanta , Jutrzenka-Supryn Dorota

Title variants

EN

New trends in the field of conservation-restoration of historic codices

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po drugiej wojnie światowej nastąpiło w Polsce zliberalizowanie zasad konserwacji-restauracji zabytków. Tzw. „polska szkoła konserwacji” dopuszczała dużą ingerencję w zabytek, co często podyktowane było nie tylko uzyskaniem dobrego stanu technicznego zabytku, ale nadmiernej – szczególnie w kontekście dzisiejszych odniesień – jego estetyzacji. Takie podejście do praktyki konserwatorskiej pozostawało w rozdźwięku do definiowanej, w tym czasie, w Europie zachodniej teorii konserwatorskiej. Zjawisko to jednak w Polsce dostrzeżono i uporządkowano, zaczynając od stworzenia doktryn i zasad konserwatorskich oraz kodeksu etyki zawodowej. W praktyce spotyka się ciągle jednak działania poza obowiązującymi zasadami, tkwiące w dawnej estetyce. Świadomość dokonanych zmian na polu konserwacji-restauracji musi przeniknąć także do środowisk pozakonserwatorskich: zleceniodawców, właścicieli, opiekunów zabytków. Muszą oni mieć świadomość zmian, bo po ich stronie leży konserwacja zapobiegawcza oraz zlecanie prac konserwatorskich, a tym samym współdecydowanie o ich programie. Celem artykułu jest uświadomienie opiekunom zabytkowych księgozbiorów dokonanych zmian, aby wspólnie – w wyniku współpracy różnych środowisk decydujących o kondycji kolekcji – stworzyć jak najlepsze programy opieki konserwatorskiej, na wszystkich poziomach (od konserwacji profilaktycznej po konserwację-restaurację).

EN

After World War II, the rules of conservation-restoration of historic objects in Poland were liberalised. The so called “Polish school of conservation” allowed significant interferences in the historic objects, which was often dictated not only by the will to obtain good technical condition of an object, but also – especially when compared to contemporary tendencies – excessive enhancement of aesthetic qualities. That approach to conservation practice existed in dissonance with the conservation theory in Western Europe at the time. This fact was noticed in Poland and sorted out, starting with the creation of conservation doctrines and rules, and also a code of ethics for the profession. In practice, however, there are still examples of actions anchored in the former aesthetics, carried out not according to the compulsory rules. Awareness of the changes made in the field of conservation-restoration must also reach non-conservation domains: principals, owners, collection keepers. They need to be aware of these changes, because it is their role to provide preventive conservation and commission conservations, and thus co-decide on the programme. The article’s goal is to inform the keepers of historic book collections about the changes, so that together, as a result of cooperation between various fields deciding about the condition of collections, it will be possible to create the best possible programmes of conservational care on every level (from preventive conservation to conservation-restoration).

Keywords

PL

konserwacja zachowawcza; konserwacja-restauracja zabytkowych kodeksów; kształcenie konserwatorskie; ochrona księgozbiorów; profilaktyka konserwatorska

EN

conservation education; conservational prevention; conservation-restoration of historic codices; preservative conservation; protection of book collections

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Toruńskie Studia Bibliologiczne
• Year: 2015
• Volume: 8
• Issue: 2(15)
• Pages: 157-188

