Sejm Czteroletni (1788–1792) – polska rewolucja?

• Authors: Grześkowiak-Krwawicz Anna

Title variants

EN

The Four-Year Sejm (1788–92) – A Polish Revolution?

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The Four-Year Sejm is one of the events of critical importance both in the history of parliamentarism and the eighteenth-century Polish-Lithuanian Commonwealth. This article attempts to present the events of 1788–92 from two perspectives: on the one hand, by placing them in the tradition of the functioning of the Sejm as the highest organ of power in the Commonwealth; on the other, by considering them as a kind of revolution, interwoven with the ‘revolutionary cycle’, which began with the rebellion of the American colonies and culminated with the groundbreaking eruption in France. Following and describing the course of the Sejm’s debates, the author divides them into stages that she describes as ‘destruction – discussion – creation’, seeing in them certain features typical of all events of this period that bear the hallmarks of revolution. She analyses both the play of political forces within the Sejm and the more fundamental changes in the political attitudes and political awareness of the nobility, as well as the revival of the townspeople. She also takes into account the changing international position of the Commonwealth. In this broad context, she presents the subsequent events and decisions of the Sejm up to the most important – the adoption of the Government Act on 3 May 1791.

Keywords

EN

history of Poland; eighteenth century; history of parliamentarism; Four-Year Sejm

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2021
• Issue: 6(167)
• Pages: 287–309

Contributors

author

Grześkowiak-Krwawicz Anna

• Prof. dr hab. Anna Grześkowiak-Krwawicz Institute of Literary Research, Polish Academy of Sciences, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-0775-7263

