Afazja w ujęciu lingwistycznym, czyli co strukturalizm, generatywizm i kognitywizm wnoszą do współczesnej afazjologii

• Authors: Siudak Anna

Title variants

EN

Aphasia in terms of linguistic theory — that is what structuralism, generativism, cognitivism bring to the contemporary aphasiology?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Afazja to zaburzenie komunikacji językowej u osób dorosłych, które przebyły incydent neurologiczny uszkadzający centralny układ nerwowy. Zainteresowanie tym zaburzeniem wśród naukowców wielu dziedzin wzrastało z uwagi na pandemiczny przyrost chorych dotkniętych udarami mózgu, które są główną przyczyną rozpadu kompetencji językowej. Badaniom medycznym, gerontologicznym, psychologicznym towarzyszy rozwój metodologii lingwistycznej, która — zgodnie z postulatem Romana Jakobsona — opis patomechanizmu zaburzenia rozpoczyna od języka. Niniejszy artykuł stanowi przegląd najważniejszych metodologii lingwistycznych XX wieku pod względem ich wkładu w rozwój współczesnej myśli afazjologicznej. Kryterium nadrzędnym przyświecającym prezentowanym analizom stała się ocena ich przydatności w zrozumieniu języka w rozkładzie.

EN

Aphasia is a communication disorder of adults that results from damage to the central nervous system. It gains an increasing interest among scientists due to the increasing number of patients with stroke. Along with medical, psychological and psychiatric research we observe the development of linguistic methodology which begins to describe the pathogenesis disorder with an analysis of the language system — as requested by Roman Jakobson. This paper provides an overview of the most important linguistic thought: structuralism, generativism and cognitivism and their input in understending the aphasia. Overriding criterion that guided the present analysis is to evaluate their usefulness in understanding the disintegration of the language system.

Keywords

PL

afazja; lingwistyka; strukturalizm; generatywizm; kognitywizm

EN

aphasia; linguistics; structuralism; generativism; cognitivism

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2015
• Issue: 29
• Pages: 89-104

Dates

published

2015

Contributors

author

Siudak Anna

• Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

References

• Beckwith R., Rispoli M. 1999: Aspekty teorii umysłu. Rozmowa z Nomem Chomskym, [w:] Z. Chlewiński (red.), Modele umysłu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 79–99.
• Bobrowski I. 1995: Czy kognitywizm jest naukowy? O lingwistyce kognitywnej z punktu widzenia dwudziestowiecznych koncepcji nauki, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LI, 19–24.
• Chlewiński Z. (red.) 2007: Psychologia poznawcza w ostatnich trzech dekadach XX wieku, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
• Chomsky N. 1982: Zagadnienia teorii składni, Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Chomsky N. 1996: Lingwistyka: osobisty punkt widzenia, [w:] K. Rosner (red.), Noama Chomsky’ego próba rewolucji naukowej. Antologia tekstów, t. 2: Generatywny program badań nad umysłem ludzkim, Warszawa: IFiS PAN, 3–35.
• Ciepiela K. 2005: Kognitywizm w badaniach nad afazją, [w:] H. Kordela, Z. Muszyński, M. Rajewski (red.), Kognitywistyka. Problemy i perspektywy, Lublin: UMCS, 219–230.
• Danchin A. 1996: Biologiczne podstawy języka: komentarz na temat podejścia Chomsky’ego do struktur syntaktycznych, [w:] K. Rosner (red.), Noama Chomsky’ego próba rewolucji naukowej. Antologia tekstów, t. 2: Generatywny program badań nad umysłem ludzkim, Warszawa: IFiS PAN, 193–207.
• Dąbrowska E., Kubiński W. (red.) 2003: Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, Kraków: Universitas.
• Gatkowska-Wójcik I. 1998: Związki wybranych elementów językoznawstwa kognitywnego z badaniem specyfiki afazji, Logopedia 25, 131–138.
• Grabias S. 2012: Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: UMCS.
• Herzyk A. 1997, Taksonomia afazji. Kryteria i rodzaje zespołów zaburzeń, Audiofonologia X, 83–101.
• Jakobson R. 1964: Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych, [w:] R. Jakobson, M. Halle (red.), Podstawy języka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 107–133.
• Jodzio K. 2003: Pamięć, mowa a mózg, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Kaczmarek B.L. 1993, Płaty czołowe a język i zachowanie człowieka, Lublin: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kania J.T., Klimkowski M. 1967: Próba językoznawczego opisu afazji, Logopedia 7, 41–57.
• EJO — Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.
• Lakoff G., Johnson M. 1988: Metafory w naszym życiu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Langacker R.W. 1995: Wykłady z gramatyki kognitywnej. Kazimierz na Wisłą, grudzień 1993, Lublin: UMCS.
• Lyons J. 1998: Chomsky, Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Łuria A.R. 1976: Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki, Warszawa: PWN.
• Maruszewski M. 1974: Chory z afazją i jego usprawnianie, Warszawa: Wydawnictwo Nasza Księgarnia.
• Mazurkiewicz-Sokołowska J. 2006: Transformacje i strategie wiązania w lingwistycznych badaniach eksperymentalnych, Kraków: Universitas.
• Mecner P. 2005: Elementy gramatyki umysłu, Kraków: Universitas.
• Milewski T. 2005: Językoznawstwo, Warszawa: PWN.
• Polański K. 1971: Gramatyka transformacyjno-generatywna, a inne teorie języka, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego XXVIII, 87–98.
• Polański K. (red.) 1993: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Ruwet N. 1982: Wprowadzenie do gramatyki generatywnej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Tabakowska E. (red.) 2001: Kognitywne podstaw języka i językoznawstwa, Kraków: Universitas.
• Taylor J.R. 1995: Kategoryzacja w języku, Kraków: Universitas.
• Taylor J.R. 2002: Gramatyka kognitywna, Kraków: Universitas.
• Zamiara K. 2006: Mentalizm Noama Chomsky’ego koncepcji języka — z kulturoznawczego punktu widzenia, [w:] W. Dziarnowska, A. Klawiter (red.), Studia z kognitywistyki i filozofii umysłu 2/2006. Mózg i jego umysły, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 185–197.
• Zarębina M. 1970: Zaburzenia w kategoriach morfologicznych w afazji, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego XXVIII, 181–190.
• Zarębina M. 1973: Rozbicie systemu językowego w afazji (na materiale polskim), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Żabicka A. 2002: Pojęcie jaźni: konceptualizacja i wyrażenie a język, Kraków: Universitas.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.29.5