Dates

published

2015-12-31

Contributors

author

Pronobis- Gajdzis Małgorzata

• Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

author

Czuczko Jolanta

• Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

author

Jutrzenka-Supryn Dorota

• Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Baker Whitney, The hybrid conservator: An overview of challenges in a research library environment, „Library Resources & Technical Services” 2004, vol. 48, no. 3, s. 179–90.
• Barański Andrzej, O współpracy humanistów i przyrodników w zakresie ochrony dziedzictwa kultury, [w:] Przeszłość dla Przyszłości, Masowe zabezpieczanie zasobów bibliotek i archiwaliów, pod red. Tomasza Łojewskiego, Kraków 2010, s. 177–178.
• Biccheri Marina, Monti Michel, Piantanida Govanna, Sodo Armida, Applied Research and Critical Approach: The Paper Way to Deal with „real” Library Heritage, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 617–628.
• Bogdanowska Monika, Zabytek i jego kontekst związek zapomniany, [w:] Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji, pod red. Elżbiety Szmit-Naud, Bogumiły Rouby, Joanny Arszyńskiej, Warszawa–Toruń 2012, s. 335–344.
• Czuczko Jolanta, Jutrzenka-Supryn Dorota, Oszczanowski Piotr, Wyjątkowe księgi w wyjątkowym miejscu. Konserwacja-restauracja Biblii Luterańskich z Kościoła Pokoju w Świdnicy, „Notes Konserwatorski” 16: 2014, s. 100–113.
• E.C.C.O. Europejska Konfederacja Związku Konserwatorów Restauratorów, Wytyczne Zawodowe II. Kodeks Etyki 11.07.1993,„Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 24–28.
• Bratasz Łukasz, Allowable microclimatic variations in museums and historic buildings: reviewing the guidelines, [w:] Climate for Collections. Standards and Uncertainties, ed by. ed. by Jonathan Ashley-Smith, Andreas Burmester, Melanie Eibl, Munich 2013, s. 11–19.
• Chmielewski Krzysztof, Uwagi do „kodeksu etyki zawodowej konserwatorów dzieł sztuki”, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 20–21.
• Czop Janusz, Warunki mikroklimatyczne w muzeach – nowe rekomendacje, „Ochrona Zbiorów” 2013, nr 3, s. 35–41.
• Decheva Rumyana, Preserving the Original Structure of the Medieval Codex During Conservation, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 411–424.
• Frycz Jerzy, Rekonstrukcja zabytków architektury, jej sens i granice, [w:] Dzieło sztuki i zabytek. Materiały z XXV Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. tomu Krzysztof Nowiński, Warszawa 1976, seria B, t. XLIII.
• Furdyna Józef, Wybór wartości i inne zagadnienia teoretyczne w konserwacji dzieł sztuki, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 10–13.
• Jabłońska Elżbieta, Jak to Tytus i Jan Działyński o zbiory kórnickie dbali – XIX-wieczna konserwacja zapobiegawcza a współczesne tendencje, [w:] Konserwacja zapobiegawcza w muzeach, pod red. Doroty Folga-Januszewskiej, Warszawa 2007, s. 38–40.
• Jutrzenka-Supryn Dorota, Chlebus Ewa, Sroka Joanna, Karbowska-Berent Joanna, Konserwacja zachowawcza inkunabułów i starych druków (XV–XVIIw) Biblioteki Elbląskiej. Założenia i realizacja projektu zrealizowanego w 2010 roku, współfinansowanego z funduszy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, „Rocznik Elbląski” 24: 2012, s. 135–156.
• Jutrzenka-Supryn Dorota, Doświadczenia w zakresie konserwacji zbiorów zabytkowych w Bibliotece Elbląskiej. Rola i zadania pracowni konserwacji w zintegrowanych działaniach biblioteki, „Notes Konserwatorski” 15: 2012, s.7–20.
• Kleber Florian, Diem Markus, Hollaus Fabian, Lettner Martin, Techniqual Approaches to Manuscript Analysis and Reconstruction, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 533–558.
• Kobolt Maria, Moczarski Jana, Bestandserhaltung, ein Ratgeber für Vervaltungen, Archive und Bibliotheken, Hrsg. von Bad Homburg v. d. Höhe Kreisarchiv Hochtaunuskreis, Darmstadt 2012.
• Korpal Grażyna, Wokół kreacji, [w:] Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji, pod red. Elżbiety Szmit-Naud, Bogumiły Rouby, Joanny Arszyńskiej, Warszawa–Toruń 2012, s. 43–52.
• Kozielec Tomasz, Konserwacja papieru część III. Warunki przechowywania i wybrane zabiegi konserwatorskie, „Świat Druku” 2008, nr 4, s. 94.
• Kubiak Janusz, Konserwować czy restaurować , „Ochrona Zabytków” 36: 1983, nr 1–2 (140–141), s. 17–19.
• Kobieta konserwatorem książki, „Polska Gazeta Introligatorska” 1931, nr 9, s.131.
• Liszewska Weronika, Aestethics and Principles of Paper and Book Conservation-Restoration, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 67–90.