References

• An anonymous letter to Szczęsny Potocki written from Warsaw on 4 May 1791, Biblioteka Czartoryskich w Krakowie (Princes Czartoryski Library in Cracow), MS 3473, item 74.
• Constitution of 3 may 1791, English translation from 1791 by Franciszek Bukaty, with the foreword by A. Grześkowiak-Krwawicz (Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa, 2018), <http://agad.gov.pl/wp-content/uploads/2018/12/Konstytucja-3-maja_Eng-v4.pdf>, accessed: 12 June 2020.
• Konstytucja 3 Maja 1791, based on the text of the Government Act from the Archives of the Four-Year Sejm, preserved in the Central Archives of Historical Records, Warsaw, ed. and prep. A. Grześkowiak-Krwawicz (Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa, 2018).
• Konstytucja 3 maja 1791, prep. J. Kowecki (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1981).
• Lietuvos Dzidžiosios Kunigaikštystės seimelių instrukcijos [1788–1790], ed. R. Jurgaitis, A. Stankevič, A. Verbickienė (Vilnius, 2015).
• Obwieszczenie względem Pamiętnika Historyczno-Polityczno-Ekonomicznego na rok 1789 ([Warszawa], n.d.).
• ‘Revolution on rational, practicable and liberal principles’, The Times, 9 May 1791.
• [Siarczyński A.], Dzień 3 maja roku 1791 (M. Gröll, Warszawa, [1791]), <http://www.starodruki.ihuw.pl/stWeb/single/608/>, accessed: 12 June 2020.
• Volumina Legum, vol. 9 (Wydawnictwo Komisji Prawniczej Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków, 1889).
• Za czy przeciw Ustawie Rządowej. Walka publicystyczna o Konstytucję 3 Maja, prep. and ed. A. Grześkowiak-Krwawicz (Wydawnictwo IBL, Warszawa, 1992).
• Barszczewska-Krupa A. (ed.), Konstytucja 3 maja w tradycji i kulturze polskiej (Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, 1991).
• Butterwick R., Poland’s Last King and English Culture. Stanisław August Poniatowski 1732–1798 (Oxford University Press, Oxford, 1998).
• Butterwick R., ‘Political discourses of the Polish Revolution, 1788–1792’, English Historical Review, vol. 120 (2005).
• Butterwick R., Polska rewolucja a Kościół katolicki 1788–1792 (Wydawnictwo Arcana, Kraków, 2012).
• Butterwick-Pawlikowski R., ‘Koncepcja narodu w polskim dyskursie końca XVIII wieku. Rozważania nad Konstytucją 3 maja’, in Ł. Adamski (ed.), O ziemię naszą, nie waszą. Ideowe aspekty procesów narodowotwórczych w Europie Środkowej i Wschodniej (Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, Warszawa, 2017).
• Czaja A., Między tronem, buławą a dworem petersburskim. Z dziejów Rady Nieustającej 1786–1789 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1988).
• Dawidziak-Kładoczna M., Językowe aspekty kultury politycznej Sejmu Wielkiego (Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa, 2012).
• Fiszman S., Constitution and Reform in Eighteenth-Century Poland (Indiana University Press, Bloomington, 1997).
• Grześkowiak-Krwawicz A., Czy rewolucja może być legalna? 3 maja 1791 w oczach współczesnych (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2012).
• Grześkowiak-Krwawicz A. (ed.), Konstytucja 3 Maja. Prawo – polityka – symbol. Materiały z Sesji Polskiego Towarzystwa Historycznego na Zamku Królewskim w Warszawie 6–7 maja 1991 (Polskie Towarzystwo Historyczne, Warszawa, 1992).
• Grześkowiak-Krwawicz A., ‘U początków czarnej i białej legendy Stanisława Augusta’, Wiek Oświecenia, vol. 15 (1999).
• Handelsman M., ‘Konstytucja 3 maja a spółczesna publiczna we Francyi’, Przegląd Historyczny, vol. 9 (1909).
• Kądziela Ł., Narodziny Konstytucji 3 Maja (Omnipress, Warszawa, 1991).
• Kalinka W., Sejm Czteroletni, vols 1–2 (2nd edn, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa, 1991).
• Konopczyński W., Polscy pisarze polityczni XVIII wieku (Księgarnia Akademicka, Kraków, 2012).
• Kostkiewiczowa T. (ed.), „Rok monarchii konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie 1791–1892 wobec Konstytucji 3 Maja (Wydawnictwo IBL, Warszawa, 1992).
• Kowecki J., ‘Od klubów do stronnictwa politycznego w Warszawie stanisławowskiej’, Rocznik Warszawski, vol. 19 (1987).
• Kowecki J., ‘Posłowie debiutanci na Sejmie Czteroletnim’, in A. Zahorski (ed.), Wiek XVIII. Polska i świat. Księga poświęcona Bogusławowi Leśnodorskiemu (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1974).
• Krakowski B., Oratorstwo polityczne na forum Sejmu Czteroletniego. Rekonesans (GTN, Gdańsk, 1968).
• Leśnodorski B., Dzieło Sejmu Czteroletniego (Ossolineum, Wrocław, 1951).
• Lityński A., Sejmiki ziemskie 1764–1793. Dzieje reformy (Uniwersytet Śląski, Katowice, 1988).
• Lukowski J., Disorderly Liberty. The Political Culture of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the eighteenth century (Continuum, London, 2010).
• Łaszewski R., Sejm polski w latach 1764–1793 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań 1973).
• Michalski J. (ed.), Historia sejmu polskiego, vol. 1 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1984).
• Michalski J., ‘Kilka uwag o koncepcji sejmu rządzącego w XVIII w.’, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, vol. 37, nos. 3–4 (1982).
• Michalski J., Konstytucja 3 Maja (Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa, 1985).
• Michalski J., Stanisław August Poniatowski (IH PAN, Warszawa, 2009).
• Michalski J., Studia historyczne z XVIII i XIX wieku, vols 1–2 (Stentor, Warszawa, 2007).
• Rostworowski E., Legendy i fakty XVIII w. (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1963).
• Rostworowski E., Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 maja (Wiedza Powszechna, Warszawa, 1966).
• Rostworowski E., Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1957).
• Sejm Czteroletni i jego tradycje, ed. J. Kowecki (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1991).
• Smoleński W, Ostatni rok Sejmu Wielkiego (Gebethner i Wolff, Kraków, 1897).
• Sołtys A., Zielińska Z. (eds), Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu (Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa, 2013).
• Szcząska Z., ‘Między konstytucjonalizmem stanowym a nowożytnym. Ustawa Rządowa na tle współczesnych ustaw zasadniczych’, in P. Żbikowski (ed.), Ku reformie państwa i odrodzeniu moralnemu człowieka (Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszów, 1992).
• Szcząska Z., ‘Pierwsza ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej’, in M. Kallas (ed.), Konstytucje Polski (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1990).
• Szcząska Z., ‘Ustawa Rządowa 3 maja’, Niepodległość, nos. 3–4 (1991).
• Szczygielski W., ‘Krytyka parlamentarna Rady Nieustającej w początkach obrad Sejmu Wielkiego a problem konstytucyjnej reformy władz wykonawczych państwa’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 2, no. 2 (2003).
• Szczygielski W., Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 (Wydawnictwo UŁ, Łódź, 1994).
• Szczygielski W., Sejm Wielki (1788–1792). Studium z dziejów łagodnej rewolucji (Wydawnictwo UŁ, Łódź, 2015).
• Szczygielski W., ‘Z badań nad początkami obrad Sejmu Wielkiego’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 7, no. 1 (2008).
• Szczygielski W., ‘Ze studiów nad postawami politycznymi posłów drugiej kadencji Sejmu Wielkiego w początkach 1791 roku’, in M. Mikołajczyk et al. (eds), O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, vol. 1 (Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok–Katowice, 2010).
• Ugniewski P., Między absolutyzmem a jakobinizmem. Gazeta Lejdejska o Francji i Polsce 1788–1794 (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 1998).
• Wahle H., ‘Die polnische Verfassung vom 3. Mai 1791 im zeitgenössischen deutschen Urteil’, Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, Neue Folge, vol. 19, no. 3 (September 1971).
• Zielińska Z., O sukcesyi tronu w Polszcze 1787–1790 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1991).
• Zielińska Z., Polska w okowach „systemu północnego” 1763–1766 (Wydawnictwo Arcana, Kraków, 2012).
• Zielińska Z., Studia z dziejów stosunków polsko-rosyjskich w XVIII wieku (Wydawnictwo Naukowe „Semper”, Warszawa, 2001).
• Zienkowska K., Sławetni i urodzeni. Ruch polityczny mieszczaństwa w dobie Sejmu Czteroletniego (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1976).

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2021.82