Rosyjskie metafory synestezyjne w przekładzie na język polski

• Authors: Anna Ginter

Title variants

EN

Some Remarks on the Translation of Russian Synaesthetic Metaphors into Polish

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W ostatnim czasie nastąpiła intensyfikacja badań nad synestezją z perspektywy różnych dziedzin i dyscyplin naukowych. Wciąż jednak stosunkowo niewiele publikacji dotyczy przekładu synestezji i metafor synestezyjnych. Temu właśnie zagadnieniu poświęcony jest niniejszy artykuł, który stawia sobie za cel przybliżenie strategii przekładu rosyjskich metafor synestezyjnych na język polski. Analiza materiału językowego dotyczy przekładu dwóch odmian metafor synestezyjnych – konwencjonalnych i niekonwencjonalnych (żywych). Pierwsze z nich, jako przejaw uniwersalnych tendencji do kojarzenia wrażeń zmysłowych pochodzących z różnych modalności, często w różnych językach realizują ten sam koncept metaforyczny. Tłumaczenie tego typu asocjacji synestezyjnych polega zatem na wyszukaniu korespondującej metafory. Jeśli taka metafora nie istnieje w języku docelowym, tłumacz zmuszony jest podjąć inne działania, np. wyszukać inną metaforę reprezentującą ten sam koncept lub zrezygnować z metaforycznego charakteru frazy. Jeśli zaś chodzi o metafory żywe, to sprawa na pozór wydaje się prosta. Twórczy i indywidualny charakter tych skojarzeń pozwala bowiem na dokonanie przekładu słowo w słowo. Jak to jednak zostało przedstawione na przykładach polskich tłumaczeń opowiadań Vladimira Nabokova, tłumacze decydują się na przyjęcie innych rozwiązań, często zaskakujących i nie do końca zrozumiałych.

EN

The present paper is devoted to the analysis of synaesthetic metaphors in the Russian language from the perspective of their translation into Polish. The theoretical discussion is supported by the analysis of the translation of two types of synaesthetic metaphors – conventional and creative. As it has been shown, the behaviour of synaesthetic metaphors in translation is similar to that of other metaphors. In conventional metaphors historically close languages, such as Russian and Polish, often share similar cross-modal mappings, which make it possible to find a corresponding metaphor. In the case of creative synaesthetic metaphors, a word-by-word translation seem to be the most successful strategy. The translators, however, try to find more creative solution by modifying the synaesthetic association in the target language text.

Keywords

PL

synestezja; metafora synestezyjna; przekład; metafora konwencjonalna; metafora niekonwencjonalna; Vladimir Nabokov

EN

synaesthesia; synaesthetic metaphor; translation; conventional metaphor; creative metaphor; Vladimir Nabokov

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2019
• Volume: 67
• Issue: 7: Słowianoznawstwo
• Pages: 141-153

Contributors

author

Anna Ginter

• Uniwersytet Łódzki

References

• Day, S. A. „Synaesthesia and synaesthetic metaphors”. Psyche 2(32 (1996) [wersja on-line: http://www.daysyn.com/Day1996.pdf].
• Ginter, A. Vladimir Nabokov i jego synestezyjny świat. Łódź: WUŁ, 2015.
• Głowiński, M., T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński. Podręczny słownik ter¬minów literackich. Warszawa: OPEN, 1994.
• Колодкина, Е. „Вкусовая синестетическая метафора”. Филологические науки. Вопросы теории и практики 1 (2009): 104-107. [Kolodkina, E. „Vkusovaya sinesteticheskaya metafora”. Filologicheskie nauki. Voprosy teorii i praktiki 1 (2009): 104-107.] [wersja on-line: cjournal.ru/articles/issn_1997-2911_2009_1_25.pdf].
• Kozłowska, Z. „Synestezyjna poezja Haliny Poświatowskie”. Synestezja a sztuka. Red. A. Rogowska, J. Kaleńska-Rodzaj. Kraków: Aureus 2016. 109-128.
• Martino, G., L.E. Marks. “Synesthesia: Strong and Weak”. Current Directions in Psychological Science” 10 (2001). 2: 61-65 [wersja on-line: http://www.cogsci.ucsd.edu/~creel/COGS160/COGS160_files/MartinoMarks01.pdf].
• Maurer, D., C. Maurer. The world of the Newborn. New York: Basic Books, 1988.
• Prandi, M. Conceptual conflicts in metaphor and figurative language. New York–London: Routledge, 2017.
• Rader, Ch., A. Tellegen. “A Comparison of Synesthetes and Nonsynesthetes”. Imagery. T. 2. Concepts, Results and Applications. Red. E. Klinger. New York: Plenum Press, 1981. 153-163.
• Ramachandran, V.S. Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg?. Przeł. A. i M. Binderowie, E. Józefowicz. Warszawa: WUW, 2012.
• Ramachandran, V.S., E.M. Hubbard. “Synaesthesia – A Window Into Perception, Thought and Language”. Journal of Consciousness Studies 8 (2001). 12: 3-34 [wersja on-line: http://cbc.ucsd.edu/pdf/Synaesthesia%20-%20JCS.pdf].
• Rogowska, A. „U źródeł synestezji: podstawy fizjologiczne i funkcjonalne”. Przegląd Psychologiczny 45( 2002). 4: 465-474.
• Simner, J., J. Ward, M. Lanz, A. Jansari, K. Noonan, L. Glover, D.A. Oakley. “Non-random associations of graphemes to colours in synaesthetic and non-synaesthetic population”. Cognitive Neuropsychology 22(8) 2005: 1069-1085 [wersja on-line: http://mobile.www.daysyn.com/Simneretal2005.pdf).
• Skowronek, J. „Czy jesteś synestetykiem? Typologia synestezji i sposoby jej diagnozowania”. Synestezja a sztuka. Red. A. Rogowska, J. Kaleńska-Rodzaj. Kraków: Aureus, 2016. 13-27.
• Smirnova, T. “Synesthetic metaphors: Aspect of intralingual and interlingual translation”. Procedia – Social and Behavioral Sciences 231 (2016): 40-45.
• Strik Lievers, F. “Synaesthetic metaphors in translation”. Studi e Saggi Linguistici 54 (2016). 1: 43-69.
• Strik Lievers, F. “Figures and the senses. Towards a definition of synaesthesia”. Review of Cognitive Linguistics 15(1) (2017): 83-101 [(wersja on-line: https://www.researchgate.net/publication/319166052_Figures_and_the_senses_Towards_a_definition_of_synaesthesia).
• Taylor, J. R: Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej. Przeł. A. Skucińska. Kraków: Universitas, 2001.
• Ullman, S. Language and Style. Oxford: Blackwell, 1964.
• Werning, M., J. Fleischhauer, H. Beseoglu. „The Cognitive Accessibility of Synaesthetic Metaphors”. Proceedings of the Twenty Eighth Annual Conference of the Cognitive Science Society. Red. R. Sun, N. Miyake. London: CogSci/ICCS, 2006. 2365-2370.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2019.67.7-9