• Ochrona i przechowywanie zbiorów – Zalecenia IFLA w kwestii opieki i obchodzenia się z materiałami bibliotecznymi, Wrocław 1999.
• Panoszewski Konrad, Zapobieganie destrukcji zbiorów we współczesnej bibliotece, [w:] Dziedzictwo kulturowe. Zbiory biblioteczne i nowe technologie ich ochrony. Materiały z ogólnopolskiej konferencji, Warszawa, 16–17 października 2006 r., Warszawa 2006, s.78–97.
• Pawlak Agnieszka, Nowa rola konserwatora dzieł sztuki w zmieniającym się muzeum (na przykładzie strategii ochrony zbiorów wypracowywanej w Muzeum Pałac w Wilanowie, [w:] Archeologica Hereditas. Konserwacja zapobiegawcza środowiska, pod red. Zbigniewa Kobylińskiego, Jacka Wysockiego, Warszawa–Zielona Góra 2012, s. 185–196.
• Pickwoad Nicholas, Library or Museum?The Future of Rare Book Collections and its Consequences for Conservation and Access, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 113–130.
• PN-ISO 11799. Informacja i dokumentacja – Zalecenia dotyczące warunków przechowywania materiałów archiwalnych i bibliotecznych, PKN, Polska Norma, Warszawa 2006.
• Potrzebnicka Ewa, Digitalizacja nowoczesną formą tworzenia kopii dokumentów bibliotecznych, „Notes Konserwatorski” 9: 2005 (Trwałe zbiory – źródłem historii), s. 66–77.
• Pronobis-Gajdzis Małgorzata, Nasze doświadczenia i praktyka w zakresie konserwacji – restauracji książki zabytkowej, [w:] Materiały z konferencji „Zbiory biblioteczne, muzealne i archiwalne – badania i konserwacja” Toruń 2–4 października 2008 r., pod red. Elżbiety Jabłońskiej, Toruń 2010, s. 239–250.
• Pronobis-Gajdzis Małgorzata, Konserwacja zapobiegawcza zabytkowych księgozbiorów na przykładzie kolekcji książek zgromadzonych w klasztorze Mniszek Zakonu Kaznodziejskiego w Świętej Annie, [w:] Archeologica Hereditas; Konserwacja zapobiegawcza środowiska, pod red. Zbigniewa Kobylińskiego, Jacka Wysockiego, Warszawa–Zielona Góra 2012, s. 213–220.
• Pronobis-Gajdzis Małgorzata, Wartościowanie zabytkowych kodeksów – dylematy konserwatorskie, [w:] Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, pod red. Bogusława Szmygina, Warszawa–Lublin 2012, s. 183 – 200.
• Rams Donata, Woźniak Maria, Wymogi i zalecenia konserwatorskie dotyczące prawidłowego przechowywania i eksponowania zbiorów bibliotecznych i archiwalnych, „Notes Konserwatorski” 8: 2004 (SOS dla zbiorów), s. 121–137.
• Rams Donata, Woźniak Maria, Wpływ światła na zbiory biblioteczne, „Notes Konserwatorski” 6: 2002 (Zachowajmy przeszłość dla przyszłości), s. 125–136.
• Rouba Bogumiła, Próba uporządkowania definicji, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4, (35), s. 4–5.
• Rouba Bogumiła, Potrzeba rozszerzenia Kodeksu Etyki Zawodowej, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 32–33.
• Rouba Bogumiła, Projektowanie konserwatorskie, „Ochrona Zabytków” 2008, nr 1, s.57–77.
• Scheper Karin, Considering Book Conservation Development in Materials, Techniques, and Approaches, „Journal of Conservation, IADA Reports”vol.11: 2010, no. 2, s. 31–36.
• Stachowska-Musiał Ewa, Zastosowanie techniki cyfrowej w ochronie dziedzictwa intelektualnego i kulturowego, „Notes Konserwatorski” 8: 2004 (SOS dla zbiorów), s. 47–60.
• Szmelter Iwona, Współczesna teoria konserwacji i restauracji dóbr kultury. Zarys zagadnień, „Ochrona Zabytków” 2006, nr 2, s. 5–39.
• Szmelter Iwona, Strategia decyzyjna i projektowanie konserwatorskie na tle przeglądu teorii i doktryn konserwatorskich, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 11: 2000, nr 2 (41), s. 61–64.
• Szmygin Bogusław, Słowo wstępne, [w:] Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, pod red. Bogusława Szmygina, Warszawa–Lublin 2012, s. 5–6.
• Święcka Ewa, Konserwator, restaurator i tożsamość kulturowa, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 6.
• Toth Zsuzsanna, Koppan Orsolya, Papp Judir, Erdi Marianne, Restoration of Unique Hungarian Medieval Codex Based on Results of Recent International Research and on New Restoration Techniques, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 331–356.
• Tomaszewski Andrzej, Konserwacja zapobiegawcza środowiska, [w:] Bezpieczeństwo dóbr kultury. Nowe idee i technologie. Materiały z ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej w dniach 15–17 października 2001 roku w Warszawie i Radziejowicach, pod red. Krzysztofa Sałacińskiego, Warszawa 2001, s. 65–71.
• Wolski Jerzy, Kodeks etyki zawodowej konserwatorów dzieł sztuki, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 16–17.
• Zachwatowicz Jan, Program i zasady konserwacji zabytków, „Biuletyn Historji Sztuki i Kultury”8: 1946, nr 1/2, s. 48–52.

Identifiers

DOI

10.12775/TSB.2015.023